Περιθάλποντας τα αόρατα τραύματα μετά τη σύγκρουση στο Νότιο Σουδάν

Η σύγκρουση στην περιοχή ξεκίνησε στις αρχές του 2021, αλλά κλιμακώθηκε μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου και κυριολεκτικά αποδεκάτισε τον πληθυσμό. Μια αναδρομική έρευνα για τη θνησιμότητα που πραγματοποιήθηκε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα τον Μάρτιο του 2022 διαπίστωσε κατά μέσο όρο 5,5 θανάτους ανά 10.000 άτομα κάθε μέρα σε μια περίοδο εννέα μηνών. Πολλοί άνθρωποι που ζουν σε καταυλισμούς εκτοπισμένων δεν έχουν βρει ακόμα τα αγαπημένα τους πρόσωπα, ενώ άλλοι γνωρίζουν ότι τα μέλη της οικογένειάς τους σκοτώθηκαν, αλλά αισθάνονται πολύ ανασφαλείς για να πάνε να συλλέξουν τα πτώματά τους.

Λόγω της καταστροφής του νοσοκομείου, χάθηκαν επίσης ζωές εξαιτίας της έλλειψης ιατρικής περίθαλψης. Οι μητέρες δεν είχαν ασφαλείς χώρους για να γεννήσουν τα μωρά τους και τα παιδιά δεν είχαν πού να εμβολιαστούν κατά μολυσματικών και συχνά θανατηφόρων ασθενειών. Ως μέρος της επείγουσας παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Tambura, η ομάδα μας άρχισε να παρέχει ουσιαστική υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων εμβολιασμών και φροντίδας μητρότητας. Κάθε εβδομάδα ένα μεταγωγικό αεροπλάνο έφερνε προμήθειες για την κοινότητα και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν επίσης καθαρό νερό και άρχισαν να ανοικοδομούν και να ανακαινίζουν το νοσοκομείο. Ωστόσο, μετά από όλα τα τραύματα που είχε βιώσει η κοινότητα, μία από τις μεγαλύτερες ανάγκες ήταν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

©Scott Hamilton/MSF

Το να ζεις με τον φόβο, να βιώνεις και να γίνεσαι μάρτυρας ακραίας βίας και τεράστιας αβεβαιότητας για το μέλλον είναι παράγοντες που συνεχίζουν να  ταλαιπωρούν εκείνους που εκτοπίζονται μέσα και γύρω από την Tambura. Χωρίς κατάλληλη διέξοδο και χώρο για την επεξεργασία των τραυματικών εμπειριών, τα συμπτώματα μπορούν να επιδεινωθούν και σε ορισμένες περιπτώσεις να εκδηλωθούν ως σωματικά συμπτώματα.

«Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που βλέπουμε στους ανθρώπους είναι το άγχος, η λύπη και η θλίψη, καθώς και η αγωνία για το μέλλον τους και την επιστροφή τους στο σπίτι - καθώς σε μερικούς ανθρώπους τα υπάρχοντά τους κλάπηκαν ή κάηκαν, οπότε τώρα δεν έχουν τίποτα» δήλωσε η Ariadna Alexandra Pérez Gudiño, Υπεύθυνη Δραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Το να μην συζητούν πραγματικά τις εμπειρίες τους,  να μην συμβιβάζονται με αυτό που τους συνέβη,  μπορεί να προκαλέσει φυσική αντίδραση από το σώμα. Από ψυχολογική άποψη, είναι σαν να έχεις μια ανοιχτή πληγή που δεν αντιμετωπίζεται».

