Κένυα: Χωρίς ειρήνη, χωρίς φάρμακα

Από την Ανούκ Ντελαφορτρί (Anouk Delafortrie), Υπεύθυνη Αγωγής Υγείας των ΓΧΣ / Σύμβουλο του Κοινοτικού Προγράμματος

«Ράγισε η καρδιά μου», λέει ο Χαβιέ, «όταν είδα αυτή τη γυναίκα, άγρια ξυλοκοπημένη, να κάθεται στο θάλαμο υποδοχής με το μόλις τεσσάρων μηνών μωρό της. Επέστρεφε σπίτι της για να πάρει την κάρτα ασθενούς του μωρού της όταν την έπιασαν. Έδειχνε έντρομη».

Ο συντονιστής προγράμματος των ΓΧΣ Χαβιέ Τισλαίρ (Xavier Tislair) έχει δει αρκετούς ασθενείς αφότου ξέσπασε η βία λόγω του εκλογικού αποτελέσματος στην Κένυα. Τίποτα όμως δεν φάνηκε να τον συγκλονίζει περισσότερο από την όψη αυτής της γυναίκας. Όταν η κατάσταση ηρέμησε λίγο στην Κιμπέρα, την παραγκούπολη όπου αυτή η γυναίκα ζει συνωστισμένη με μισό εκατομμύρια άλλους Κενυάτες, σκέφτηκε μαζί με το σύζυγό της, ο οποίος ανήκει σε άλλη φυλή, ότι θα ήταν ασφαλές να επιστρέψουν στο σπίτι τους.

«Αυτή η γυναίκα είναι μια από τις ασθενείς μας στο πρόγραμμα Πρόληψης της Μετάδοσης από τη Μητέρα στο Παιδί. Είναι θετική στον ιό HIV και χρειαζόταν ειδικό θεραπευτικό γάλα για το μωρό», μας εξηγεί η Ζουχούρα (Zuhura), κοινωνική λειτουργός των ΓΧΣ που ζει στην ίδια γειτονιά. «Όταν όμως έφτασαν εδώ, άρχισαν να τη χτυπούν πάνω από δέκα άντρες. Ο σύζυγός της το έβαλε στα πόδια. Αυτή και τα τέσσερα παιδιά της βρήκαν καταφύγιο στο Τζαμχούρι (Jamhuri). Δεν ξέρει πού βρίσκεται ο σύζυγός της. Μάλλον έφυγε από την περιοχή επειδή θα είχε προβλήματα που είναι παντρεμένος μαζί της». Στο Τζαμχούρι, οι ΓΧΣ λειτουργούμε κάθε εβδομάδα μια μονάδα για τους ασθενείς με HIV που δεν μπορούν να επισκεφθούν τις μονάδες στην Κιμπέρα.

Αυτή δεν αποτελεί παρά μία από τις πολλές συγκινητικές ιστορίες που δείχνουν πώς οι κοινότητες έχουν συρθεί σε αυτή τη διαμάχη η μια εναντίον της άλλης στην κρίση που ξέσπασε μετά τις εκλογές. Σε παραγκουπόλεις σαν αυτή, όπου η φτώχεια και ο υπερπληθυσμός δημιουργούν ένα εύφλεκτο μίγμα ακόμα και σε περιόδους πιο ήσυχες από αυτή, η ανακοίνωση του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών πυροδότησε αμέσως τη βία.

Σε αντίθεση με άλλες υπηρεσίες υγείας που παρέμειναν κλειστές, οι ΓΧΣ καταφέραμε να κρατήσουμε ανοιχτή μία από τις τρεις ιατρικές μονάδες μας, το Κέντρο Υγείας Νότιας Κιμπέρα στο «χωριό» Νκισούμου Ντόγκο. Μια δεύτερη εγκατάσταση των ΓΧΣ, η κλινική Γκατγουέκερα (Gatwekera), άνοιξε επίσης λίγο αργότερα. Ανάμεσα σε πυροβολισμούς και με τις δυνάμεις ασφαλείας να καταπνίγουν τις διαμαρτυρίες, μια ομάδα αποτελούμενη από τις βασικές ειδικότητες περιέθαλπε δεκάδες τραυματίες. Τις επόμενες ημέρες οι ΓΧΣ κρατήσαμε το Κέντρο Υγείας ανοιχτό ώστε να εγγυηθούμε ιατρική φροντίδα σε έναν πληθυσμό που ολοένα απομονωνόταν και ερχόταν αντιμέτωπος με την πείνα.

