Ανθρωπιστικές ανησυχίες στο Ιράκ: Μαρτυρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ

Εξοχότατοι,

Σας ευχαριστώ πολύ που με καλέσετε να απευθυνθώ στοΣυμβούλιο Ασφαλείας σε σχέση με την ανθρωπιστική κατάσταση στο Ιράκ. Σήμερα, θαήθελα να μιλήσω βάσει της τρέχουσας εμπειρίας -όσο περιορισμένη και δύσκολη καιεάν είναι αυτή- των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) στην παροχή άμεσης ιατρικήςφροντίδας σε θύματα πολέμου.

Από την έναρξη της τρέχουσας κρίσης, μιαχειρουργική/ιατρική εξαμελής ομάδα των ΓΧΣ εργαζόταν στο νοσοκομείο Αλ-Κίντιμαζί με το ιρακινό ιατρικό προσωπικό. Προσέφεραν φροντίδα σε πληγέντες από τονπόλεμο ασθενείς και παρείχαν στο νοσοκομείο ιατρικό και χειρουργικό υλικό.

Από τις 2 Απριλίου δεν έχουμε ειδήσεις για δύο από τα μέλητου διεθνούς προσωπικού μας, τον Φρανσουά Καλάς, το 43χρονο επικεφαλής τηςαποστολής μας από τη Γαλλία και τον Ιμπραχίμ Γιουνίς, 31 ετών, διοικητικό από τοΣουδάν. Ο Φρανσουά και ο Ιμπραχίμ είναι και οι δύο εξαιρετικά έμπειροι σταανθρωπιστικά προγράμματα και έχουν αποδείξει επί σειρά ετών την αφοσίωσή τουςστην παροχή αμερόληπτης βοήθειας σε θύματα συγκρούσεων και κρίσεων.

Δεδομένων των συνθηκών της εξαφάνισής τους, πρέπει ναθεωρήσουμε ότι τους κρατούν οι ιρακινές αρχές, αλλά δεν μας έχουν δοθείπληροφορίες για το πού βρίσκονται και σε τι κατάσταση είναι. Ως αποτέλεσμα, οιΓΧΣ αναγκάστηκαν να αναστείλουν όλες τις δραστηριότητές τους στο Ιράκ.Ανησυχούμε πολύ για την τύχη του Φρανσουά και του Ιμπραχίμ και καλούμε τιςιρακινές αρχές να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να εξασφαλίσουν την ασφαλή καιγρήγορη απελευθέρωσή τους. Είναι ακόμη πιο ανησυχητικό το γεγονός ότι αυτό τοπεριστατικό συνέβη σε μια στιγμή κατά την οποία η βοήθειά μας θα ήταν πιοαναγκαία, καθώς οι δυνατότητες του ιρακινού συστήματος υγείας να αντιμετωπίσειτα αυξανόμενα θύματα, δυσχεραίνουν.

Ως εκ τούτου θα ήθελα, από την περιορισμένη αλλάπλεονεκτική σκοπιά της ιατρικής μας ομάδας στη Βαγδάτη, να περιγράψω πρώτα τιςτρέχουσες ανθρωπιστικές ανάγκες. Στη συνέχεια θα επιστήσω την προσοχή σας στουςπολύ σημαντικούς περιορισμούς και τα εμπόδια που τίθενται στη δυνατότητα τωνανθρωπιστικών οργανώσεων να παρέχουν βοήθεια στον ιρακινό πληθυσμό.

Πρώτα οι ανθρωπιστικές ανάγκες

Τα θύματα των συνεχιζόμενων εντατικών συγκρούσεων στο Ιράκβρίσκονται μέσα στη χώρα, είτε κοντά είτε μέσα στις περιοχές κατοικίας τους.Υπάρχουν ελάχιστες ή καθόλου σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμών. ΄Ανθρωποιεγκατέλειψαν ορισμένα τμήματα της Βαγδάτης και μια σειρά πόλεων στο βορρά καικατέφυγαν σε περιοχές που είναι λιγότερο εκτεθειμένες, αλλά δεν έχει υπάρξειμεγάλη ροή ανθρώπων ούτε μέσα ούτε έξω από το Ιράκ. Ομάδες των ΓΧΣ που ανέλαβανδιερευνητικές δράσεις στο Ιράν, τη Συρία και την Ιορδανία, δεν αναφέρουνσημαντικά κύματα προσφύγων.

