Είναι μία κάπως περίεργη σκηνή: καθισμένοι δίπλα-δίπλα στο κατάστρωμα του πλοίου διάσωσης Geo Barents, στην κεντρική Μεσόγειο, δύο μεσήλικες άνδρες περνούν πολλή ώρα γράφοντας σε ένα σημειωματάριο. Και οι δύο διασώθηκαν από την ομάδα μας, από μια βάρκα που βυθιζόταν, μαζί με άλλα 74 άτομα.
«Γράφω την ιστορία μου για σένα», εξηγεί ο Abbas, ο οποίος χρειάζεται τη βοήθεια του φίλου του Ahmed για να βάλει σε τάξη τις αναμνήσεις του από τότε που πήρε την απόφαση να μεταναστεύσει από την Αίγυπτο. «Δεν μπορώ να σκεφτώ καθαρά», ομολογεί. Πάνω από δύο χρόνια κακομεταχείρισης και εκβιασμών στη Λιβύη, τον έχουν καταρρακώσει ψυχικά και σωματικά.
Η επανένωση
Ο Ahmed και ο Abbas γνωρίζονται από τα παιδικά τους χρόνια, αλλά συναντήθηκαν ξανά λίγες μέρες πριν διασωθούν από το Geo Barents. Ο Ahmed μόλις είχε φτάσει στη Λιβύη, ελπίζοντας να διασχίσει τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Για τον Abbas είχαν περάσει περισσότερα από δύο χρόνια και είχε επιχειρήσει τρεις διαφορετικές προσπάθειες για να κάνει το ταξίδι. Αλλά αντ’ αυτού, κατέληξε παγιδευμένος σε έναν φαύλο κύκλο απάτης, εκβιασμών και κακομεταχείρισης. Έτσι, ο Ahmed και ο Abbas - οι δύο φίλοι - αποφάσισαν να κάνουν το ταξίδι μαζί.
Ημερολόγια μεταναστών
Το σημειωματάριο που γράφουν μαζί είναι η ιστορία του ταξιδιού του Abbas. Οι πρώτες παράγραφοι ξεκινούν όταν αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη για να μπορέσει να στηρίξει καλύτερα την οικογένειά του. «Όταν ανακαλύπτεις ότι δεν μπορείς να δώσεις στα παιδιά σου μια αξιοπρεπή ζωή, νιώθεις ότι η ζωή είναι δεν έχει νόημα σαν να είσαι έξω από αυτήν», λέει.
Από τον Abbas έκλεψαν τα χρήματα και το τηλέφωνό του στα χερσαία σύνορα με τη Λιβύη μόλις ξεκίνησε το ταξίδι του. «Ήμουν αποκομμένος από τον κόσμο και χαμένος στην έρημο», λέει. Εννέα μήνες μετά την παραμονή του στη Λιβύη, ο Abbas αναζήτησε έναν διακινητή για να προσπαθήσει να διασχίσει τη Μεσόγειο για πρώτη φορά.
Μια φυλακή για ανθρώπους που έχουν απαχθεί
Δεν είχαν περάσει ούτε μισή ώρα στη θάλασσα, μέσα στη φουσκωτή λέμβο, πριν τους αναχαιτίσει η λιβυκή πολιτοφυλακή. «Ήταν μια συμφωνία με τον διακινητή. Με πούλησε», εξηγεί. Ο Abbas κλείστηκε στη φυλακή Οσάμα, από την οποία μπορούσε να δραπετεύσει μόνο πληρώνοντας χρήματα, τα οποία δεν είχε. «Έμαθα για πρώτη φορά στη ζωή μου ότι υπάρχει φυλακή για ανθρώπους που έχουν απαχθεί», θυμάται.
«Υπήρχαν πολλές μέθοδοι βασανιστηρίων στη φυλακή. Το μόνο που μπορούσα να σκεφτώ ήταν τα τσιγάρα και το ψωμί που μας έδιναν κάθε βράδυ». Μετά από 25 ημέρες, δανείστηκε τα χρήματα και κατάφερε να βγει, αλλά από τότε τα προβλήματά του αυξήθηκαν. Τώρα έπρεπε επίσης να ξεπληρώσει τους τοκογλύφους. «Η ψυχική μου υγεία ήταν εξαιρετικά κακή. Ήμουν εξαντλημένος, πολύ εξαντλημένος. Ένιωθα να ασφυκτιώ».
«Ευχόμουν να με πυροβολήσουν»
Ο Abbas αποφάσισε για δεύτερη φορά να διασχίσει τη Μεσόγειο για να φτάσει στην Ευρώπη. Επικοινώνησε με τον ίδιο διακινητή, δανείστηκε περισσότερα χρήματα... Αλλά συνέβη και πάλι το ίδιο. Μέσα σε μισή ώρα από τη στιγμή που βρέθηκε στη θάλασσα, συνελήφθη και κλείστηκε στην ίδια παράνομη φυλακή.
Αυτή τη φορά, πέρασε εκεί δύο μήνες. «Με βασάνισαν. Ένιωσα τον θάνατο κοντά. Η ψυχική μου υγεία κατέρρευσε σε σημείο που ευχόμουν να με πυροβολήσουν», θυμάται. Ο Abbas αναγκάστηκε τότε να κάνει το αδιανόητο. «Αποφάσισα ότι θα πουλήσω το σπίτι μου και θα αφήσω τα παιδιά μου άστεγα για να πληρώσω τα χρέη μου».
Σαν πέτρα
Για τρίτη φορά, ο Abbas αποφάσισε να προσπαθήσει και πάλι να διασχίσει τη θάλασσα για να φτάσει στην Ευρώπη. Και πάλι, ομάδες πολιτοφυλακής τον σταμάτησαν και τον κλείδωσαν σε μια παράνομη φυλακή. Ο Abbas ένιωθε ότι δεν είχε άλλη δύναμη: «Ένιωθα παράλυτος, ανίκανος να κινηθώ, σαν πέτρα. Σκέφτηκα την αυτοκτονία. Δεν άντεχα τη ζωή».
Αλλά όλα άλλαξαν λίγες μέρες μετά την αποφυλάκισή του. «Η ελπίδα ήρθε από το πουθενά», λέει. Είπε στον εαυτό του: «Δεν θα ησυχάσω μέχρι να φτάσω στην Ευρώπη». Ο Abbas δανείστηκε ξανά χρήματα και έψαξε για έναν άλλο διακινητή. «Η καρδιά μου ήταν σίγουρη», θυμάται.
Μια θάλασσα ελπίδας
Ο Abbas περιγράφει με λεπτομέρειες στο ημερολόγιό του αυτή την τέταρτη, και τελευταία, προσπάθεια να διασχίσει τη Μεσόγειο. Ξεκινώντας από τις ώρες που περπατούσε στο σκοτάδι, φορτωμένος με εξοπλισμό, μαζί με τους συνταξιδιώτες του για να φτάσει στο σημείο επιβίβασης.
Αποσπάσματα από την αφήγησή του αντικατοπτρίζουν την αγωνία του ταξιδιού του πάνω στο πλοίο, αλλά και την ελπίδα μέσα στο σκοτάδι:
«Στη συνέχεια μάς πήγαν σε ένα απομονωμένο μέρος κοντά στη θάλασσα των ελπίδων μας. Ξεκινήσαμε στις 3 το πρωί.
Η θάλασσα ήταν ήρεμη στην αρχή, μετά ω, ω, ω. Η απατηλή θάλασσα άλλαξε. Τα κύματα ήταν ψηλά. Μετά από ώρες τρόμου και μεταμέλειας, η θάλασσα ηρέμησε και κατευθυνθήκαμε προς τον στόχο μας κάτω από τον εκτυφλωτικό ήλιο.
Τότε ήρθαν τα χειρότερα. Τώρα είναι σκοτεινά. Η βάρκα έχει τρυπήσει και το οξυγόνο θα εξαντληθεί σε λίγες ώρες. Τα κύματα είναι πάρα πολλά και πολύ ψηλά. Τα κύματα ξεπερνούν σε ύψος το σκάφος.
Πόσο θα κρατήσει αυτό; Καλέστε για βοήθεια!
Χαθήκαμε στη μέση της θάλασσας. Εντοπίσαμε μια βάρκα και κατευθυνθήκαμε προς αυτήν. Στον δρόμο, σταματήσαμε γιατί φοβόμασταν ότι μπορεί να ήταν λιβυκό πλοίο. Θα προτιμούσαμε να πεθάνουμε παρά να επιστρέψουμε στη Λιβύη και να συλληφθούμε ξανά.
Η κατάσταση είναι πλέον επικίνδυνη και οδηγεί στον θάνατο. Ο αέρας εξαντλείται από τη φουσκωτή βάρκα. Τα κύματα είναι ψηλά και είμαστε χαμένοι.
Όλοι λένε: Ω Θεέ μου, ω Θεέ μου, Θεέ μου! Κανένας δεν ακούει τη φωνή μας, εκτός από τα ψάρια που δεν μπορούν να μας βοηθήσουν.
Θέλαμε απλώς να μείνουμε ζωντανοί, όχι να φτάσουμε στον προορισμό μας. Ξεχάσαμε τον στόχο μας, που είναι να φτάσουμε στην Ευρώπη. Όλοι σκέφτονται πώς να επιστρέψουν στη ζωή.
Σκοτάδι έξω, σκοτάδι στο μυαλό, σκοτάδι στο σύμπαν. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Τι πρέπει να κάνουμε; Ποιο είναι το τέλος;
Το φως της ελπίδας βγήκε από το σκοτάδι του ουρανού, από το βάθος της θάλασσας, από το σκοτάδι του σύμπαντος.
Κουνάμε και ανάβουμε τους πυρσούς έτσι ώστε το πλοίο διάσωσης να μπορεί να δει ένα μικρό σημάδι φωτός και να κατευθυνθεί προς εμάς. Μας σώζει από τον θάνατο. Το πλοίο της ζωής».
Ο Abbas γράφει τις τελευταίες γραμμές του ημερολογίου με τον Ahmed και το παραδίδει στην ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα λίγες ώρες πριν από την ανακοίνωση της άφιξης στον Τάραντα της Ιταλίας. Ένα ασφαλές λιμάνι για τον Abbas, τον Ahmed και τους άλλους 74 ανθρώπους με τους οποίους επέζησε μια νύχτα χωρίς φεγγάρι, όταν σκεφτόταν ότι κανείς εκτός από τα ψάρια δεν άκουγε τη φωνή του.
Η μαρτυρία του Abbas είναι από τον Σεπτέμβριο του 2022. Παρόλα αυτά είναι εξαιρετικά επίκαιρη καθώς, καθημερινά, εκατοντάδες άνθρωποι συνεχίζουν να επιχειρούν το ίδιο επικίνδυνο ταξίδι χωρίς, ωστόσο, πολλοί από αυτούς να καταφέρνουν να φτάσουν ποτέ σε ένα ασφαλές λιμάνι…
