Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: Kάλεσμα …αφύπνισης για την ασθένεια του ύπνου

Ο Ολιβιέ κάθεται πάνω σε ένα ξύλινο σκαμνί με τα χέρια τυλιγμένα προστατευτικά γύρω από το κεφάλι του. Ένας νοσηλευτής τον κρατά στο μέτωπο και ένας άλλος  από το πλάι. Η σύριγγα εισέρχεται χαμηλά στην πλάτη του ακριβώς πάνω από τη σπονδυλική στήλη.

«Πρέπει να τοποθετήσεις τη σύριγγα μεταξύ του τρίτου και πέμπτου οσφυϊκού σπονδύλου», λέει η Δρ. Katharina Totz της κινητής ομάδας των MSF για την αντιμετώπιση της ασθένειας του ύπνου στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία πιέζει τη σύριγγα μέχρι να βγει μια σταγόνα του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.  «Πρέπει να απολυμάνεις το δέρμα πολύ καλά και να δουλεύεις με αποστειρωμένα εργαλεία», λέει η Totz, «αλλά πέρα από την οσφυϊκή παρακέντηση, η υπόλοιπη διαδικασία δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκη».

Για τους ασθενείς με Ανθρώπινη Αφρικανική Τρυπανοσωμίαση (Ασθένεια του Ύπνου), η οσφυϊκή παρακέντηση είναι απαραίτητη για διαγνωστεί σε ποιο βαθμό έχουν προχωρήσει τα παράσιτα της νόσου. Βρίσκεται μόνο στο αίμα ή έχει προσβάλει και το κεντρικό νευρικό σύστημα; Χωρίς θεραπεία, ένα άτομο που το νευρικό του σύστημα δέχεται επίθεση από τη νόσο υποφέρει από διαταραχές του ύπνου, χάνει τον προσανατολισμό του και τελικά οδηγείται στο θάνατο.

«Όταν η σύριγγα διαπέρασε το δέρμα μου, πόνεσα λίγο αλλά κατά τ’ άλλα δεν ήταν πολύ άσχημα», λέει ο Ολιβιέ. Είναι η πρώτη μέρα λειτουργίας του προγράμματος των MSF για την Ασθένεια του Ύπνου στο νοσοκομείο Μπίλι, σε ένα από τα βορειότερα σημεία της χώρας, και ο πατέρας των τριών παιδιών έχει έρθει για να εξεταστεί. «Έχω συχνά πονοκέφαλο και υπνηλία», λέει ο Ολιβιέ. «Όταν άκουσα την ομάδα των MSF να ανακοινώνει στην αγορά τη δράση της στα μέρη μας, αποφάσισα ότι έπρεπε να εξεταστώ το συντομότερο δυνατό», προσθέτει.

Ο Ολιβιέ ζει στην πόλη Μπίλι, αλλά έχει περάσει αρκετό καιρό στα γύρω δάση, όπου βρίσκονται οι μύγες που μεταδίδουν τα παράσιτα. «Περιπλανιόμουν στη ζούγκλα για αρκετούς μήνες δουλεύοντας ως μάγειρας για μια ομάδα περιβαλλοντολόγων που έκαναν γυρίσματα με χιμπατζήδες», λέει ο Ολιβιέ. «Πηγαίνω συχνά για κυνήγι ή ψάρεμα στο δάσος. Με έχουν τσιμπήσει μύγες τσε- τσε αρκετές φορές».

Όταν ο Ολιβιέ έφτασε στο νοσοκομείο Μπίλι, άρχισε η διαδικασία της εξέτασής του. «Δυστυχώς η διάγνωση της Ασθένειας του Ύπνου είναι πολύ περίπλοκη», λέει η Δρ. Totz. Η γιατρός ξεκίνησε παίρνοντας μια σταγόνα αίματος από το δάχτυλο του Ολιβιέρ. Όταν το αίμα αναμίχθηκε με ένα αντιδραστήριο, που πρέπει να διατηρείται μονίμως σε δροσερό μέρος, και μπήκε στο ειδικό περιστρεφόμενο μηχάνημα, εντοπίστηκαν στο αίμα του ξεκάθαρα σημάδια αντισωμάτων αποδεικνύοντας την παρουσία παρασίτων της ασθένειας του ύπνου.

