Σουδάν: οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποστηρίζουν προγράμματα για θύματα σεξουαλικής βίας

Δουλεύοντας στις κλινικές και στα Κέντρα Θεραπευτικής Σίτισης στη δυτική περιοχή του Σουδάν, Νταρφούρ, οι εθελοντές των ΓΧΣ συναντούν συχνά γυναίκες και νεαρά κορίτσια που έχουν υποστεί βιασμό ή σεξουαλική επίθεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό συνέβη όταν το χωριό τους δέχθηκε επίθεση ή όταν, αφού αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε καταυλισμούς εκτοπισμένων, χρειάστηκε να αναζητήσουν τροφή και καυσόξυλα.

Ο Γιόπ Χέγκεμαν, νοσηλευτής και ψυχοθεραπευτής, βοηθά στην οργάνωση της υποστήριξης των ΓΧΣ προς τις γυναίκες που ζητούν βοήθεια, στο πλαίσιο των προγραμμάτων της οργάνωσης στο Νότιο Νταρφούρ, καθώς και στη δημιουργία ενός συστήματος εντοπισμού των γυναικών και κοριτσιών που χρειάζονται βοήθεια, αλλά δεν τη ζητούν πάντα. Ομάδες των ΓΧΣ σε άλλες τοποθεσίες του Νταρφούρ οργανώνουν παρόμοιες μορφές υποστήριξης.

Εδώ, ο Γιοπ Χέγκεμαν δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα για τη δράση των ΓΧΣ για τα θύματα σεξουαλικής βίας.

Τι κάνετε για να βοηθήσετε γυναίκες και κορίτσια που έπεσαν θύματα βιασμού ή άλλων μορφών σεξουαλικής βίας;

«Αρχίσαμε να εκπαιδεύουμε τους νοσηλευτές της κοινότητας στο Κας και το Κάλμα. Κατά τη διάρκεια των εβδομαδιαίων επισκέψεών τους στον καταυλισμό και την κοινότητα, συμμετέχουν στον εντοπισμό περιστατικών, στην παροχή κοινωνικής υποστήριξης και στην ψυχολογική εκπαίδευση.

«Στην αρχή οι νοσηλευτές της κοινότητας επισκέπτονταν μητέρες υποσιτισμένων παιδιών που μόλις είχαν βγει από το καθημερινό μας πρόγραμμα σίτισης, αλλά γρήγορα συνάντησαν γυναίκες που είχαν υποστεί βιασμό, κάποιες πάνω από μία φορά. Βλέπετε, μετά τον πρώτο βιασμό, εξακολουθούσαν να είναι αναγκασμένες να βγουν για να φέρουν καυσόξυλα για να μπορέσουν να μαγειρέψουν για τις οικογένειές τους. Επίσης, οι νοσηλευτές μας συνάντησαν γυναίκες οι οποίες είχαν υποστεί ομαδικό βιασμό από, έως και 40 άντρες, ή, που είχαν μεταφερθεί στα στρατόπεδα των επιτιθέμενων, όπου υποβάλλονταν σε κακομεταχείριση. Οι νοσηλευτές μας διαπιστώνουν τι είδους προβλήματα έχουν οι γυναίκες και τα κορίτσια, εάν έχουν λάβει ιατρική περίθαλψη και τί χρειάζονται περισσότερο.

«Παραπέμπουμε τις γυναίκες και τα κορίτσια στην κλινική πρωτοβάθμιας περίθαλψης των ΓΧΣ. Τους δίνουμε παραπεμπτικά βάσει των οποίων ο γιατρός μας καταλαβαίνει αμέσως γιατί έρχονται. Προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο διακριτικοί γίνεται και, εάν χρειαστεί, τις βάζουμε μέσα στην κλινική από την πίσω πόρτα. Ο γιατρός τις εξετάζει, τους χορηγεί φάρμακα εναντίον σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων και, εάν είναι αναγκαίο, το χάπι της επόμενης ημέρας*.

«Εξίσου σημαντικό είναι να ακούσουμε την ιστορία τους και να τους δώσουμε πληροφορίες τόσο για τις ίδιες όσο και για τους συζύγους τους που επίσης κινδυνεύουν να μολυνθούν από κάποια σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη.

Είναι γνωστό ότι οι ΓΧΣ παρέχουν ιατρική φροντίδα, αλλά πώς οργανώνετε την κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη;

«Στο Κας, όπου συναντήσαμε μερικά πολύ νεαρά θύματα βιασμού, ηλικίας 11, 13 και 15 ετών, φροντίσαμε να συναντιούνται κάθε εβδομάδα με την παρουσία ενός νοσηλευτή της κοινότητας. Για τις ενήλικες γυναίκες είναι γενικά πιο εύκολο να μιλήσουν για την τραυματική τους εμπειρία.

«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην αναγκάσουμε τα κορίτσια να μιλήσουν. Τους ζητήσαμε να σχεδιάσουν ένα σπίτι. Τα κορίτσια ζωγράφισαν σπίτια με πολύ χοντρούς τοίχους ή μεγάλους φράκτες γύρω τους, απεικονίζοντας την ανάγκη τους να αισθανθούν προστατευμένες. Επίσης υπάρχει ο φόβος ότι, επειδή δεν είναι πλέον παρθένες, κινδυνεύουν να γίνει τρίτες ή τέταρτες σύζυγοι. Στο πλαίσιο της ομάδας προσπαθούν να καταλάβουν τι σημαίνει ο βιασμός για το μέλλον τους.

