Το Σουδάν αντιμετωπίζει μια κολοσσιαία ανθρωπογενή καταστροφή- οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ζητούν επείγουσα, ταχεία κλιμάκωση της ανθρωπιστικής βοήθειας

Σε μια από τις χειρότερες κρίσεις στον κόσμο εδώ και δεκαετίες, το Σουδάν αντιμετωπίζει μια κολοσσιαία, ανθρωπογενή καταστροφή ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου μεταξύ των Σουδανικών Ενόπλων Δυνάμεων (SAF) υπό την ηγεσία της κυβέρνησης και των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για εκατομμύρια ανθρώπους, να καταστεί επειγόντως δυνατή η ασφαλής ανθρωπιστική πρόσβαση. Καθώς οι κυβερνήσεις και οι αξιωματούχοι, οι οργανώσεις βοήθειας και οι δωρητές συναντώνται στις 15 Απριλίου στο Παρίσι^[1] για να συζητήσουν τρόπους βελτίωσης της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απευθύνουν επείγουσα έκκληση για να αυξηθεί άμεσα η ανθρωπιστική ανταπόκριση.

Εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν, αλλά ο κόσμος κάνει τα στραβά μάτια καθώς τα εμπόλεμα μέρη εμποδίζουν σκόπιμα την πρόσβαση και την παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας. Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) και τα κράτη μέλη πρέπει να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους για τη διαπραγμάτευση της ασφαλούς και ανεμπόδιστης πρόσβασης και να αυξήσουν την ανθρωπιστική ανταπόκριση για να αποτρέψουν την περαιτέρω επιδείνωση αυτής της ήδη απελπιστικής κατάστασης.

«Οι άνθρωποι στο Σουδάν υποφέρουν πάρα πολύ, καθώς οι σφοδρές μάχες συνεχίζονται -συμπεριλαμβανομένων των πυρών, των βομβαρδισμών και των χερσαίων επιχειρήσεων σε κατοικημένες αστικές περιοχές και σε χωριά- και το σύστημα υγείας και οι βασικές υπηρεσίες έχουν σε μεγάλο βαθμό καταρρεύσει ή υποστεί ζημιές από τις αντιμαχόμενες πλευρές. Μόνο το 20-30% των υγειονομικών δομών παραμένουν λειτουργικές στο Σουδάν, πράγμα που σημαίνει ότι η υγειονομική περίθαλψη είναι εξαιρετικά περιορισμένη για τους ανθρώπους σε ολόκληρη τη χώρα», λέει ο Jean Stowell, επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Σουδάν.

Σε περιοχές κοντά σε εχθροπραξίες, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν περιθάλψει άμεσα γυναίκες άνδρες και παιδιά που τραυματίστηκαν στις μάχες, συμπεριλαμβανομένων τραυμάτων από θραύσματα, τραύματα από εκρήξεις και πυροβολισμούς, καθώς και από αδέσποτες σφαίρες.  Από τον Απρίλιο του 2023, οι υποστηριζόμενες από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα δομές έχουν δεχθεί περισσότερα από 22.800 περιστατικά τραυματικών κακώσεων και έχουν πραγματοποιήσει περισσότερες από 4.600 χειρουργικές επεμβάσεις, πολλές από τις οποίες σχετίζονται με τη βία που σημειώθηκε στο Khartoum και στο Darfur. Στο Wad Madani, μια πόλη που περιβάλλεται από τρεις ενεργές εμπόλεμες ζώνες, βλέπουμε σήμερα 200 ασθενείς τον μήνα με τραυματισμούς που οφείλονται σε περιστατικά βίας.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότεροι από οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και έχουν εκτοπιστεί πολλές φορές, ενώ 25 εκατομμύρια - ο μισός πληθυσμός της χώρας - εκτιμάται ότι χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια. «Κάθε μέρα βλέπουμε ασθενείς να πεθαίνουν εξαιτίας τραυματισμών που οφείλονται σε περιστατικά βίας, παιδιά να χάνονται λόγω υποσιτισμού και έλλειψης εμβολίων, γυναίκες με επιπλοκές μετά από μη ασφαλείς τοκετούς, ασθενείς που έχουν υποστεί σεξουαλική βία και άτομα με χρόνιες ασθένειες που δεν έχουν πρόσβαση στα φάρμακά τους», συνεχίζει ο Stowell. «Παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένα εξαιρετικά ανησυχητικό ανθρωπιστικό κενό».

Παρόλο που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεργάζονται καλά με το Υπουργείο Υγείας (ΥΥ), η κυβέρνηση του Σουδάν (GoS) παρεμποδίζει επίμονα και σκόπιμα την πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια, ιδίως σε περιοχές εκτός του ελέγχου της: αρνείται συστηματικά τις ταξιδιωτικές άδειες για το ανθρωπιστικό προσωπικό και τις προμήθειες να διασχίσουν το μέτωπο του πολέμου, περιορίζει τη χρήση των συνοριακών περασμάτων και καθιέρωσε μια εξαιρετικά αυστηρή διαδικασία για την απόκτηση ανθρωπιστικής βίζας.

«Σήμερα, η μεγαλύτερη πρόκλησή μας είναι η έλλειψη ιατρικών προμηθειών. Μας τελείωσε ο χειρουργικός εξοπλισμός και είμαστε στα πρόθυρα να σταματήσουμε κάθε εργασία, εκτός αν φτάσουν προμήθειες», λέει ο * Ibrahim, ένας γιατρός μας που εργάζεται στο Khartoum, μια πόλη που βρίσκεται υπό αποκλεισμό τους τελευταίους έξι μήνες. Μια παρόμοια κατάσταση επηρεάζει την πόλη Wad Madani από τον Ιανουάριο.

Στις περιοχές που ελέγχονται από την RSF, όπου δραστηριοποιούνται επίσης πολλές διαφορετικές πολιτοφυλακές και ένοπλες ομάδες, οι δομές υγείας και οι αποθήκες λεηλατήθηκαν συχνά κατά τους πρώτους μήνες της σύγκρουσης. Περιστατικά όπως οι κλοπές αυτοκινήτων συνεχίζονται σε τακτική βάση και ιατρικοί υπάλληλοι, ιδίως του Υπουργείου Υγείας, έχουν παρενοχληθεί και συλληφθεί.

Σε δυσπρόσιτες περιοχές όπως το Darfur, το Khartoum ή το Al Jazirah, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συχνά είναι η μοναδική ή μία από τις λίγες διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις που είναι παρούσες, ενώ οι ανάγκες υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνατότητές μας να ανταποκριθούμε. Ακόμα και σε πιο προσβάσιμες περιοχές όπως οι πολιτείες Λευκός Νείλος, Μπλε Νείλος, Kassala και Gedaref, η συνολική ανταπόκριση είναι αμελητέα: μια σταγόνα στον ωκεανό.

Ένα παράδειγμα είναι η καταστροφική κρίση υποσιτισμού στον καταυλισμό Zamzam στο Βόρειο Darfur, όπου δεν έχει γίνει καμία διανομή τροφίμων από το WFP από τον Μάιο του 2023. Σχεδόν το ένα τέταρτο (23%) των παιδιών που εξετάσαμε εκεί σε μια ταχεία αξιολόγηση τον Ιανουάριο διαπιστώθηκε ότι έπασχαν από οξύ υποσιτισμό - το 7% ήταν σοβαρές περιπτώσεις. Το 40% των εγκύων και θηλαζουσών γυναικών υπέφεραν από υποσιτισμό, και υπήρχε ένα καταστροφικό ποσοστό θνησιμότητας σε ολόκληρο τον καταυλισμό, 2,5 θάνατοι ανά 10.000 άτομα την ημέρα.

«Η κατάσταση στο Σουδάν ήταν ήδη πολύ εύθραυστη πριν από τον πόλεμο και τώρα έχει γίνει καταστροφική. Σε πολλές από τις περιοχές όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν ξεκινήσει δραστηριότητες έκτακτης ανάγκης, δεν έχουμε δει την επιστροφή των διεθνών ανθρωπιστικών οργανώσεων που εκκενώθηκαν αρχικά τον Απρίλιο», λέει ο Ozan Agbas, Διευθυντής Επιχειρήσεων Έκτακτης Ανάγκης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για το Σουδάν.

Η Khadija Mohammad Abakkar, η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της στο Zalingei, στο Κεντρικό Darfur, αναζητώντας ασφάλεια, διηγείται πόσο δύσκολο ήταν να επιβιώσει χωρίς ανθρωπιστική βοήθεια: «Κατά τη διάρκεια του πολέμου, δεν υπήρχε πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη ή τρόφιμα στον καταυλισμό. Πούλησα τα υπάρχοντά μου για να κερδίσω κάποια χρήματα για φαγητό».

Παρόλο που πρόκειται για δύσκολες συνθήκες λειτουργίας, η ανταπόκριση θα έπρεπε να έχει αυξηθεί και όχι να έχει μειωθεί, ιδίως στις περιοχές όπου η πρόσβαση είναι δυνατή. Απαιτούνται επειγόντως αυξημένες προσπάθειες από όλους τους ανθρωπιστικούς φορείς και οργανώσεις για να βρεθούν λύσεις στα προβλήματα αυτά και να επεκταθούν οι δραστηριότητες σε ολόκληρη τη χώρα.

«Τα Ηνωμένα Έθνη και οι εταίροι τους επέμειναν στους αυτοεπιβαλλόμενους περιορισμούς στην πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές, που έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη ετοιμότητας ώστε να παρέμβουν ή να δημιουργήσουν κλιμάκια έκτακτης ανάγκης όποτε παρουσιαστούν ευκαιρίες», συνεχίζει ο Agbas.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν τις αντιμαχόμενες πλευρές να συμμορφωθούν με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και τα ανθρωπιστικά ψηφίσματα της διακήρυξης της Jeddah ^[2], θέτοντας σε εφαρμογή μηχανισμούς για την προστασία των αμάχων και την εξασφάλιση ασφαλούς ανθρωπιστικής πρόσβασης σε όλες, ανεξαιρέτως, τις περιοχές του Σουδάν, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής των αποκλεισμών. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν επίσης τα Ηνωμένα Έθνη να επιδείξουν μεγαλύτερη τόλμη απέναντι σε αυτή την τεράστια κρίση και να επικεντρωθούν σε σαφή αποτελέσματα που σχετίζονται με την αύξηση της πρόσβασης, ώστε να συμβάλουν ενεργά στη δυνατότητα ταχείας και μαζικής επέκτασης της ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παροτρύνουν επίσης τους δωρητές να αυξήσουν τη χρηματοδότηση της ανθρωπιστικής βοήθειας στο Σουδάν.

Factbox - Ιατρικά στοιχεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με μια ματιά

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται και υποστηρίζουν σήμερα περισσότερες από 30 υγειονομικές δομές σε 10 πολιτείες του Σουδάν: Χαρτούμ, Al Jazirah, Λευκό και Μπλε Νείλο, Al Gedaref, Δυτικό Darfur, Βόρειο, Νότιο και Κεντρικό Darfur και Ερυθρά Θάλασσα. Οι ομάδες μας παρενέβησαν επίσης πρόσφατα στην Kassala. Πραγματοποιούμε δραστηριότητες τόσο στις περιοχές που ελέγχονται από τις SAF όσο και στις περιοχές που ελέγχονται από τις RSF. Παρέχουμε φροντίδα τραυμάτων, μαιευτική φροντίδα και αντιμετωπίζουμε τον υποσιτισμό μαζί με άλλες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης.

Οι ανάγκες σε ολόκληρη τη χώρα είναι τεράστιες και σε μεγάλο βαθμό ανεκπλήρωτες. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί μόνο ιατρικοί δείκτες που απεικονίζουν τι βλέπουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα σε ορισμένες από τις περιοχές στις οποίες μπορούμε να έχουμε πρόσβαση και να ανταποκριθούμε. Γνωρίζουμε όμως ότι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

- Από τον Απρίλιο του 2023, περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν ζητήσει ιατρικές συμβουλές στα υποστηριζόμενα από εμάς νοσοκομεία, δομές υγείας και κινητές κλινικές.

- Στα hotspot βίας, έχουν διαπραχθεί φρικαλεότητες, έχουν στοχοποιηθεί και δολοφονηθεί πολίτες με εθνοτικά κριτήρια.

o Ένα παράδειγμα είναι ότι τον Ιούνιο, πάνω από 1.500 Σουδανοί τραυματίες πολέμου έγιναν δεκτοί στο υποστηριζόμενο από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα νοσοκομείο στο Adré (Chad) μέσα σε μία εβδομάδα.

o Μια αναδρομική έρευνα θνησιμότητας που διενεργήθηκε μεταξύ των προσφύγων επιβεβαίωσε τις αναφορές για μαζικές δολοφονίες στο Δυτικό Darfur.

o Αντιμετωπίσαμε επιζώντες σεξουαλικής βίας. Μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου 2023, 135 από τους ασθενείς που προσήλθαν σε μια ιατρική εγκατάσταση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο ανατολικό Chad αποκάλυψαν ότι ήταν επιζώντες βιασμού. Όλες είναι γυναίκες ή κορίτσια, ηλικίας μεταξύ 14 και 40 ετών και οι περισσότερες δέχθηκαν επίθεση πριν από την άφιξή τους στο Chad. Οι επιτιθέμενοι ήταν ένοπλοι στο 90% των περιπτώσεων και το 40% των επιζώντων βιάστηκαν από πολλούς επιτιθέμενους^[3].

- Οι έμμεσες συνέπειες του πολέμου στην υγεία ήταν εξίσου καταστροφικές. Μεταξύ 70 και 80% των νοσοκομείων στις περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις δεν λειτουργούν πλέον.

o Πολλοί άνθρωποι πρέπει να διανύουν μεγάλες αποστάσεις, συχνά μέσα σε συνθήκες ακραίας ανασφάλειας, για να αναζητήσουν ιατρική περίθαλψη. Οι ασθενείς φτάνουν συχνά καθυστερημένα στις δομές υγείας.

- Οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η έλλειψη πρόσβασης σε καθαρό νερό, η έλλειψη εμβολιασμών και η έλλειψη πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, συμβάλλουν στη δημιουργία επιδημιών, όπως συνέβη το τελευταίο έτος, καθώς επιδεινώνουν σημαντικά τον επιπολασμό των ασθενειών.

o Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν δει πάνω από 100.000 κρούσματα ελονοσίας, έχουν θεραπεύσει περισσότερους από 2.000 ανθρώπους για χολέρα και έχουν δει πολλές χιλιάδες κρούσματα ιλαράς.

- Οι έγκυες γυναίκες πλήττονται ιδιαίτερα από την έλλειψη πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.

o Τον τελευταίο χρόνο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βοήθησαν περισσότερους από 8.400 τοκετούς και πραγματοποίησαν 1.600 καισαρικές τομές.

- Ένα άλλο αυξανόμενο ζήτημα είναι ο υποσιτισμός. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν υποστηρίξει τη θεραπεία για πάνω από 30.000 παιδιά με οξύ υποσιτισμό μέσα σε ένα χρόνο.

- Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανταποκρίνονται επίσης στο Chad και το Νότιο Σουδάν, όπου πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν καταφύγει από την έναρξη του πολέμου στο Σουδάν.

Οι ανάγκες των προσφύγων και των επαναπατριζόμενων εκεί είναι επίσης τεράστιες και δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς. Στο Chad, για παράδειγμα, υπάρχει επί του παρόντος μια επιδημία ηπατίτιδας Ε.

*Τα ονόματα άλλαξαν για λόγους προστασίας της ταυτότητας

[1] Διεθνής διάσκεψη για το Σουδάν και τους γείτονές του στο Παρίσι στις 15 Απριλίου: https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/news-stories/news/eu-france-and-germany-announce-international-humanitarian-conference-support-sudan-2024-03-15_en

[2] https://www.state.gov/jeddah-declaration-of-commitment-to-protect-the-civilians-of-sudan/

[3] πηγή : Οι κρυφές πληγές της σεξουαλικής βίας στον πόλεμο του Σουδάν - Κέντρο Γυναικείων Μέσων