«Κάτω από το μικροσκόπιο, δεν μπορούσαμε να βρούμε τα παράσιτα στον ορό του αίματος. Αλλά έχουμε διαπιστώσει έναν υψηλό αριθμό αντισωμάτων ακόμα και σε μικρές ποσότητες
αίματος», λέει η Δρ. Totz. «Σε μια περιοχή όπως η Μπίλι, όπου η Ασθένεια του Ύπνου είναι διαδεδομένη, περιθάλπουμε ασθενείς όπως ο Ολιβιέ, ακόμα και αν δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε τα παράσιτα με απόλυτη βεβαιότητα», συμπληρώνει.

Η Δρ. Totz εξέτασε στη συνέχεια τους λεμφαδένες του Ολιβιέ, πήρε δείγμα αίματος για περαιτέρω εξετάσεις, και πραγματοποίησε την οσφυονωτιαία παρακέντηση για να πάρει δείγμα του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Αν τα αποτελέσματα δείξουν ότι η ασθένεια βρίσκεται σε αρχικό ακόμη στάδιο, ο Ολιβιέ θα πρέπει να εισαχθεί στο νοσοκομείο για δέκα μέρες για να του χορηγηθεί συνδυαστική θεραπεία nifurtimox-eflornithine (NECT), ένα κοκτέιλ από χάπια και ενέσεις.

Παρά το γεγονός ότι η συνδυαστική θεραπεία θα θεραπεύσει τον Ολιβιέ, δεν αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο καταπολέμησης της νόσου, σημειώνει η Δρ. Totz. «Η περίπτωση του Ολιβιέ δείχνει ξεκάθαρα ότι χρειαζόμαστε ένα φάρμακο και για τις δυο φάσεις της νόσου, που μπορεί να χορηγηθεί εύκολα», λέει. Αν συμβεί αυτό, η οσφυϊκή παρακέντηση δεν θα είναι απαραίτητη, ούτε και η παραμονή στο νοσοκομείο. Θα μπορούσαμε απλώς να του χορηγήσουμε χάπια για δυο εβδομάδες», λέει η Δρ. Totz.

Η ύπαρξη ενός απλού, αξιόπιστου τεστ, θα διευκόλυνε επίσης σημαντικά στον εντοπισμό περιστατικών ασθένειας του ύπνου και στο να έρθουμε πιο κοντά στην εξάλειψη της νόσου. Η Δρ. Totz σημειώνει «Αν το νοσηλευτικό προσωπικό στα απομακρυσμένα κέντρα υγείας, μπορούσε να αντιμετωπίσει περιστατικά της Ασθένειας του Ύπνου, τότε θα μπορούσαμε να αποκρούσουμε τη νόσο πολύ πιο αποτελεσματικά. Αλλά δυστυχώς αυτό δεν αποτελεί προτεραιότητα για τις φαρμακευτικές εταιρείες».

Υπάρχει, ωστόσο, λόγος να διατηρούμε μια ελπίδα: η πρωτοβουλία για τα Φάρμακα για τις Ξεχασμένες Ασθένειες (DNDi), ένα δίκτυο που συν-ιδρύθηκε από τους MSF, προετοιμάζει μια μελέτη με ένα φάρμακο βελτιωμένης σύστασης στην περιοχή Μπίλι. Αλλά θα είναι πολύ αργά για τον Ολιβιέ, που μόλις έμαθε ότι θα πρέπει να επιστρέψει στο νοσοκομείο αυτή την εβδομάδα για μια δεύτερη οσφυϊκή παρακέντηση αφού το δείγμα είχε μολυνθεί από μια σταγόνα αίματος, εμποδίζοντας έτσι μια οριστική διάγνωση.

Παρά το γεγονός ότι θα του κάνουν άλλη μια ένεση στη σπονδυλική στήλη, ο Ολιβιέ νιώθει ανακουφισμένος που οι MSF εργάζονται στην περιοχή Μπίλι. «Τι θα έκανα διαφορετικά;», αναρωτιέται. «Ποιος θα με περιέθαλπε; Είναι πολύ σημαντικό, για εμένα προσωπικά αλλά και για όλη την κοινότητα- ότι οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βρίσκονται στην περιοχή».