Είστε εδώ
Αρχική σελίδα / Νέα / Δεν θα ξεχάσω: Τη νύχτα που γνώρισα τον Τόμας (Ιστορίες που ξεχώρισαν το 2018)
Ο Ράιμουντ Άλμπερ εργάστηκε ως ψυχολόγος με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε έναν καταυλισμό προστασίας αμάχων στο Μαλακάλ του Νότιου Σουδάν. Στη δική του ιστορία πρωταγωνιστεί ένα αγόρι που προσπάθησε να αφαιρέσει τη ζωή του στα 19 του χρόνια.
Καθώς μιλάω στον Σάιμον*, τον υπεύθυνο για την πτέρυγα των ενηλίκων, βλέπω τον Τόμας* να τοποθετεί προσεκτικά την κουνουπιέρα στο στρώμα του και να πλαγιάζει.
Είναι πολύ κουρασμένος και αποκοιμιέται αμέσως.
Το χλωμό, γαλαζωπό φως από τις λιγοστές λάμπες και ο απαλός θόρυβος των ανεμιστήρων οροφής στη σκηνή του μικρού νοσοκομείου μας δεν φαίνεται να τον ενοχλούν.
19 ετών, και παραλίγο να έμενε 19 για πάντα.
Η ώρα είναι 00:35. 2 Μαρτίου 2018. Είναι τα γενέθλιά μου.
Εργάζομαι εδώ στο Μαλακάλ στο Νότιο Σουδάν από τις αρχές Φεβρουαρίου. Είμαστε στη μέση της ζεστής εποχής της ξηρασίας.
Για άλλη μια φορά, βρίσκομαι εδώ ως υπεύθυνος των προγραμμάτων ψυχικής υγείας.
Η ομάδα μου αποτελείται από τρεις ψυχοκοινωνικούς συμβούλους και έναν διερμηνέα. Έχουμε πολλή δουλειά. Σύντομα θα έχουμε στην ομάδα και έναν ψυχίατρο. Παρέχουμε ολοκληρωμένη εξειδικευμένη φροντίδα για ψυχικές διαταραχές και ψυχική δυσφορία, προβλήματα από τα οποία υποφέρουν πολλοί άνθρωποι εδώ.
Κανείς δεν έχει αποκαλέσει σπίτι του αυτό το μέρος εδώ και πολύ καιρό.
Η Δημοκρατία του Νότιου Σουδάν είναι η νεότερη χώρα στον κόσμο και σπαράσσεται από έναν εμφύλιο πόλεμο που δεν τελειώνει ποτέ. Όταν κέρδισε την ανεξαρτησία της από το Σουδάν το 2011, οι τότε πολιτικοί ηγέτες δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία και από το 2013 μάχονται για το ποιος θα επικρατήσει.
Αυτός που την πληρώνει, ως συνήθως, είναι ο λαός. Ο άμαχος πληθυσμός.
Δεκάδες χιλιάδες νεκροί. Πάνω από 1,9 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι και 2,4 εκατομμύρια άνθρωποι που αναζήτησαν προστασία σε γειτονικές χώρες. Διαρκής φόβος της βίας, κατάρρευση της φροντίδας υγείας, της οικονομίας και του εκπαιδευτικού συστήματος. Ένα συνονθύλευμα ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ο καταυλισμός προστασίας αμάχων της Αποστολής των Ηνωμένων Εθνών στο Νότιο Σουδάν (UNMISS) βρίσκεται λίγο έξω από το Μαλακάλ. Σχεδόν 24.000 άνθρωποι ζουν εδώ. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν ένα νοσοκομείο στο κέντρο του καταυλισμού και άλλο ένα στη γειτονική πόλη, ή μάλλον σε ό,τι απέμεινε από αυτή. Παρόλο που πολλοί κάτοικοι εκτοπίστηκαν από την πόλη, 15.000 με 20.000 άνθρωποι έχουν εγκατασταθεί ξανά εκεί.
Όμως, κανείς δεν έχει αποκαλέσει σπίτι του αυτό το μέρος εδώ και πολύ καιρό.
Ο Τόμας είναι ένας από τους πολλούς νέους εδώ στον καταυλισμό. Χωρίς εισόδημα, χωρίς μέλλον, χωρίς ελπίδα. Χθες βράδυ έφτασε στα όριά του. Αργότερα τη νύχτα όμως έμαθα τι είχε συμβεί πραγματικά.
Ο Τόμας λοιπόν παίρνει ένα σκοινί και επιχειρεί να κρεμαστεί μέσα στην καλύβα του.
Ως εκ θαύματος, ένας γείτονας τον βλέπει και φωνάζει για βοήθεια, έτσι τρέχουν κάποιοι και τον σώζουν.
Πόσο πολύτιμη είναι τελικά η ζωή, σε μια χώρα όπου ο θάνατος έχει γίνει κανονικότητα;
Είναι ο δωδέκατος νέος από την αρχή του έτους που κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Ένα σκοινί, ένα μαντίλι, ένα κομμάτι ύφασμα ή μια κουνουπιέρα, ποντικοφάρμακο ή χλωρίνη. Οι άνθρωποι εδώ δεν έχουν πολλές επιλογές.
Επιλογές όμως για βοήθεια; Το νοσοκομείο μας είναι ανοιχτό 24 ώρες το 24ωρο.
Έτσι λοιπόν η αστυνομία των Ηνωμένων Εθνών μάς φέρνει τον Τόμας. Τον φέρνει η αστυνομία επειδή η αυτοκτονία θεωρείται ποινικό αδίκημα από τους ανθρώπους εδώ (και από τον νόμο). Λίγους μήνες πριν, όσοι έκαναν απόπειρα αυτοκτονίας φυλακίζονταν. Όμως η κοινότητα εδώ ξέρει ότι οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονται βοήθεια.
Όταν ο ασυρματιστής μας χτυπάει σιγανά την πόρτα του κοντέινερ όπου μένω, με έχει πάρει ο ύπνος. Είναι 11:30 μμ.
Οι μέρες είναι εξουθενωτικές και δεν έχω καθόλου ενέργεια εξαιτίας της ζέστης.
Ξυπνάω, ρωτάω τι συμβαίνει και μου ψιθυρίζει: «Καλούν από Mike Hotel!». Στη γλώσσα του ασύρματου, Mike (M) Hotel (H) σημαίνει MSF Hospital (νοσοκομείο Γιατρών Χωρίς Σύνορα).
Δέκα λεπτά αργότερα, είμαι στο Κέντρο Ελπίδας, ένα κοντέινερ στο νοσοκομείο όπου φροντίζουμε τους ασθενείς με άγχος και ψυχικές διαταραχές.
Κάθομαι απέναντι από τον Τόμας. Δίπλα μου, κάθεται ο διερμηνέας μου. Όλα είναι ήσυχα.
Τι κρατάει στη ζωή έναν άνθρωπο κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες; Ο Τόμας κι εγώ θα προσπαθήσουμε να το ανακαλύψουμε μαζί.
Οι πρώτες στιγμές με έναν νέο ασθενή είναι πάντα συναρπαστικές για μένα. Η πρόκληση του να βρεις τον καλύτερο τρόπο για να χτίσεις μια δυνατή σχέση. Να συνδεθείς. Να δημιουργήσεις εμπιστοσύνη. Η «θεραπευτική συμμαχία» είναι το θεμέλιο για κάθε ψυχολογική θεραπεία.
Αποφασίζω να μείνω σιωπηλός. Διαίσθηση.