Για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες ψυχικής υγείας του πληθυσμού στην Tambura, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισαν να παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε επίπεδο κοινότητας. Σε συνεργασία με μια ομάδα τεσσάρων συμβούλων από την Tambura, η Υπεύθυνη Δραστηριοτήτων Ψυχικής Υγείας, Ariadna, ξεκίνησε συζητώντας τις προσδοκίες με την ομάδα της: «Υπάρχει μια συλλογική εμπειρία εδώ - όλοι έχουν εκτοπιστεί, έχουν γίνει μάρτυρες βίας. Δεν πρόκειται να αλλάξουμε τις εμπειρίες τους και την πραγματικότητα στην οποία ζουν - στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να επεξεργαστούν αυτό που συνέβη και να τους υποστηρίξουμε με μηχανισμούς αντιμετώπισης για να μειώσουμε τον πόνο τους».

Η ομάδα ψυχικής υγείας άρχισε να εργάζεται μέσα και γύρω από τους καταυλισμούς εκτοπισμένων  για να συζητήσει τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετώπιζαν πολλοί άνθρωποι, να τους βοηθήσει να εκφραστούν και να παρέχει διεξόδους για όσους χρειάζονται υποστήριξη. Αυτό περιλάμβανε ατομικές συμβουλευτικές συνεδρίες,  παραπομπές για όσους χρειάζονται περαιτέρω θεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή και ομαδικές συνεδρίες ψυχοκοινωνικής υγείας.

«Έξι από τα μέλη της οικογένειάς μου σκοτώθηκαν σε αυτή τη σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένου του συζύγου, του γιου, του αδελφού και του ανιψιού μου. Αφού έμαθα τα νέα, το μυαλό μου άρχισε να μην λειτουργεί σωστά - έχασα την αίσθηση του ποια είμαι», δήλωσε η Severna Joseph, η οποία είναι ένας από τους πολλούς ανθρώπους στον καταυλισμό εκτοπισμένων στην Tambura που έχουν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα. «Πήγα στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα για κάποιες συμβουλευτικές συνεδρίες και μετά από λίγο άρχισα να ξαναβρίσκω τα πατήματά μου. Η συμβουλευτική ψυχικής υγείας με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα ήταν μια μεγάλη βοήθεια. Ακόμα παλεύω και τα πράγματα δεν είναι τέλεια, αλλά τώρα αρχίζω να καταλαβαίνω τι μου συνέβη, και για πρώτη φορά εδώ και καιρό, έχω τώρα κάποια ελπίδα για το μέλλον».

H Severna Joseph είναι ένας από τους πολλούς ανθρώπους στον καταυλισμό εκτοπισμένων στην Tambura που έχουν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα ©Scott Hamilton/MSF

Για τον Mark Moses Tagiapaite, αυτή είναι η δεύτερη φορά που εκτοπίζεται λόγω συγκρούσεων – μία φορά ως παιδί κατά τη διάρκεια του πολέμου για ανεξαρτησία και τώρα ξανά από τη διακοινοτική βία στην Tambura. Ο Mark, όπως και χιλιάδες άλλοι άνθρωποι στην περιοχή, έφυγε με τη γυναίκα και τα παιδιά του, αφήνοντας τα πάντα πίσω.

«Ήταν 1η Ιουλίου 2021 όταν καταφύγαμε στον καταυλισμό – ήταν πολύ επικίνδυνο για εμάς να μείνουμε. Τα καταφέραμε εδώ, αλλά πολλοί περισσότεροι δεν το έκαναν. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτή τη σύγκρουση· αθώοι άνθρωποι πέθαναν χωρίς λόγο», είπε ο Mark. «Αυτή η σύγκρουση έχει καταστρέψει πολλά – το νοσοκομείο, τα κέντρα υγειονομικής περίθαλψης και τα σχολεία... αυτή η σύγκρουση κατέστρεψε την Tambura».

Ο Mark αναγνωρίζει το ψυχολογικό βάρος που συνδέεται με την ανασφάλεια για το μέλλον και το να μην έχεις σπίτι για να επιστρέψεις. Παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει τις δικές του προκλήσεις, ο Mark εργάζεται ως υπεύθυνος προαγωγής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για να υποστηρίξει άλλους στον καταυλισμό, να ενημερώσει σχετικά με τις διαθέσιμες υπηρεσίες υγείας, τις δυνατότητες  παραπομπής, τα προληπτικά μέτρα για να σταματήσουν οι άνθρωποι να αρρωσταίνουν και να συντονίσει δραστηριότητες όπως η εκστρατεία εμβολιασμού κατά της ιλαράς, η οποία πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2022.

