Συρία: Έναν χρόνο μετά τον σεισμό, τα ψυχικά σημάδια είναι ακόμα νωπά

«Ζούμε σε μια σκηνή - τα παιδιά φοβούνται τα σπίτια και τα κτίρια», λέει η Hind, μια 36χρονη μητέρα πέντε παιδιών στο Afrin, στην επαρχία Idlib της βορειοδυτικής Συρίας. «Είμαστε πολύ κουρασμένοι».

Πού μπορείς να βρεις καταφύγιο όταν το σπίτι σου δεν είναι πλέον ασφαλές; Πώς μπορείς να παρηγορήσεις τα παιδιά σου όταν ζουν με τον φόβο ότι το έδαφος κουνιέται κάτω από τα πόδια τους; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στο μυαλό των ανθρώπων στη βορειοδυτική Συρία, μια περιοχή που παλεύει με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και του πολέμου που διαρκεί περισσότερο από μια δεκαετία, και τα οποία επιδεινώνονται από τα επακόλουθα των καταστροφικών σεισμών που έπληξαν τη βορειοδυτική Συρία και τη νότια Τουρκία στις 6 Φεβρουαρίου2023.

«Οι σεισμοί δημιούργησαν περισσότερη φτώχεια, έλλειψη στέγης και εκτοπισμό και προκάλεσαν επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων, επιδεινώνοντας την οικονομική κατάσταση και τη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και προκαλώντας ζημιές στις υποδομές», λέει ο επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Thomas Balivet. «Επιπλέον, χιλιάδες παιδιά έχασαν τους κηδεμόνες τους ή υπέστησαν σωματικές βλάβες και ακρωτηριασμούς. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν επιδεινώσει την κατάσταση της ψυχικής υγείας για χιλιάδες ανθρώπους σε ολόκληρη την περιοχή».

Πριν από τον περασμένο Φεβρουάριο, πολλοί άνθρωποι στη βορειοδυτική Συρία είχαν ήδη εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω του πολέμου. Μετά τους σεισμούς, βρέθηκαν εξαθλιωμένοι - χωρίς στέγη, φαγητό, καθαρό νερό ή άλλα βασικά αγαθά.

«Φύγαμε από τη γενέτειρά μας στη Saraqib, ανατολικά του Idlib, λόγω του πολέμου και των συνεχών βομβαρδισμών, και μετά από χρόνια εκτοπισμού και αναζήτησης ασφάλειας, εγκατασταθήκαμε στο Afrin, βορειότερα», λέει η Hind. «Το σπίτι στο οποίο μέναμε δεν είχε τοίχους - κρεμάσαμε κουβέρτες για σκιά και ιδιωτικότητα. Ο σύζυγός μου δούλευε, αλλά μόλις και μετά βίας είχαμε να φάμε. Τότε συνέβη ο σεισμός και χάσαμε πάλι τα πάντα».

Οι επιπτώσεις του πρώτου σεισμού, μεγέθους 7,8 Ρίχτερ, θύμιζαν τις καταστροφές που έχει επιφέρει ο  πόλεμος και που ήδη σημάδευαν τη βορειοδυτική Συρία.

Ο Omar Al-Omar, επόπτης ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Idlib, θυμάται τις πρώτες ώρες μετά τον σεισμό: «Τα ξημερώματα κατέβηκα στο Salqin, μια πόλη στην επαρχία Idlib. Είδα ολόκληρα κτίρια να καταρρέουν και να μετατρέπονται σε ερείπια. Αυτό που με πλήγωσε περισσότερο ήταν να ακούω τις φωνές των ανθρώπων κάτω από τα ερείπια να ζητούν βοήθεια, ενώ εγώ δεν μπορούσα να τους βοηθήσω. Στη συνέχεια πήγα στο νοσοκομείο Salqin, το οποίο συνδιαχειρίζονται οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Όταν μπήκα, σοκαρίστηκα από τη θέα των τραυματιών και των πτωμάτων στα δωμάτια και τους διαδρόμους του νοσοκομείου. Δεν μπορούσα πλέον να σταθώ όρθιος -καθόμουν στο έδαφος και ξέσπασα σε δάκρυα. Στο νοσοκομείο, μπορούσαμε να αισθανθούμε τους μετασεισμούς και κάθε στιγμή μεγάλος αριθμός τραυματιών ερχόταν στο νοσοκομείο. Ήταν μια νύχτα που θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μου μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής μου».

Ακόμη και πριν από τον περασμένο Φεβρουάριο, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης στη βορειοδυτική Συρία αντιμετώπιζε προβλήματα, με υποχρηματοδοτούμενες ιατρικές δομές και περιορισμένες υπηρεσίες. Οι σεισμοί προκάλεσαν ζημιές σε 55 δομές υγείας, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να λειτουργήσουν πλήρως. Εκτός από την ιατρική βοήθεια, οι άνθρωποι σε όλη την περιοχή χρειάζονταν τουαλέτες, ντους, συστήματα θέρμανσης, χειμωνιάτικα ρούχα, γεννήτριες, κουβέρτες, κιτ υγιεινής και καθαριστικά.

