Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης: Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εγκαινιάζουν ένα καινοτόμο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της υποδιάγνωσης μεταξύ των παιδιών

Η φυματίωση στα παιδιά είναι μια σιωπηλή μάστιγα: ένα παιδί πεθαίνει από φυματίωση κάθε τρία λεπτά και περισσότερα από τα μισά παιδιά με φυματίωση δεν διαγιγνώσκονται ποτέ. Αξιοποιώντας την ευκαιρία μιας σειράς νέων συστάσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν ένα παγκόσμιο πρόγραμμα με στόχο την αύξηση του αριθμού των παιδιών που διαγιγνώσκονται με φυματίωση, καθώς και τη βελτίωση της θεραπείας τους και την πρόληψη νέων κρουσμάτων. Αυτή η πρωτοφανής πρωτοβουλία με την ονομασία "TACTiC"  (Test, Avoid, Cure Tuberculosis in Children, δηλαδή Εξέτασε, Απότρεψε, Θεράπευσε τη Φυματίωση στα Παιδιά) θα υποστηρίξει τα προγράμματα να εφαρμόσουν αυτές τις νέες συστάσεις σε περισσότερες από δώδεκα χώρες στην Αφρική και την Ασία. Επιπλέον, το πρόγραμμα στοχεύει να συμβάλει στην ενίσχυση της γνώσης μέσω διαφόρων μελετών που έχουν διεξαχθεί σε  πολλές χώρεςσχετικά με την εγκυρότητα και τη σκοπιμότητα των συστάσεων, ενώ παράλληλα θα υποστηρίξει την ευρεία εφαρμογή τους και την ανάπτυξη καλύτερων εργαλείων για τη διάγνωση της φυματίωσης στα παιδιά.

Φυματίωση στα παιδιά: Τα ανατριχιαστικά δεδομένα

Το πρόγραμμα TACTiC, που ξεκίνησε στα τέλη του 2023, βασίζεται σε μια ανατριχιαστική παρατήρηση: τα περισσότερα παιδιά με φυματίωση δεν διαγιγνώσκονται ποτέ και το 96% των παιδιών που πεθαίνουν από φυματίωση δεν έλαβαν ποτέ την κατάλληλη θεραπεία. Οι λόγοι για την υποδιάγνωση της φυματίωσης στα παιδιά είναι πολυπαραγοντικοί: οι κλινικοί γιατροί και τα προγράμματα μπορεί να είναι απρόθυμοι να ξεκινήσουν μια μακρά θεραπεία της φυματίωσης στα παιδιά χωρίς να έχουν μια εξέταση που να επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Δυστυχώς, τα παιδιά αρρωσταίνουν ενώ έχουν χαμηλά επίπεδα των βακτηρίων που προκαλούν τη φυματίωση, πράγμα που σημαίνει ότι οι τρέχουσες διαθέσιμες εξετάσεις για τη διάγνωση της φυματίωσης δεν είναι σε θέση να επιβεβαιώσουν την παρουσία των μικροβίων που προκαλούν τη νόσο. Επιπλέον, οι διαθέσιμες σήμερα εξετάσεις έχουν αναπτυχθεί για ενήλικες και συχνά βασίζονται σε δείγματα όπως πτύελα, τα οποία είναι δύσκολο να παράξουν τα περισσότερα παιδιά. Σε αυτά τα εμπόδια προστίθεται η έλλειψη ανθρώπινων πόρων για τον έλεγχο και τη διάγνωση της φυματίωσης σε πολλές μονάδες πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και η έλλειψη πρόσβασης σε διαγνωστικά εργαλεία όπως οι ακτινογραφίες και οι μοριακές εξετάσεις. Οι καθυστερήσεις στη διάγνωση της φυματίωσης στα παιδιά είναι συχνές, και καθώς τα παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο να αναπτύξουν τις πιο σοβαρές μορφές φυματίωσης, οι καθυστερήσεις αυτές είναι συχνά θανατηφόρες.

Αύξηση της διάγνωσης της φυματίωσης στα παιδιά

«Οι πρόσφατες συστάσεις του ΠΟΥ σχετικά με τη διάγνωση της φυματίωσης στα παιδιά μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα και να αυξήσουν τον αριθμό των παιδιών που διαγιγνώσκονται και υποβάλλονται σε σωστή θεραπεία», λέει η Cathy Hewison, επικεφαλής της ομάδας εργασίας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τη φυματίωση.