Η μεγαλύτερη ανησυχία μας σήμερα, αφορά στον άμαχοπληθυσμό που εκτίθεται στην άμεση βία από τις πολεμικές δραστηριότητες. ΄Αμαχοιπαγιδεύονται από διασταυρούμενα πυρά. Επίσης, τραυματίζονται και σκοτώνονται απόαεροπορικούς βομβαρδισμούς και έντονες χερσαίες συγκρούσεις. Οι πόλεις, επειδήοι περισσότεροι Ιρακινοί ζουν σε αυτές και επειδή αποτελούν τις εστίες των πιοσκληρών συγκρούσεων λόγω της στρατιωτικής τους σημασίας, έχουν πληγείπερισσότερο. Οι άμαχοι έχουν παγιδευτεί από τις άγριες συγκρούσεις στη Βαγδάτη,αλλά επίσης και σε πόλεις όπως η Χίλα, η Νασιρίγια, η Βασόρα, η Καρμπάλα, ηΜοσούλη και το Κιρκούκ. Είναι σαφές ότι η πιο επείγουσα ανθρωπιστική ανάγκηαυτήν τη στιγμή στο Ιράκ είναι η κατάλληλη φροντίδα για τους τραυματίες τουπολέμου.

Τις πρώτες δύο εβδομάδες της σύγκρουσης, η ομάδα μαςστη Βαγδάτη ανέφερε ότι οι ιρακινές ιατρικές δομές και το προσωπικό ήταν σε θέσηνα αντιμετωπίσουν το κύμα των θυμάτων του πολέμου, που ήρθε να προστεθεί στιςσυνήθεις υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού. Παρ' ότι κάποια προγραμματισμέναχειρουργεία αναβλήθηκαν, οι βασικές υπηρεσίες υγείας, από τους τοκετούς έως τηναντιμετώπιση κοινών λοιμωδών ασθενειών, συνέχισαν να παρέχονται. Την τελευταίαεβδομάδα, όμως, η κατάσταση επιδεινώθηκε σημαντικά.

Καθώς η σύγκρουση εντάθηκε, ο αριθμός των θυμάτωναυξήθηκε και τα νοσοκομεία επιβαρύνονταν όλο και περισσότερο. Πέρα από ταπολλούς τραυματισμούς που απαιτούν μικρές ή μεγαλύτερες χειρουργικές επεμβάσεις,το ψυχολογικό τραύμα και το σοκ από τις εκρήξεις είχε ως αποτέλεσμα σύνδρομαάγχους, πόνους στο στήθος που προκαλούνται από το άγχος, αναπνευστικά προβλήματακαι εγκεφαλικά. Η κατάσταση είναι πολύ τεταμένη και οι άνθρωποι ανησυχούν ολοένακαι περισσότερο. Μένουν στα σπίτια τους και οι περισσότερες εμπορικέςεπιχειρήσεις έχουν κλείσει.

Παρ' ότι τα νοσοκομεία είχαν δημιουργήσει πριν απότον πόλεμο αποθέματα επείγοντος υλικού, ορισμένα ζωτικής σημασίας είδη, όπωςαναισθητικά, συσκευές ενδοφλέβιας χορήγησης υγρών, ισχυρά αναλγητικά και υλικάεξωτερικής οστεοσύνθεσης, γρήγορα άρχισαν να εξαντλούνται και μπορούμε νααναμένουμε ότι αυτές οι ελλείψεις θα γίνουν πιο σοβαρές τις επόμενες ημέρες,επεκτεινόμενες στα αποθέματα όλων των βασικών ιατρικών υλικών. Το ιρακινόιατρικό προσωπικό είναι αφοσιωμένο στην εκτέλεση του ιατρικού του καθήκοντος,αλλά παρ’ όλα αυτά είναι αναμενόμενες και ελλείψεις σε προσωπικό, ιδιαίτεραστους τομείς της επείγουσας ιατρικής και της μετεγχειρητικής φροντίδας. Πέρα απόαυτό, καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται και η ανασφάλεια αυξάνεται, είναι πιθανό νααρχίσουν να επιδρούν η κούραση και το άγχος και το ιατρικό προσωπικό να μηνμπορεί να παρουσιάζεται στην εργασία του.