«Υπάρχουν πολλοί από εμάς που εργαζόμαστε εδώ - μια ομάδα για την προαγωγή υγείας, μια ομάδα για την ψυχική υγεία και άλλοι. Η ομάδα ψυχικής υγείας παίζει σημαντικό ρόλο - υπάρχουν άνθρωποι εδώ που έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα και τα σπίτια τους και τώρα ζουν σε έναν καταυλισμό χωρίς να έχουν τίποτα να κάνουν εκτός από το να φάνε και να κοιμηθούν. Είναι σημαντικό να έχουν κάπου να στραφούν», λέει ο Mark.

Οι ψυχοκοινωνικές ομαδικές συνεδρίες που πραγματοποιήθηκαν στους καταυλισμούς από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα περιλάμβαναν δραστηριότητες όπως η κατασκευή βραχιολιών, η ζωγραφική, το τραγούδι και ο χορός. Η ομάδα ενθάρρυνε επίσης τους ανθρώπους να διατηρήσουν κοινωνικές επαφές  που πολλοί από αυτούς είχαν ήδη αναπτύξει, όπως το να παίζουν ποδόσφαιρο ή να συνομιλούν με φίλους πίνοντας καφέ ή τσάι. Όταν οι άνθρωποι περιορίζονται σε πυκνοκατοικημένους καταυλισμούς εκτοπισμένων, ψυχοκοινωνικές δραστηριότητες όπως αυτές μπορούν κυριολεκτικά να αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας παρέχοντας έναν τρόπο ανακούφισης από το άγχος και τη θλίψη και βοηθώντας τους ανθρώπους να επεξεργαστούν συλλογικά το τραύμα.

Στο κατεστραμμένο από τις συγκρούσεις Νότιο Σουδάν, οι άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν με τις τεράστιες και καταστροφικές συνέπειες της βίας, από τον θάνατο έως τους μακροχρόνιους τραυματισμούς που αλλάζουν τη ζωή και τις διαταραχές μετατραυματικού στρες, τα κατεστραμμένα μέσα διαβίωσης και υποδομές όπως και το να ξεριζωθούν και να αναγκαστούν να τα αφήσουν όλα πίσω τους. Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2022, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διεξήγαγαν περισσότερες από 11.500 ατομικές και ομαδικές συνεδρίες ψυχικής υγείας σε επτά προγράμματα σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Με την ανθρωπιστική κατάσταση βελτιωμένη, με την αποκατάσταση του νοσοκομείου και άλλων δομών υγείας και με φορείς υγειονομικής περίθαλψης να έχουν επιστρέψει στην περιοχή, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέδωσαν τις δραστηριότητές τους τον Ιούνιο του 2022. Διασφαλίσαμε τις παραπομπές ασθενών σε κρίσιμη κατάσταση και δωρίσαμε ένα ασθενοφόρο στο νοσοκομείο.Συνεχίζουμε να παρακολουθούμε την κατάσταση στην Πολιτεία της Δυτικής Ισημερινής και παραμένουμε έτοιμοι να ανταποκριθούμε εάν επιδεινωθούν οι συνθήκες και προκύψουν ανάγκες έκτακτης ανάγκης. Πρόσφατα ξεκινήσαμε μια παρέμβαση έκτακτης ανάγκης στην κομητεία Magwi στην Πολιτεία της Ανατολικής Ισημερινής, όπου οι μάχες κλιμακώθηκαν νωρίτερα φέτος, εκτοπίζοντας δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η ομάδα μας ενσωμάτωσε την ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και εξασφάλισε πρόσβαση σε καθαρό, ασφαλές και επαρκές νερό και αποχέτευση για περισσότερους από 100.000 ανθρώπους.