«Οι νοσηλευτές της κοινότητας τις βοηθούν να βάλουν τα προβλήματά τους σε μια τάξη, τις διαβεβαιώνουν ότι οι φόβοι τους είναι φυσικοί, ότι είναι σωστό να ψάξουν για κάτι υγιές και ασφαλές γι' αυτές. Αυτοί είναι υγιείς μηχανισμοί αντιμετώπισης προβλημάτων, οι οποίοι γενικά υποχωρούν μετά από τρεις μήνες. Οι γυναίκες που πάσχουν από μετατραυματική αγχώδη διαταραχή δεν μπορούν να συμμαζέψουν τα συντρίμμια της ζωής τους. Είναι σαφές ότι γι' αυτές χρειάζεται πιο εξειδικευμένη βοήθεια, η οποία δυστυχώς εξακολουθεί να λείπει.

«Σκεφτόμαστε επίσης να φτιάξουμε ομάδες στα Κέντρα Σίτισης ώστε να προσφέρουμε στις μητέρες κάποιο είδος δραστηριότητας και την ευκαιρία να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους. Τώρα, οι γυναίκες απλά κάθονται όλη την ημέρα με το υποσιτισμένο παιδί τους.

Ζητούν πολλές γυναίκες βοήθεια;

«Μια μέρα αφότου ενημέρωσα τους νοσηλευτές της κοινότητας στο Κας για τα μελλοντικά μας σχέδια, δίνοντάς τους στην πραγματικότητα πολύ γενικές πληροφορίες, παρουσιάστηκαν 20 γυναίκες και κορίτσια. Έτσι, ψάξαμε για κάποιο προστατευμένο χώρο και έκανα μια σύντομη συνεδρία με κάθε μία από αυτές.

«Κατά κάποιον τρόπο αισθανόμαστε ανίσχυροι, αλλά δε θα πρέπει κανείς να υποτιμά την αξία της παροχής πληροφοριών και της δυνατότητας χορήγησης θεραπείας, αλλά επίσης και τη σημασία τού να ακούσει κάποιος την ιστορία τους και να προσπαθήσει να τους δώσει τη δύναμη να προχωρήσουν. Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά εδώ, το να τους πεις ‘'είθε ο Αλλάχ να σου δώσει τη δύναμη να συνεχίσεις'' φαίνεται να τις παρηγορεί και να τις ενδυναμώνει.

«Ένας άλλος παράγοντας είναι το γεγονός ότι οι επικεφαλής των κοινοτήτων των εκτοπισμένων θεωρούν τη θεραπεία και την υποστήριξη αναγκαία. Οι άντρες αισθάνονται πολύ υπεύθυνοι για ό,τι συνέβη στις γυναίκες. Υπάρχει πραγματική κοινωνική συνοχή - στο Κάλμα έφτασαν να δώσουν στον καταυλισμό το όνομα του χωριού τους. Όλα αυτά συνιστούν υποστηρικτικούς παράγοντες. Στο Κας και στο Κάλμα συμμετέχουν σε κάθε πρόγραμμα περίπου 40 γυναίκες.

Δεν είναι δύσκολο να τριγυρνάτε ρωτώντας ποια υπήρξε θύμα βιασμού ή σεξουαλικής βίας;

«Η κοινότητα εδώ γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό συνέβαινε, οι επικεφαλής των κοινοτήτων μάς επισημαίνουν γυναίκες και κορίτσια που υπήρξαν θύματα. Έχουμε ξεχωρίσει μια επίλεκτη ομάδα μεταξύ των νοσηλευτών της κοινότητας - έξι άτομα στο Κας και οκτώ στο Κάλμα. Τους ζητούμε να αντιμετωπίσουν αυτά τα περιστατικά με τη μεγαλύτερη δυνατή διακριτικότητα και εμπιστευτικότητα.

«Εάν συναντήσουν κάποιο θύμα βιασμού, πρέπει κατ' αρχήν να το αναφέρουν στην ομάδα και δεν επιτρέπεται να μιλήσουν σε κανέναν άλλο γι' αυτό. Επίσης, είναι σημαντικό γι' αυτούς να μοιράζονται τις εμπειρίες τους στην ομάδα, η οποία εκπαιδεύεται από έναν εθελοντή των ΓΧΣ, τόσο προς όφελος της δικής τους ψυχικής υγείας όσο και για να πάρουν συμβουλές για το πώς θα χειριστούν κάθε ειδική κατάσταση.

Παρουσιάζονται εύκολα οι γυναίκες;

«Όχι πάντα. Οι νοσηλευτές ψάχνουν για κορίτσια που πάσχουν από κατάθλιψη και δε θέλουν να μιλήσουν. Προσέχουν ιδιαίτερα αυτές τις περιπτώσεις και τις επισκέπτονται πιο τακτικά. Προσπαθούν να τις εμπλέξουν σε πρακτικές δραστηριότητες όπως για παράδειγμα στην κατασκευή καλαθιών.

«Δεν χρειάζεται να εφεύρει κανείς ασυνήθιστες τεχνικές θεραπείας. Εμείς προτιμάμε να προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε τις βασικές παραδοσιακές δομές του χωριού, ώστε οι γυναίκες να βρουν και πάλι ένα νόημα στη ζωή τους και να αναλάβουν ξανά τη φροντίδα των παιδιών τους. Είναι πολλοί οι άνθρωποι που έχουν τραυματικές εμπειρίες.

* Αντισυλληπτικό χάπι που χορηγείται μέσα σε 72 ώρες μετά από σεξουαλική πράξη ή βιασμό.