Ιδιαίτερα στις πόλεις θα πρέπει να παρακολουθείταιστενά η κατάσταση της ύδρευσης και της υγιεινής. Παρ' ότι δεν έχουν αναφερθείακόμη ξεσπάσματα ασθενειών, η κατάσταση μπορεί να αλλάξει πολύ γρήγορα. Κατάπαρόμοιο τρόπο, η πρόσβαση στα τρόφιμα μπορεί να αποτελέσει αιτία ανησυχίας όσοσυνεχίζεται ο πόλεμος, ιδιαίτερα μεταξύ των ευάλωτων πληθυσμών, αλλά δενυπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις για μια τρέχουσα κρίση. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση,πρέπει να τονιστεί ότι είχαμε μόνο πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε περιοχέςέντονων συγκρούσεων και έτσι δεν μπορέσαμε να διενεργήσουμε μια αξιόπιστηκαταγραφή των αναγκών.

Η επισφαλής κατάσταση των Ιρακινών αμάχων που έχουνπαγιδευτεί σε αυτήν τη σύγκρουση, υπογραμμίζει το πόσο μεγάλη σημασία έχει, όλεςοι εμπόλεμες πλευρές να σεβαστούν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Είναιεπιβεβλημένο, οι εμπόλεμοι να κάνουν ό,τι μπορούν ώστε να ελαχιστοποιήσουν τιςεπιπτώσεις στους αμάχους και να προλάβουν την ανθρώπινη δυστυχία.
Οι άμαχοιδεν πρέπει να γίνονται στόχοι, και το ίδιο ισχύει και για αγαθά ή πόρους πουείναι αναγκαίοι για την επιβίωση των ανθρώπων. Οι άμαχοι δεν πρέπει ναχρησιμοποιούνται ως «ανθρώπινες ασπίδες» ή να μετακινούνται εσκεμμένα προς ή ναεμποδίζονται να φύγουν από επισφαλείς περιοχές. Οι εμπλεκόμενοι στη σύγκρουσηπρέπει επίσης να μεταχειρίζονται τους αιχμαλώτους πολέμου σύμφωνα με το διεθνέςδίκαιο. Η ακεραιότητα των νοσοκομείων και άλλων ιατρικών μονάδων πρέπει να γίνεισεβαστή. Τα όπλα που δεν ξεχωρίζουν μεταξύ στρατιωτικών στόχων και αμάχων δενπρέπει να χρησιμοποιούνται.

Δεύτερον, η δυνατότητα των ανθρωπιστικώνοργανώσεων να έχουν πρόσβαση και να βοηθήσουν αυτούς που έχουνανάγκη

Θα εντυπωσιαστούμε εάν τοποθετήσουμε ένα χάρτηπληροφοριών που έχουμε στη διάθεσή μας για τις ανάγκες του ιρακινού πληθυσμούπάνω σε ένα χάρτη που απεικονίζει την παρουσία των ανθρωπιστικών οργανώσεων:συνοπτικά, τα θύματα έχουν παγιδευτεί κυρίως μέσα στις ιρακινές πόλεις, ενώ οιανθρωπιστικές οργανώσεις είναι έξω από τη χώρα. Ακόμη και οι πολύ λίγεςοργανώσεις που δραστηριοποιούνται μέσα στο Ιράκ, έχουν λίγες πιθανότητες νααποκτήσουν πρόσβαση στον πληθυσμό που έχει ανάγκη, και να παράσχουν βοήθεια.Πολλές αστικές περιοχές που συνεχίζουν να πλήττονται από τη σύγκρουση,εξακολουθούν να μην είναι προσπελάσιμες.

Σε αυτές τις περιοχές που είναι αποκομμένες από τηνεξωτερική βοήθεια, ο ιρακινός πληθυσμός και το ιρακινό ιατρικό προσωπικό μένουννα αγωνιστούν μόνοι τους. Σε κάθε σύγκρουση, οι τοπικοί μηχανισμοί αντιμετώπισηςείναι ζωτικής σημασίας.

Ωστόσο, συνήθως, οι διεθνείς ανθρωπιστικέςοργανώσεις παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο παρέχοντας πρόσθετους πόρους καιειδικές γνώσεις και όντας παρούσες στα σημεία που βρίσκονται πληθυσμοί που έχουνανάγκη, όποιοι και όπου και να είναι αυτοί. Αυτό έχει γενικά θετικές επιπτώσειςστη μείωση των θανάτων και του πόνου. Αποτελεί επίσης μια ισχυρή έκφρασηαλληλεγγύης, από άνθρωπο σε άνθρωπο, χωρίς διακρίσεις και μακριά από οποιοδήποτεαπώτερο κίνητρο.