Τις ώρες που ακολούθησαν τον πρώτο σεισμό, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρείχαν επείγουσα ιατρική περίθαλψη και άρχισαν αμέσως να διανέμουν όσα αποθέματα είχαν σε είδη πρώτης ανάγκης. Τις επόμενες ημέρες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έστειλαν 40 φορτηγά φορτωμένα με ιατρικά και μη ιατρικά είδη στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων και υλικών για δημιουργία καταφυγίων. Εν τω μεταξύ, οι ειδικοί των Γιατρών Χωρίς

Σύνορα σε θέματα ύδρευσης και αποχέτευσης κατασκεύασαν τουαλέτες και ντους για τους επιζώντες του σεισμού και τους παρείχαν καθαρό πόσιμο νερό.

«Μετά την οξεία φάση της αντιμετώπισης της έκτακτης ανάγκης, εστιάσαμε στην παροχή στέγης, τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, εξασφαλίζοντας την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη καθώς και στις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης», λέει ο Balivet. «Η έλλειψη αυτών των βασικών ειδών είχε βαθύτατες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ανθρώπων».

Έναν χρόνο μετά, η φυσική καταστροφή που προκάλεσαν οι σεισμοί είναι λιγότερο ορατή από ό,τι πριν, αλλά ο αντίκτυπος στην ψυχική υγεία των ανθρώπων είναι έντονος.

«Μετά τον σεισμό, τα περιστατικά διαταραχής μετατραυματικού στρες και προβλημάτων συμπεριφοράς έχουν αυξηθεί, ιδίως μεταξύ των παιδιών», λέει ο Omar, «εκτός από κρίσεις πανικού, διάφορα είδη φοβιών και ψυχοσωματικά συμπτώματα».

Αντιμετώπιση των αναγκών ψυχικής υγείας των ανθρώπων

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε ανθρώπους στη βορειοδυτική Συρία από το 2013. Μετά τους σεισμούς, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν μια ολοκληρωμένη πρωτοβουλία για την ψυχική υγεία στο πλαίσιο της επείγουσας παρέμβασης. Λειτούργησαν κινητές ομάδες συμβούλων ψυχικής υγείας για την παροχή ψυχολογικών πρώτων βοηθειών, καθώς και εξειδικευμένης συμβουλευτικής για ασθενείς μέτριου και υψηλού κινδύνου, σε 80 σημεία σε ολόκληρη την περιοχή. Πραγματοποιούσαν επίσης συνεδρίες για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τόσο τις άμεσες ψυχολογικές αντιδράσεις τους όσο και τα συναισθήματα που έρχονται αργότερα. 8.026 ατομικές συνεδρίες ψυχικής υγείας παρείχαν συνολικά οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα μετά τους σεισμούς.

«Ασφαλείς χώροι» για γυναίκες και παιδιά

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημιούργησαν επίσης ένα πρόγραμμα «ασφαλών χώρων» σε τέσσερις τοποθεσίες στις βόρειες επαρχίες του Χαλεπιού και του Idlib, σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, για να παρέχουν χώρους όπου οι γυναίκες και τα παιδιά θα μπορούσαν να έχουν μια στιγμή ανάπαυλας από τη σκληρή πραγματικότητα. Οι δραστηριότητες αυτές συνεχίζονται ακόμη, ενώ έχουν προστεθεί τρεις επιπλέον τοποθεσίες στην επαρχία Idlib. Μέσα σε αυτές τις ειδικές σκηνές, οι γυναίκες και τα παιδιά ασχολούνται με παιχνίδια και δραστηριότητες, όπως ζωγραφική, συμμετέχουν σε ομαδικές συνεδρίες ή απλά κάθονται και ξεκουράζονται. Είτε ησυχάζοντας είτε συζητώντας ζωηρά, οι γυναίκες και τα παιδιά σε αυτούς τους χώρους βρίσκουν ένα καταφύγιο όπου μπορούν να αποσυνδεθούν στιγμιαία από το βάρος των προβλημάτων τους και απλώς να αναπνεύσουν.

Περίπου 25.000 γυναίκες και παιδιά έχουν κάνει χρήση αυτών των χώρων- οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέπεμψαν επίσης 1.900 από τις γυναίκες και τα παιδιά σε άλλες οργανώσεις για να λάβουν περαιτέρω θεραπεία για θέματα σωματικής ή ψυχικής υγείας.

Η Hind, η οποία επισκέπτεται συχνά έναν από τους ασφαλείς χώρους των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, λέει: «Όταν μπαίνω στον ασφαλή χώρο, ξεχνάω τα πάντα, ξεχνάω την αγωνία και τον  φόβο. Τα παιδιά μου έρχονται μαζί μου και παίζουν. Όλοι ξεχνάμε τον φόβο, όλοι ξεχνάμε τι συνέβη μετά τον σεισμό».

Ζώντας μέσα στα ερείπια της σύγκρουσης και των σεισμών, οι άνθρωποι στη βορειοδυτική Συρία εξακολουθούν να χρειάζονται καθαρό νερό, τροφή, στέγη και πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη. «Η επένδυση στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του λαού της βορειοδυτικής Συρίας είναι απαραίτητη», λέει ο Balivet. «Μόνο με την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών του πόνου μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα ανοίξουμε τον δρόμο προς την ανάκαμψη».