«Παρέχουν στους κλινικούς γιατρούς και στα προγράμματα φυματίωσης τη σιγουριά να λαμβάνουν την απόφαση για τη θεραπεία της φυματίωσης στα παιδιά λαμβάνοντας υπόψη κλινικές ενδείξεις και συμπτώματα χωρίς να βασίζονται στα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων ή των ακτινογραφιών, εάν αυτά δεν είναι διαθέσιμα ή όταν τα αποτελέσματα των εξετάσεων είναι αρνητικά. Η εφαρμογή αυτών των απλών αλγορίθμων για την απόφαση για θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς γιατρούς και τα εθνικά προγράμματα φυματίωσης να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν περισσότερα παιδιά. Οι αρχικές μας εμπειρίες σε πιλοτικά προγράμματα έχουν δείξει ότι ο αριθμός των παιδιών που διαγιγνώσκονται με φυματίωση μπορεί να πενταπλασιαστεί με την εισαγωγή αυτών των νέων συστάσεων. Ωστόσο, τα νέα προγράμματα δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί ευρέως στην πράξη, οπότε υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει».

Το πρόγραμμα TACTiC έχει ως στόχο να βοηθήσει τα προγράμματα και τις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ιδίως εκείνα που δεν ειδικεύονται στη διαχείριση της φυματίωσης, να ξεκινήσουν την εφαρμογή των νέων συστάσεων του ΠΟΥ και να χρησιμοποιήσουν την εμπειρία τους για να κλιμακώσουν την προσπάθεια εντός και εκτός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

«Φυσικά, θα ήταν προτιμότερο να έχουμε μια απλή, αξιόπιστη, φθηνή και εύκολα προσβάσιμη διαγνωστική εξέταση για την ανίχνευση της φυματίωσης στα παιδιά», λέει ο Hewison. «Ωστόσο, μέχρι σήμερα αυτή δεν υπάρχει, γι' αυτό υποστηρίζουμε επίσης τη μαζική αύξηση των πόρων για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων και προσαρμοσμένων τεστ για τη διάγνωση της φυματίωσης στα παιδιά».

Πέρα από τη διάγνωση: μια προσέγγιση με επίκεντρο τον ασθενή

Το TACTiC δεν αφορά μόνο στη βελτίωση της διάγνωσης της φυματίωσης στα παιδιά, αλλά και τη θεραπεία και την πρόληψη της φυματίωσης σε αυτή την ευάλωτη ηλικιακή ομάδα.

Ο ΠΟΥ έχει συστήσει μια ασθενοκεντρική προσέγγιση για τη θεραπεία της φυματίωσης στα παιδιά. Με βάση ένα σύστημα βαθμολόγησης από την αξιολόγηση των συμπτωμάτων ενός παιδιού, οι νέες συστάσεις επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση της νόσου και την ταχεία έναρξη της θεραπείας. Πάνω από ένα ορισμένο κατώτατο όριο βαθμολογίας που επιτυγχάνεται με την πρόσθεση των βαθμών, συνιστάται η έναρξη κατάλληλης θεραπείας κατά της φυματίωσης. Για τους ασθενείς με μη σοβαρές μορφές, αυτή μπορεί να είναι μια νέα συνιστώμενη θεραπεία 4 μηνών, χρησιμοποιώντας τα ίδια φιλικά προς τα παιδιά σκευάσματα που είναι ήδη ευρέως διαθέσιμα. Τα οφέλη για τα παιδιά και τις οικογένειες από μια θεραπεία που είναι συντομότερη κατά δύο μήνες μπορεί να είναι μια τεράστια ανακούφιση, μειώνοντας τα έξοδα ταξιδιού και τον χρόνο παρακολούθησης, καθώς και βελτιώνοντας φυσικά την εμπειρία της θεραπείας για το παιδί.

Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών που ζουν πολύ κοντά με ενήλικες με φυματίωση συχνά μολύνονται και διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν ενεργό φυματίωση. Παρά το γεγονός ότι η βελτίωση της πρόσβασης στην προληπτική θεραπεία της φυματίωσης (ΠΘΤ) αποτελεί μακροχρόνιο παγκόσμιο στόχο, μόνο ένα στα δύο παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών, που έχουν επαφή με ασθενείς με φυνατίωση, έχουν πρόσβαση σε αυτήν. Ο ΠΟΥ έχει πλέον διευκολύνει την προστασία των παιδιών που βρίσκονται σε αυτές τις συνθήκες από το να νοσήσουν, συνιστώντας σύντομες τρίμηνες θεραπείες για την πρόληψη σε αυτή την ευάλωτη ομάδα. Το TACTiC στοχεύει επίσης στην αύξηση της γνώσης και της πρόσβασης σε αυτές τις θεραπείες.