Όμως, στο Ιράκ, η σύγκρουση διαδραματίζεταιουσιαστικά σε ένα κενό. Οι πολιτικές βλέψεις και οι στρατιωτικές στρατηγικές τωνεμπόλεμων πλευρών είχαν ως αποτέλεσμα τον σχεδόν απόλυτο αποκλεισμό τηςανεξάρτητης, ανθρωπιστικής βοήθειας.

Πριν από τη σύγκρουση, οι ιρακινές αρχές ήταν πολύαπρόθυμες να επιτρέψουν σε ανεξάρτητες ανθρωπιστικές οργανώσεις ναδραστηριοποιηθούν μέσα στη χώρα. Επί χρόνια, οι προσπάθειες των ΓΧΣ να παράσχουναμερόληπτη και άμεση βοήθεια στον ιρακινό πληθυσμό, απορρίπτονταν. Ακόμη καιόταν αποκαταστήσαμε ιατρική παρουσία στη Βαγδάτη, λίγο πριν από τον πόλεμο, οισυνθήκες παρέμειναν δύσκολες και τεταμένες. Οι ιρακινές αρχές ελάχιστα έκανανγια να διευκολύνουν την πρόσβαση και τις δραστηριότητες των ανθρωπιστικώνοργανώσεων, για παράδειγμα αίροντας τους διοικητικούς περιορισμούς καιχορηγώντας βίζες.

Την προηγούμενη εβδομάδα αναγκαστήκαμε νααναστείλουμε τις επιχειρήσεις μας, όταν δύο μέλη του διεθνούς προσωπικού μαςεξαφανίστηκαν. Είναι εμφανές ότι ο σεβασμός στην αρχή της ανεξάρτητης πρόσβασηςκαι της άμεσης βοήθειας προς τον ιρακινό πληθυσμό έλειψε εντονότατα από τηνπλευρά των ιρακινών αρχών.

Έτσι, ενώ ήταν δύσκολο να στηθούν ανθρωπιστικέςαποστολές μέσα σε περιοχές του Ιράκ υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Βαγδάτης,ο σαφής κίνδυνος που προέκυπτε από τις σφοδρές και ρευστές στρατιωτικές μάχες,κατέστησε επίσης πολύ δύσκολο για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις να έρθουν από τοεξωτερικό και να αποκτήσουν πρόσβαση στις πολιορκούμενες πόλεις στο νότιο καικεντρικό Ιράκ, μέσω των περιοχών όπου επιχειρούσαν η Μ. Βρετανία και οι ΗΠΑ.Ωστόσο, η ένταση των μαχών δεν ήταν το μόνο πρόβλημα.

Η αμερικανοβρετανική συμμαχία κατέστησε την παροχήβοήθειας στον ιρακινό πληθυσμό ακρογωνιαίο λίθο της πολεμικής της προσπάθειας,υποσχόμενη να παράσχει τροφή και φάρμακα για να κερδίσει την εύνοια της κοινήςγνώμης, τόσο στο Ιράκ όσο και στο εξωτερικό. Σε περιοχές όπου οαμερικανοβρετανικός έλεγχος παγιώνεται, η βοήθεια αρχίζει να διανέμεται απόστρατιωτικές δυνάμεις, σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους ως Δυνάμεων Κατοχής βάσειτης 4ης Σύμβασης της Γενεύης.

Παρ' ότι ο πληθυσμός μπορεί να ωφεληθεί από αυτήν τηβοήθεια, ανησυχούμε ότι με το να μετατρέπεται εμφανώς η βοήθεια σε εργαλείο τωνστρατιωτικών και πολιτικών επιδιώξεων της συμμαχίας, η ασφάλεια και η πρόσβασητων μελών των ανεξάρτητων ανθρωπιστικών οργανώσεων σε πληθυσμούς που έχουνανάγκες μπορεί να τίθεται σε κίνδυνο.

Πέρα από την παροχή βοήθειας από το στρατό, ηκυβέρνηση των ΗΠΑ έκανε επίσης προσπάθειες να στρατολογήσει τις μη κυβερνητικέςοργανώσεις προς υποστήριξη των σχεδίων της. Για παράδειγμα, σε ανθρωπιστικέςοργανώσεις που εδρεύουν στις ΗΠΑ, απαγορεύτηκε, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων,η πρόσβαση στο νότο και τα κεντρικά, ενώ αυτήν τη στιγμή γίνονται προετοιμασίεςγια τη διευκόλυνση της εισόδου τους σε ζώνες, την ασφάλεια των οποίων εγγυάται ησυμμαχία. Η ανησυχία μας είναι ότι αυτή η εξαιρετικά προφανής στρατηγική«κατάκτησης της καρδιάς και του μυαλού» μπορεί να τροφοδοτήσει επικίνδυνεςυποψίες ότι όλες οι ανθρωπιστικές δραστηριότητες και το διεθνές προσωπικό τωνοργανώσεων ταυτίζονται με την αμερικανοβρετανική συμμαχία και εργάζονται εξονόματός της.