Έτσι λοιπόν, ο Τόμας κι εγώ καθόμαστε εκεί, με κατεβασμένα τα κεφάλια. Τα δευτερόλεπτα μοιάζουν με ώρες. Παρατηρώ ότι ο διερμηνέας μου έχει μια νευρικότητα. Δεν του είναι εύκολο να είναι σιωπηλός. Τότε όμως ο Τόμας σηκώνει το βλέμμα. Ντροπαλά. Του χαμογελάω και συστήνομαι: «Γεια σου, με λένε Ράιμουντ. Εργάζομαι ως ψυχολόγος εδώ στο νοσοκομείο. Μπορείς να μου πεις το όνομά σου;».
Μετά από μια παύση που φάνηκε ατελείωτη, λέει «Τόμας» με σιγανή φωνή.
«Γεια σου, Τόμας. Χαίρομαι που σε γνωρίζω» του απαντώ.
Γιατί θέλει κάποιος να δώσει τέλος στη ζωή του, σε ό,τι πιο πολύτιμο έχει;
Πόσο πολύτιμη είναι όμως η ζωή τελικά, σε μια χώρα όπου ο θάνατος έχει γίνει κανονικότητα; Σε έναν τόπο όπου οι επώδυνες αναμνήσεις του παρελθόντος σκιάζουν το παρόν και όπου η σκέψη του μέλλοντος φέρνει μόνο απελπισία.
Ένα μικρό περιστατικό μπορεί να είναι αρκετό. Ένα έναυσμα. Ένα σπρώξιμο στο κενό. Κάτι τετριμμένο.
Τι κρατάει ζωντανό έναν άνθρωπο κάτω από τις δύσκολες συνθήκες εδώ; Ο Τόμας κι εγώ θα προσπαθήσουμε να το ανακαλύψουμε μαζί. Φτάνει όμως για σήμερα. Είναι εξαντλημένος και τα μάτια του είναι βαριά. Θέλει μόνο να κοιμηθεί.
Μέχρι το τέλος Μαρτίου, θα έχω γνωρίσει άλλους εννιά ανθρώπους που έκαναν απόπειρα αυτοκτονίας.
Μετά από μια σύντομη εξέταση από τον Σάιμον, του κάνουμε εισαγωγή στο νοσοκομείο και του δείχνουμε το κρεβάτι του. Κοντά στο γραφείο των νοσηλευτών. Η νυχτερινή βάρδια θα αναλάβει την επίβλεψή του.
Γυρίζοντας από το νοσοκομείο, καθώς το τζιπ μας περνάει τον δεύτερο έλεγχο και σταματάει μπροστά στο κτίριο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, πιάνω τον ασύρματο και ενημερώνω πως επιστρέφω στη βάση μου.
Καθώς πηγαίνω στο κοντέινερ προσπαθώντας να μην τρίξουν οι σανίδες, σκέφτομαι τον Τόμας και τους άλλους ασθενείς των τελευταίων εβδομάδων.
Απελπισία μαζί με μοναξιά, το αίσθημα ότι δεν σε χρειάζονται, ότι είσαι μόνος. Πόσοι μπορεί να νιώθουν ακόμη έτσι; Πάρα πολλοί.
Μέχρι το τέλος Μαρτίου, θα έχω γνωρίσει άλλους εννιά ανθρώπους που έκαναν απόπειρα αυτοκτονίας.
Για έναν άνθρωπο όμως δεν θα υπάρξει βοήθεια. Κανείς δεν θα τον βρει εγκαίρως. Κανείς δεν θα του κόψει το σκοινί και δεν θα τον φέρει στην κλινική μας, παρά μόνο όταν θα είναι ήδη πολύ αργά.
Όλα αυτά όμως δεν τα ξέρω ακόμη, το βράδυ που γνώρισα τον Τόμας.
19 ετών, και παραλίγο να έμενε 19 για πάντα.
Η ώρα τώρα είναι 00:50. 2 Μαρτίου 2018. Είναι τα γενέθλιά μου.
Ράιμουντ Άλμπερ
Ψυχολόγος
* Τα ονόματα δεν είναι τα πραγματικά.
