Προστατεύοντας την ψυχική υγεία από το τραύμα του πολέμου στην Ουκρανία

Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε τεράστια ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη, από πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας έως ολοκληρωμένη ψυχολογική φροντίδα. Οι άνθρωποι έχουν βιώσει φόβο, τραύμα και απομόνωση και εμφανίζουν συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης και στρες.

Οι ψυχολόγοι μας ανταποκρίνονται στις ανάγκες ψυχικής υγείας των ασθενών με πρώτες βοήθειες συμβουλευτικής ψυχικής υγείας και ολοκληρωμένη ψυχολογική φροντίδα. Μόνο το 2023, παρείχαμε περισσότερες από 8.000 συνεδρίες ψυχικής υγείας σε επτά διαφορετικές περιοχές της Ουκρανίας.

Κοντά στις γραμμές του μετώπου και σε περιοχές που ανακαταλήφθηκαν από την Ουκρανία, η κινητή κλινική μας προσεγγίζει τους ανθρώπους στις αγροτικές περιοχές - πολλοί από τους οποίους έχουν βιώσει μήνες συγκρούσεων, βίας και εχθροπραξιών.

«Στις 25 Φεβρουαρίου ήταν τα γενέθλιά μου. Ήταν περίπου στα γενέθλιά μου, όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Κρυβόμασταν σε υπόγεια. Αυτοί [οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις] πέρασαν με τανκς και τεθωρακισμένα οχήματα μέσα από το χωριό», λέει ο Anatoliy Andriyevsky, 74 ετών, από το χωριό Myrolyubivka στην περιοχή Kherson.

«Φυσικά, ήταν τρομακτικό. Ξαπλώνεις και σκέφτεσαι: "ποιος ξέρει τι θα συμβεί το πρωί;". Δεν ξέρεις αν θα ξυπνήσεις ή όχι. Ειδικά αν είσαι μόνος σου. Είναι καλό να έχεις κάποιον για να μιλήσεις, αλλά ήμουν μόνος μου».

Ο Anatoliy άκουσε για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα από την κοινότητα και άρχισε να σκέφτεται να ζητήσει βοήθεια. Ένα από τα κύρια εμπόδια στην πρόσβαση σε ψυχολογική υποστήριξη είναι το στίγμα και ο αυτοστιγματισμός, που συνδέεται με τις διαταραχές της ψυχικής υγείας, ιδίως στις αγροτικές περιοχές. Παρόλο που οι υπηρεσίες ψυχολογικής συμβουλευτικής είναι διαθέσιμες για όλους, οι περισσότεροι ασθενείς μας είναι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.

«Οι άνδρες αισθάνονται επίσης ανίσχυροι, αβοήθητοι και αυτό φυσικά επηρεάζει την ψυχική τους υγεία. Τα συναισθήματά τους πρέπει να αντιμετωπίζονται, γιατί έχουν επιπτώσεις τόσο την οικογένεια όσο και στο ίδιο το άτομο», λέει η Tetiana Baranets, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Πιο μακριά από τις γραμμές του μετώπου, στο Kropyvnytskyi, όσοι διέφυγαν από τις συγκρούσεις αντιμετωπίζουν τραύματα, φόβο και άγχος. Κυρίως γυναίκες με παιδιά - οικογένειες εκτοπισμένων - προσαρμόζονται στη νέα τους ζωή.

Ο Vanya ζει με τη μητέρα του σε καταφύγιο για εσωτερικά εκτοπισμένους ανθρώπους, στην περιοχή Kirovohrad. Οι ψυχολόγοι μας παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη στον Vanya, ώστε να μπορεί να μοιράζεται και να επεξεργάζεται τα συναισθήματά του, με τη βοήθεια παιχνιδιών.

«Αυτός είναι ο Bonnie. Τα πάει καλά και του αρέσει να κοιμάται», λέει ο οκτάχρονος Vanya, ενώ δείχνει το παιχνίδι του.

Τον Αύγουστο του 2022, ο Vanya και η οικογένειά του απομακρύνθηκαν από την ανατολική περιοχή του Donetsk. Πολλά από τα παιδιά που έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας λόγω του πολέμου νοσταλγούν τα σπίτια τους, τους φίλους τους, τις προηγούμενες ζωές τους και τους δασκάλους τους.

«Ο μικρότερος γιος μου, ο Vanya, ένιωθε πολύ ανήσυχος τη νύχτα, φοβόταν να αποκοιμηθεί. Αφού μίλησε με έναν ψυχολόγο, ήταν πιο εύκολο», λέει η Olena Beda.

Οι περισσότεροι από τους ασθενείς μας στην περιοχή Kirovohrad παρουσιάζουν συμπτώματα που σχετίζονται με άγχος ή κατάθλιψη. Για να τους υποστηρίξουμε στην ανάπτυξη μηχανισμών αντιμετώπισης, οι ψυχολόγοι μας παρέχουν τόσο ατομικές όσο και ομαδικές συνεδρίες ψυχικής υγείας για παιδιά, ενώ παράλληλα υποστηρίζουν τα μέλη της οικογένειας.

Από τον Ιανουάριο του 2023 έως τον Απρίλιο, οι ομάδες μας παρείχαν πάνω από 1.000 ομαδικές συνεδρίες σε ασθενείς στην περιοχή Kirovohrad, υποστηρίζοντας τους ασθενείς με προβλήματα διαχείρισης άγχους, παρεμβατικές/ενοχλητικές σκέψεις και τραύμα.

«Δουλεύουμε με τα παιδιά με βάση τις ατομικές τους ανάγκες: παίζουμε, ζωγραφίζουμε, τα βοηθάμε να ξεπεράσουν το φόβο και τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με όσα έχουν βιώσει», λέει η Svitlana Alekseenko, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Για τους εκτοπισμένους στη χώρα, η ομαδική ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να παρέχει υποστήριξη στο σύνολο της κοινότητας. Οι ψυχολόγοι μας εκπαιδεύουν τους ασθενείς και την κοινότητα σχετικά με τα οφέλη της ψυχολογικής βοήθειας, γεγονός που δημιουργεί ένα πιο υποστηρικτικό περιβάλλον και μια ευρύτερη κατανόηση για τα οφέλης της.

Πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας μετά από ένα τραυματικό γεγονός

Ενώ πολλοί έχουν αναζητήσει ασφάλεια στα δυτικά της χώρας, οι πυραυλικές επιθέσεις συνεχίζουν να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των αμάχων και να προκαλούν απώλειες ακόμη και μακριά από τις γραμμές του μετώπου. Η απειλή των επιθέσεων προκαλεί επίσης ψυχολογικές επιπτώσεις στους ανθρώπους σε ολόκληρη τη χώρα.

Για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις μιας επίθεσης, οι πρώτες βοήθειες ψυχικής υγείας είναι απαραίτητες για να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν συμπτώματα όπως το σοκ, τις κρίσεις πανικού, τις αλλαγές στην όρεξη και στον ύπνο και την απόσυρση από τις καθημερινές δραστηριότητες.

Όταν οι ομάδες μας φτάνουν στο σημείο μετά από μία επίθεση, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να εντοπίσουμε τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις. Η λήψη έγκαιρης και κατάλληλης υποστήριξης μπορεί να μειώσει το χρόνο ανάρρωσης ενός ατόμου από ένα τραυματικό γεγονός.

«Το πιο σημαντικό είναι να τους βοηθήσεις να ανταποκριθούν, να δημιουργήσεις επαφή μαζί τους και να το καταστήσεις σαφές, ώστε να σε βλέπουν, να σε ακούν και να καταλαβαίνουν πού βρίσκονται», λέει η Inna Potapenko, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Δίνουμε πάντα προσοχή σε όσους κάθονται σιωπηλοί, γιατί είναι σαφές ότι πρόκειται για μια κατάσταση άρνησης, από την οποία το άτομο πρέπει να βγει».

