Αρμενία: τι επιφυλάσσει το μέλλον στα παιδιά με δυσκολίες;

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κλείνουν την αποστολή τους για παιδιά πουαντιμετωπίζουν δυσκολίες, η οποία λειτουργούσε επί επτά χρόνια στιςεγκαταστάσεις ειδικής εκπαίδευσης Βαρντασέν και στους δρόμους τουΕρεβάν, στην Αρμενία. Οι ΓΧΣ θεωρούν ότι είναι πλέον θέμα των αρχών της χώρας να αναμορφώσουν τα «Δημόσια Κέντρα Ειδικής Εκπαίδευσης» (ΔΚΕΕ) και το σύστημα φροντίδας για οικογένειες και παιδιά που βιώνουν κοινωνικά προβλήματα.

Μέσωτης δουλειάς που έγινε όλα αυτά τα χρόνια στο Βαρντασέν από τις ομάδεςτους, στις οποίες συμμετείχαν διάφορες ειδικότητες (γιατροί, ψυχολόγοι,ειδικοί εκπαιδευτικοί, νομικοί σύμβουλοι κλπ.), οι ΓΧΣ έδειξαν ότι υπάρχει διαφορετική προσέγγιση από τις βίαιες, κατασταλτικές μεθόδους που εφαρμόζονται στα ΔΚΕΕ: μια εκπαιδευτική προσέγγιση που βασίζεται στο σεβασμό του παιδιού ως ατόμου και των δικαιωμάτων του.

ΟιΓΧΣ απέδειξαν επίσης, μέσω του προγράμματος πρόληψης, ότι εάνπαρασχεθεί άμεση υποστήριξη στις οικογένειες που αντιμετωπίζουνδυσκολίες, τα περισσότερα παιδιά μπορούν να παραμείνουν στα σπίτιατους. Έτσι, δε χρειάζεται να βγουν στην επαιτεία για να κερδίσουν τα προς το ζην και δεν κινδυνεύουν να εγκλειστούν σε κάποιο ίδρυμα για ανήλικους παραβάτες - περιβάλλον απολύτως ακατάλληλο γι' αυτά τα παιδιά.

ΟιΓΧΣ μοιράστηκαν τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα αυτής της δουλειάςμε τις αρμένικες αρχές σε Συνέδριο που οργάνωσαν το Σεπτέμβριο του2003, με θέμα την προστασία και το μέλλον αυτών των παιδιών. Ωστόσο,είναι σαφές ότι παρ' όλες τις δηλώσεις που έγιναν εκείνη την ημέρα,λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Δεν έχουν εφαρμοστεί επίσημα πολιτικά μέτρα για την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων γιατον εγκλεισμό παιδιών σε αυτά τα ιδρύματα -ο οποίος συνιστάκακομεταχείριση-, και για τη μετατροπή των ΔΚΕΕ σε κοινωνικούς και όχικατασταλτικούς θεσμούς.

Παρ' ότι υπήρξαν κάποιες χειροπιαστέςεξελίξεις, όπως η υιοθέτηση εσωτερικών κανονισμών που έχουν επικυρωθείαπό τον υπουργό, ή το πρόσθετο προσωπικό για τις νυκτερινές βάρδιες στοΔΚΕΕ Βαρντασέν, αυτές οι εξελίξεις εξακολουθούν να είναι απολύτωςανεπαρκείς.

Η κακομεταχείριση παιδιών στο ΔΚΕΕ συνεχίζεται και το Σεπτέμβριο αναφέρθηκε για μία ακόμη φορά βία στο Βαρντασέν.

Σε ένα δεύτερο ΔΚΕΕ, στο Νουμπαρασέν, παρά τις δημόσιες καταγγελίες, δεν έχει γίνει τίποτε για να σταματήσει η βία εναντίον των παιδιών ή να αλλάξουν οι μέθοδοι που εφαρμόζονται για την εκπαίδευση των παιδιών εκεί.

Όσοναφορά τη θέση των ΔΚΕΕ και το στιγματισμό των παιδιών που εισάγονταιεκεί, οι αρμένικες αρχές δεν έχουν δώσει απαντήσεις στις ερωτήσεις πουτέθηκαν πριν από εννέα μήνες: παρά το γεγονός ότι το 95% των παιδιώνστο Βαρντασέν εισάγονται εκεί εξαιτίας κοινωνικών προβλημάτων και όχιλόγω αδικημάτων, εξακολουθεί να υφίσταται η σύνδεση των κοινωνικών προβλημάτων με την παραβατικότητα.

Όσοναφορά την παροχή βοήθειας στα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, ώστενα αποφευχθεί η εισαγωγή τους στα ιδρύματα, δεν έχει γίνει ακόμη τίποτεγια να βοηθηθούν αυτοί που έχουν ανάγκη, με σκοπό τα παιδιά να μηχωρίζονται από τις οικογένειές τους.

Είναι ζωτικής σημασίαςκαι επείγον οι αρχές να προβούν σε ριζικές μεταρρυθμίσεις για ναπαράσχουν σε αυτά τα παιδιά την κατάλληλη φροντίδα. Οι ΓΧΣ επαναλαμβάνουν πιο κάτω τα σημαντικότερα σημεία που συζητήθηκαν το Σεπτέμβριο 2003.

Προτάσεις των ΓΧΣ

Μετάαπό επτά χρόνια δουλειάς στο ΔΚΕΕ Βαρντασέν και τέσσερα χρόνια δουλειάςμε παιδιά που αντιμετώπιζαν κοινωνικές δυσκολίες και με τις οικογένειέςτους στο Ερεβάν, οι ΓΧΣ θέλουν να δείξουν ότι υπάρχει ένας εναλλακτικόςτρόπος φροντίδας για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στηνΑρμενία.

Για να μπορούν τα παιδιά που αντιμετωπίζουν κοινωνικέςδυσκολίες να ελπίζουν σε ένα αξιοπρεπές μέλλον στην Αρμενία, οι ΓΧΣσυνιστούν τα πιο κάτω:

1. Τα ΔΚΕΕ πρέπει να αντικατασταθούν από ανοικτά ιδρύματα. Αυτήν τη στιγμή τα ιδρύματα δεν παρέχουν επαρκείς εγγυήσεις ότι τα παιδιά δε θα υποστούν βία όσο βρίσκονται εκεί.
2. Η επιστροφή των παιδιών στις οικογένειές τους πρέπει να οργανώνεται σε συνεργασία με τοπικές υπηρεσίες (σχολεία,νυχτερινά σχολεία, κέντρα ημέρας, μη κυβερνητικές οργανώσεις καιοργανώσεις της κοινότητας) και προτεραιότητα θα πρέπει να είναι ηπαραμονή του παιδιού στο οικογενειακό του περιβάλλον με την προσφοράάμεσης βοήθειας στην οικογένεια.
3. Παιδιά που δεν μπορούν να παραμείνουν στις οικογένειές τους θα πρέπει να εισάγονται σε ανοικτά ιδρύματα κοντά στα σπίτια τους. Εάντο παιδί μείνει κοντά στο σπίτι του, οι οικογενειακοί του δεσμοίμπορούν να διατηρηθούν. Έτσι, τα παιδιά θα μπορέσουν να συνεχίσουν τηνεκπαίδευσή τους σε ένα κανονικό σχολικό περιβάλλον έξω από το ίδρυμα.
4. Χρειάζεται συνολική μεταρρύθμιση σχετικά με την αποασυλοποίηση των ανηλίκων, μεέμφαση στο να παραμένουν τα παιδιά στις οικογένειές τους και να βρεθούνεναλλακτικές λύσεις για τον εγκλεισμό των παιδιών σε ιδρύματα. Κατ'αρχήν πρέπει να διευκρινιστεί η θέση της «Επιτροπής ΠροσανατολισμούΑνηλίκων», η οποία οφείλει να συνεργάζεται με τις κοινωνικές καιεκπαιδευτικές υπηρεσίες στο σπίτι καθώς και με τα κέντρα ημέρας.
5. Για παιδιά που κινδυνεύουν καθώς και για ανήλικους παραβάτες (ένας ανήλικος παραβάτης είναι επίσης ένα παιδί σε κίνδυνο) πρέπει να δημιουργηθεί το πλαίσιο της νομικής προστασίας ανηλίκων με ειδικές αρμοδιότητες (ειδικοί δικαστές και δικαστήρια ανηλίκων).