Το πολύ ατυχές και ανησυχητικό αποτέλεσμα είναι ότι,τη στιγμή που οι ανάγκες του πληθυσμού σίγουρα αυξάνονται, η πρόσβαση είναιακόμη πιο δύσκολη και οι δραστηριότητες των οργανώσεων ακόμη πιο περιορισμένες.Ωστόσο, ακόμη και εάν η ένταση της σύγκρουσης μειωθεί, η ανεξάρτητη πρόσβαση καιο σεβασμός προς το προσωπικό και τις ενέργειες ανθρωπιστικών οργανώσεων θαεξακολουθούν να αποτελούν σημαντική αιτία ανησυχίας.

Η κατάσταση στο Αφγανιστάν μας δίνει τους λόγους γιανα ανησυχούμε. Μετά την αποχώρηση των Ταλιμπάν, οι συγκρούσεις, οι εντάσεις καιη ανασφάλεια παραμένουν. Η εκλαμβανόμενη ως συνεργασία μεταξύ δυτικώνστρατιωτικών δυνάμεων και ανθρωπιστικών οργανώσεων έχει καταστεί ένα σοβαρόβάρος για την ασφάλεια, όχι μόνο περιορίζοντας την πρόσβαση σε πολλές περιοχέςστα νότια και νοτιοανατολικά της χώρας, αλλά θέτοντας επίσης σε κίνδυνο τηνασφάλειά τους.

Συμπέρασμα

Συνοψίζοντας, εν όψει της κλιμακούμενης καιεντεινόμενης σύγκρουσης, η παροχή ιατρικής βοήθειας στα άμεσα θύματα της βίας,που βρίσκονται κυρίως στις αστικές περιοχές του νότιου και κεντρικού Ιράκ,βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των σημερινών ανθρωπιστικών αναγκών στο Ιράκ.Ωστόσο, οι περιορισμοί στην πρόσβαση και τις δραστηριότητες των ανθρωπιστικώνοργανώσεων είναι πολύ σοβαροί. Χωρίς ελάχιστες συνθήκες ασφαλείας και σεβασμόπρος το προσωπικό μας και τις ενέργειές μας, είναι αδύνατο να παράσχουμε τηντόσο αναγκαία φροντίδα στα θύματα του πολέμου.

Επαναλαμβάνουμε τη βαθιά ανησυχία μας για την τύχητων Φρανσουά Καλάς και Ιμπραχίμ Γιουνίς και καλούμε τις ιρακινές αρχές να κάνουνό,τι είναι δυνατόν για να εξασφαλίσουν τη γρήγορη και ασφαλή απελευθέρωσήτους.

Ο σεβασμός για την ασφάλεια των εργαζομένων σεανθρωπιστικές αποστολές αποτελεί ολοένα και πιο συχνά αιτία ανησυχίας, όχι μόνοστο Ιράκ αλλά και σε άλλες περιοχές σύγκρουσης σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο ΑριάνΕρκέλ, επικεφαλής της αποστολής των ΓΧΣ στο Νταγκεστάν, μια δημοκρατία τηςΡωσικής Ομοσπονδίας, εξακολουθεί να αγνοείται για περισσότερους από επτά μήνεςμετά την απαγωγή του, ενώ εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις σκοτώθηκανπρόσφατα στο Αφγανιστάν, τη Λιβερία και την Ακτή του Ελεφαντοστού. Έτσι όπωςαναλύουμε εμείς τα πράγματα, η βία εναντίον μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων δενείναι τίποτε άλλο από την επέκταση της βίας στην οποία υποβάλλονται όλο καιπερισσότερο οι άμαχοι στον πόλεμο.

Τέλος, τη στιγμή που η διεθνής προσοχήεπικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στο Ιράκ, καλούμε το Συμβούλιο Ασφαλείας καιτη διεθνή κοινότητα να μην ξεχνούν τις επείγουσες και πιεστικές ανάγκες τωνθυμάτων άλλων συγκρούσεων που μαίνονται σε ολόκληρο τον κόσμο σήμερα, από τηΛαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έως τη Λιβερία και από την Τσετσενία έως το Σουδάν.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχήσας.