Το νοσοκομείο Turkish στο Χαρτούμ: Μια σανίδα σωτηρίας για άρρωστα παιδιά και έγκυες γυναίκες

Στο Σουδάν, όπου οι στρατιωτικές επιχειρήσεις έχουν μπει στον πέμπτο μήνα τους, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν το νοσοκομείο Turkish στο Χαρτούμ από τα μέσα Μαΐου. Παρόλο που υπήρχε ο κίνδυνος οι ομάδες μας να αναγκαστούν δύο φορές να σταματήσουν την υποστήριξή τους προς το νοσοκομείο αυτό, κατάφεραν να διατηρήσουν και να επεκτείνουν την υποστήριξή τους - παρά τις τεράστιες προκλήσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται οι συνεχιζόμενες ελλείψεις βίζας. Σήμερα, περίπου 100 άνθρωποι έρχονται στο νοσοκομείο για θεραπεία κάθε μέρα, ενώ κατά μέσο όρο 40 έρχονται στα επείγοντα.

Έως και το 20% των ασθενών στα επείγοντα μπορεί να είναι τραυματίες πολέμου όταν υπάρχει κλιμάκωση των μαχών, αλλά ο αρχικός σκοπός αυτού του νοσοκομείου ήταν πάντα η παροχή υγειονομικής περίθαλψης για άρρωστα παιδιά και έγκυες γυναίκες - και αυτό δεν έχει αλλάξει. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατάφεραν να καταστήσουν και τις δύο αυτές υπηρεσίες δωρεάν για πρώτη φορά, και καθώς φεύγει από το Σουδάν, ο απερχόμενος επικεφαλής της αποστολής Dr Mego Terzian περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί.

100 ασθενείς την ημέρα - κυρίως γυναίκες και παιδιά

Τις τελευταίες εβδομάδες, η πλειονότητα των ασθενών μας ήταν παιδιά και έγκυες γυναίκες, και παρόλο που η κύρια προτεραιότητά μας όταν οι μάχες εντείνονται είναι η περίθαλψη των τραυματιών πολέμου, το νοσοκομείο Turkish είναι στην πραγματικότητα το μόνο νοσοκομείο στην περιοχή που είναι διαθέσιμο για την παροχή εξειδικευμένης υγειονομικής περίθαλψης σε έγκυες γυναίκες και άρρωστα παιδιά. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν επίσης μαιευτική περίθαλψη στο βορειοανατολικό Χαρτούμ και στο Omdurman, αλλά στο νότιο Χαρτούμ, το νοσοκομείο Turkish είναι το μόνο που διαθέτει λειτουργικό παιδιατρικό και μαιευτικό τμήμα.

Έχουμε την έδρα μας στη γειτονιά Al Kalakla, αλλά πολλοί ασθενείς έρχονται από άλλες περιοχές - από τις γειτονιές Mayo, Jabra και Abu Adam, και πολλοί διασχίζουν τις γραμμές του μετώπου για να φτάσουν σε εμάς. Πριν από δύο εβδομάδες, άρχισαν κάποιες από τις πιο σοβαρές μάχες από την έναρξη της σύγκρουσης, με αεροπορικές επιδρομές και βομβαρδισμούς βαρέως πυροβολικού γύρω από τη στρατιωτική βάση του Σώματος Τεθωρακισμένων, η οποία βρίσκεται περίπου πέντε χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το σημείο όπου βρισκόμαστε. Τους τελευταίους τέσσερις μήνες, έχουν οργανωθεί τουλάχιστον 17 μεγάλες επιθέσεις για να προσπαθήσουν να πάρουν τον έλεγχο αυτής της βάσης και έχουμε αντιμετωπίσει πολλές φορές αφίξεις με μαζικές απώλειες. Έτσι, η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη για όσους ζουν κοντά: η ζωή είναι πολύ δύσκολη, ακόμη και στο νοσοκομείο, αλλά όλοι στην ομάδα έχουν επίγνωση ότι η παρουσία μας είναι ζωτικής σημασίας για την υγειονομική περίθαλψη του πληθυσμού.

Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση

Η μεγαλύτερη πρόκληση όσον αφορά την παροχή υγειονομικής περίθαλψης στο Χαρτούμ παραμένει η πρόσβαση σε αυτή. Υπάρχει ακραία ανασφάλεια, σχεδόν μηδενική συγκοινωνία και είναι πολύ δύσκολο για τους ασθενείς να φτάσουν στο νοσοκομείο. Δεν υπάρχουν ασθενοφόρα. Όσα οχήματα βγαίνουν έξω επιτάσσονται από το ένοπλο προσωπικό που ελέγχει τους δρόμους. Ακόμη και οχήματα που ανήκουν στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα έχουν κλαπεί. Έχουμε αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα ασφαλείας τους τελευταίους μήνες. Επί του παρόντος, στο νοσοκομείο Turkish, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαθέτουν μόνο ένα ενοικιαζόμενο όχημα με έναν θαρραλέο οδηγό που είναι σε θέση να μεταφέρει φάρμακα καθώς και τρόφιμα και νερό για τους ασθενείς και το προσωπικό μας. Ωστόσο, αυτό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Υπάρχουν πολλά σημεία ελέγχου στους δρόμους και σε κάθε ένα από αυτά πρέπει να εξηγήσουμε την παρουσία μας, το είδος της βοήθειας που παρέχουμε και γιατί είναι ζωτικής σημασίας να μπορέσουμε να συνεχίσουμε την αλυσίδα εφοδιασμού του νοσοκομείου.

Επειδή δεν υπάρχουν ασθενοφόρα, οι ασθενείς πρέπει να βρουν μόνοι τους τον τρόπο να φτάσουν στις δομές και υπάρχουν πολύ λίγες επιλογές στη διάθεσή τους. Πριν από τον πόλεμο, το Χαρτούμ ήταν μια καλά οργανωμένη πόλη με λειτουργικό σύστημα ασθενοφόρων και πολλοί άνθρωποι είχαν τα δικά τους οχήματα. Σήμερα όμως έχουν αναγκαστεί να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα. Τα οχήματά τους έχουν κλαπεί, ή ακόμα και αν τα έχουν στην κατοχή τους, ανησυχούν να τα χρησιμοποιήσουν για να φτάσουν στο νοσοκομείο, επειδή ξέρουν ότι θα τους τα πάρουν στο δρόμο. Τα μόνα οχήματα που μπορούν να κινηθούν ελεύθερα είναι αυτά που χρησιμοποιούν οι μαχητές. Ένας άλλος λόγος που δεν βλέπεις πολλά οχήματα στην πόλη είναι επειδή πολύ λίγα έχουν καύσιμα. Υπάρχει έλλειψη καυσίμων σε όλη την πόλη. Βλέπουμε δεκάδες οχήματα που έχουν εγκαταλειφθεί στην άκρη του δρόμου επειδή έχουν ξεμείνει από καύσιμα και έχουν καταστεί άχρηστα μετά την κλοπή τους. Γι’ αυτό οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν ξανά ξύλινα καροτσάκια με γαϊδούρια  – ή απλά έρχονται με τα πόδια. Μερικοί ασθενείς μου είπαν ότι είχαν περπατήσει μέχρι και 15 χιλιόμετρα και διέσχισαν τις πρώτες γραμμές για να φτάσουν σε εμάς.

Η μαιευτική υγεία και η κατάρρευση του συστήματος υγείας του Χαρτούμ

Στο μαιευτικό πρόγραμμα πραγματοποιούνται κατά μέσο όρο οκτώ τοκετοί την ημέρα και κατά μέσο όρο τρεις καισαρικές. Οι περισσότερες από τις γυναίκες που έρχονται είναι ακόμα καλά στην υγεία τους, αλλά ορισμένες έχουν αναιμία και μια πρόκληση για τη διενέργεια καισαρικών τομών είναι η έλλειψη αίματος. Το αίμα πρέπει να αποθηκεύεται σε πολύ συγκεκριμένη θερμοκρασία και η διατήρηση αυτής της θερμοκρασίας αποτελεί μεγάλη πρόκληση λόγω της συνεχιζόμενης έλλειψης καυσίμων και ηλεκτρικού ρεύματος στην πόλη. Η εισαγωγή νέων ιατρικών προμηθειών γίνεται επίσης ολοένα και πιο δύσκολη, επειδή οι ταξιδιωτικές άδειες δεν εκδίδονται πλέον τακτικά και αυτό εμποδίζει τις ομάδες μας να εισέλθουν στο Χαρτούμ για να εφοδιάσουν το νοσοκομείο.

Στην αρχή της σύγκρουσης, έγιναν τεράστιες προσπάθειες να συνδεθούν οι γυναίκες με μαίες, ώστε να συνεχίσουν να λαμβάνουν υγειονομική περίθαλψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού παρά τις μάχες. Δημιουργήθηκαν ομάδες WhatsApp και αποτέλεσαν σανίδα σωτηρίας για πολλές γυναίκες. Δυστυχώς, δεν ήταν πραγματικά δυνατό να συνεχιστεί αυτό το είδος υποστήριξης καθώς το επίπεδο βίας αυξήθηκε. Πολλοί εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας έχουν εγκαταλείψει την πόλη λόγω της έντασης των μαχών και αυτό σημαίνει ότι πρωτοβουλίες όπως οι ομάδες WhatsApp για την παροχή συμβουλών σε έγκυες γυναίκες έχουν δυστυχώς μείνει στο περιθώριο.

Δυστυχώς, λόγω των συνθηκών του πολέμου και της έλλειψης προσωπικού, δραστηριότητες όπως η προγεννητική φροντίδα, οι εμβολιασμοί και η παρακολούθηση των γυναικών και των παιδιών μετά τον τοκετό δεν είναι διαθέσιμες στο νότιο Χαρτούμ από την αρχή της σύγκρουσης. Το σύστημα υγείας έχει καταρρεύσει σχεδόν ολοκληρωτικά στο Χαρτούμ και δεν υπάρχουν δράσεις πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, με εξαίρεση ένα κέντρο υγείας που άνοιξε ξανά στη γειτονιά μας και μια ομάδα Σουδανών εθελοντών που προσπαθούν να παρέχουν υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης σε ένα κοντινό τζαμί. Ελπίζουμε ότι στο κέντρο υγείας θα οργανωθεί προγεννητική και μεταγεννητική φροντίδα, καθώς και δράσεις εμβολιασμού, αλλά προς το παρόν, αυτού του είδους οι δραστηριότητες είναι σχεδόν ανύπαρκτες και προς το παρόν, είμαστε σε θέση να παρέχουμε μόνο τις πιο επείγουσες μορφές υγειονομικής περίθαλψης: ασφαλείς τοκετοί, επείγουσες καισαρικές τομές και εντατική φροντίδα για παιδιά που είναι πολύ άρρωστα.

Ιλαρά, ελονοσία, μηνιγγίτιδα και χολέρα στον ορίζοντα

Λόγω της έλλειψης εμβολιασμών, ανησυχούμε ότι θα υπάρξουν κρούσματα ιλαράς ή μηνιγγίτιδας τις επόμενες εβδομάδες. Η χολέρα είναι επίσης πραγματικός κίνδυνος λόγω της έλλειψης πόσιμου νερού και της κακής υγιεινής. Ευτυχώς, κατά κάποιο τρόπο, δεν υπάρχουν τεράστιες συγκεντρώσεις ανθρώπων στο Χαρτούμ, όπως ήταν πριν από τον πόλεμο, γεγονός που μπορεί να μειώσει λίγο τον κίνδυνο, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν δράσεις εμβολιασμού, δεν υπάρχει καθαρό, πόσιμο νερό και υπάρχει έλλειψη υγιεινής και καθαριότητας.

Αυτή τη στιγμή έχουμε κατά μέσο όρο 15-20 παιδιά που νοσηλεύονται στον παιδιατρικό θάλαμο, με δύο έως τρεις νέες εισαγωγές κάθε μέρα. Η ομάδα που εργαζόταν στο νοσοκομείο πριν από τον πόλεμο, παρατήρησε ότι ο αριθμός των παιδιών που έρχονται με διάρροια και αφυδάτωση έχει αυξηθεί, κάτι που δεν ήταν συνηθισμένο πρόβλημα πριν από τον πόλεμο, αλλά οφείλεται στην κακή ποιότητα του νερού. Επιπλέον, παρά τον ζεστό καιρό, υπάρχει σημαντικός αριθμός παιδιών με πνευμονία και τα αίτια είναι πιθανότατα η έλλειψη εμβολιασμών, καθώς και οι κακές συνθήκες υγιεινής. Με την άφιξη της εποχής των βροχών, μπορούμε επίσης να περιμένουμε ένα ξέσπασμα ελονοσίας τις επόμενες εβδομάδες.

Έχουμε έναν ανησυχητικό αριθμό παιδιών που εισάγονται με σοβαρό υποσιτισμό, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι δεν κάνουμε ενεργή ανίχνευση του υποσιτισμού στα εξωτερικά μας ιατρεία. Μερικά παιδιά υποσιτίζονται λόγω έλλειψης τροφής. Άλλα παιδιά υποσιτίζονται επειδή παθαίνουν άλλες ασθένειες και στη συνέχεια αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον υποσιτισμό. Όταν έχουν υποσιτισμό σε συνδυασμό με άλλες ασθένειες, όπως ελονοσία, διάρροια με αφυδάτωση και οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις όπως πνευμονία, η κατάστασή τους μπορεί να γίνει κρίσιμη. Έχουμε ήδη μερικές περιπτώσεις σοβαρής ελονοσίας και μεταξύ των νεογνών έχουμε σημαντικό αριθμό σηψαιμίας. Αν και έχουμε αρκετές κλίνες για τη θεραπεία του αριθμού των ασθενών αυτή τη στιγμή, όταν ξεκινήσει η εποχή της ελονοσίας – και αν αυξηθεί ο αριθμός των παιδιών που χρειάζονται θεραπεία για σοβαρό υποσιτισμό – δεν θα έχουμε αρκετές. Επιπλέον, επί του παρόντος δεν υπάρχει χώρος για θάλαμο απομόνωσης για τη θεραπεία παιδιών εάν προσβληθούν από ιλαρά, επομένως υπάρχουν πολλά ζητήματα που προβλέπουμε και για τα οποία προσπαθούμε να βρούμε λύσεις.

Χρόνια νοσήματα και τι θα επακολουθήσει

Είμαστε μία από τις λίγες δομές υγείας που παρέχουν περίθαλψη σε ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης, το άσθμα και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. Έρχονται πολλοί ηλικιωμένοι ασθενείς, ιδίως με επιπλοκές. Για παράδειγμα, μερικές φορές βλέπουμε ηλικιωμένους ασθενείς με διαβήτη που φτάνουν σε κώμα, επειδή δεν μπορούσαν να πάρουν ινσουλίνη λόγω του πολέμου. Επειδή δεν έχουν πρόσβαση σε θεραπεία στην πόλη, αρρωσταίνουν πολύ και φτάνουν σε εμάς σε πολύ κακή κατάσταση.

Ένα θετικό στοιχείο είναι ότι στο Χαρτούμ, το ποσοστό θνησιμότητας στο νοσοκομείο είναι κάτω από 2%, γεγονός που αποτελεί μεγάλη επιτυχία για την ιατρική ομάδα και την ομάδα διοικητικής μέριμνας, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται. Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά - την έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος, νερού και οξυγόνου, και μερικές φορές την έλλειψη ειδικών φαρμάκων για αναισθησία και για μεταγγίσεις αίματος - είμαστε σε θέση να διατηρήσουμε την ομάδα εκεί και να συνεχίσουμε να παρέχουμε επείγουσα υγειονομική περίθαλψη στον πληθυσμό.

Ωστόσο, ο πληθυσμός στο Χαρτούμ είναι πολύ απαισιόδοξος. Η πλειονότητα των ανθρώπων με τους οποίους μίλησα πιστεύει ότι ο πόλεμος θα συνεχιστεί για πολλούς μήνες ακόμη - ακόμη και για χρόνια».