Υποστήριξη από ομοιοπαθείς και εξειδικευμένη φροντίδα

Για ορισμένους, μία ή δύο συνεδρίες συμβουλευτικής ψυχικής υγείας δεν είναι αρκετές. Χρειάζεται μακροχρόνια και εξειδικευμένη φροντίδα για να μειωθούν οι πιθανότητες εμφάνισης διαταραχών ψυχικής υγείας, αποτρέποντας την περαιτέρω ανάπτυξη συμπτωμάτων και υποστηρίζοντας τις ικανότητές τους να διατηρούν σχέσεις και να αποφεύγουν την απομόνωση.

Στην περιοχή του Κιέβου, παρέχουμε ολοκληρωμένη φροντίδα ψυχικής υγείας σε άτομα που έχουν αντιμετωπίσει βασανιστήρια ή κακομεταχείριση. Με τη βοήθεια τόσο ομαδικών όσο και ατομικών συνεδριών, οι ασθενείς μπορούν να μοιραστούν τα συναισθήματά τους με άλλους που έχουν βιώσει παρόμοιες εμπειρίες.

«Η ψυχολογική βία μπορεί να αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση από τη σωματική βία», λέει ο Andryi Verbich, 52 ετών, ο οποίος αντιμετώπισε κακομεταχείριση και βασανιστήρια ενώ κρατούνταν από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.

«Η συνεχής έκθεση στην έντονη προπαγάνδα μέσα στο κελί δυσκολεύει την επικοινωνία και κατακλύζει το μυαλό, σε κάνει να νιώθεις ότι χάνεις τη λογική σου».

Στο Hostomel, όσοι έχουν αντιμετωπίσει βία και τραύματα συχνά αισθάνονται αποκλεισμένοι από την κοινότητά τους και μπορεί να απομονωθούν. Ο συνδυασμός ομαδικών και ατομικών συνεδριών ψυχικής υγείας μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση ότι ανήκει στην κοινότητα.

 «Ως άνθρωποι, είμαστε μοναδικοί και δεν προσδιοριζόμαστε μόνο από τις αρνητικές μας εμπειρίες. Ο αντίκτυπος που έχουμε το υπερβαίνει αυτό», λέει η Mariyana Kviatkovska, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Ωστόσο, οι άνθρωποι συχνά το ξεχνούν αυτό και βρίσκονται να ζουν μόνο στις τραυματικές τους αναμνήσεις. Η ζωή γι' αυτούς, χωρίζεται στο "πριν" και το "μετά" και νιώθουν παγιδευμένοι σε αυτό το κενό».

Η ψυχική υγεία παραμένει μία πρόκληση για την υγειονομική φροντίδα στην Ουκρανία

Το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της Ουκρανίας πρωτοστατεί στην προώθηση της ψυχικής υγείας και των υπηρεσιών, ωστόσο ο πόλεμος είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Παρόλο που πολλοί άνθρωποι θα προσαρμοστούν μόνοι τους, όσο περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται σε διάφορα τραυματικά γεγονότα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξουν προβλήματα ψυχικής υγείας.

Η έλλειψη ψυχολόγων και συμβούλων, το στίγμα που συνδέεται με την ψυχική υγεία και η πραγματικότητα των συνεχιζόμενων συγκρούσεων σε ορισμένες περιοχές δυσχεραίνουν την έγκαιρη παροχή φροντίδας στους ανθρώπους.

Χωρίς έγκαιρη και κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, τα προβλήματα μπορεί να εξελιχθούν σε μακροχρόνιες, μετατραυματικές διαταραχές στρες, άγχος και κατάθλιψη και να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής ενός ατόμου.