Κίνδυνος εμφάνισης ανθεκτικότητας στα φάρμακα

Οι ΓΧΣ αγωνιζόμαστε να βρούμε αυτούς τους ασθενείς με HIV και φυματίωση που δεν κατάφεραν να έρθουν στα ραντεβού για να πάρουν τα φάρμακά τους.
«Οι ασθενείς με HIV είναι καλύτερο να βρίσκονται σε διαρκή θεραπεία. Όταν σταματάς τη θεραπεία απότομα, ένα από τα τρία αντιρετροϊκά φάρμακα μένει περισσότερο στο αίμα απ’ ό,τι τα άλλα, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης ανθεκτικότητας», εξηγεί ο δρ Ίαν Βαν Ένγκελγκεμ (Ian Van Engelgem). Ένας άλλος κίνδυνος είναι ότι οι ασθενείς που δεν έχουν αρκετό απόθεμα φαρμάκων έρχονται στον πειρασμό να μειώσουν την ημερήσια δόση τους ώστε να κάνουν τα φάρμακα να κρατήσουν παραπάνω. «Κάποιος που έχει απόθεμα φαρμάκων για τρεις ημέρες και μπορεί να επισκεφθεί το Κέντρο Υγείας σε μία εβδομάδα, ίσως σκεφτεί ότι θα ήταν καλή ιδέα να πάρει μόνο ένα χάπι την ημέρα. Όμως με αυτό τον τρόπο εκθέτεις τον ιό σε χαμηλότερη δόση και έχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσεις ανθεκτικότητα απ’ ό,τι αν σταματήσεις απότομα». Οι ασθενείς που υποφέρουν από άλλες χρόνιες ασθένειες αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα εάν σταματήσουν τη θεραπεία τους, όσο και οι ασθενείς με φυματίωση. «Στην περίπτωση της φυματίωσης, η καθυστέρηση της διάγνωσης και η διακοπή της θεραπείας είναι πιθανό να οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά μόλυνσης από τα ήδη εξαιρετικά μεγάλα νούμερα που βλέπουμε σήμερα. Αυτό μπορεί επίσης να πυροδοτήσει πιθανά ξεσπάσματα πολυανθεκτικής φυματίωσης», τονίζει ο δρ Ίαν.

Καχυποψία και φόβος

Η καχυποψία και ο φόβος που έχουν ριζωθεί μεταξύ των κοινοτήτων από το ξέσπασμα της βίας δεν θα ξεχαστούν εύκολα. Η Έβελιν (Evelyn) είναι 26 ετών, είναι θετική στον ιό HIV και επισκέπτεται την κλινική των ΓΧΣ στην Γκατγουέκερα. Όταν όμως το σπίτι της στην Κιμπέρα παραδόθηκε στις φλόγες, έφυγε. Λέει ότι θέλει να εγκαταλείψει το Ναϊρόμπι. «Δεν έχω πουθενά να πάω. Θέλω να φύγω, αλλά δεν έχω χρήματα για τα μεταφορικά. Από τότε που έφυγα από την Κιμπέρα πονάει το στομάχι μου», λέει.

Σε μια από τις ήρεμες ημέρες μεταξύ των κυμάτων βίας στην Κιμπέρα, ο Τζον* βρισκόταν στο Κέντρο Υγείας για μια ασυνήθιστη δουλειά. Είναι ένας από τους επικεφαλής του Post Test Club (PTC), είναι θετικός στον ιό HIV και ένας από τους εθελοντές ασθενείς με τους οποίους οι ΓΧΣ συνεργαζόμαστε στενά. «Βρίσκομαι εδώ εκ μέρους ενός από τα μέλη μας που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γειτονιά. Θέλει να μάθει τι πρέπει να κάνει εφόσον δεν μπορεί να έρθει να πάρει τα φάρμακά του», ψιθυρίζει ο Τζον. Είχε καταφέρει να έρθει σε επαφή με όλα τα μέλη του PTC χάρη στα δωρεάν τηλεφωνήματα που παρείχαμε οι ΓΧΣ. Πέντε από τα μέλη του PTC εγκατέλειψαν την Κιμπέρα και δεν σχεδιάζουν να επιστρέψουν. Αυτή είναι μια μυστική αποστολή. «Αν οι άνθρωποι του χωριού μου γνώριζαν ότι βοηθάω, αυτό θα μου προξενούσε σοβαρά προβλήματα. Ως επικεφαλής του PTC, όμως, αισθάνομαι ότι πρέπει να βρίσκομαι πέρα από αυτούς τους διαχωρισμούς».

Μέσω των μελών του PTC, οι ΓΧΣ ελπίζουν να βρουν μερικούς από τους ανθρώπους που διέκοψαν τη θεραπεία τους. Καθώς όμως οι ιδιαίτερες περιστάσεις απαιτούν ιδιαίτερους χειρισμούς, και επειδή 290 ασθενείς δεν εμφανίστηκαν στο ραντεβού τους τις πρώτες δύο εβδομάδες του νέου χρόνου, ανοίξαμε μια δωρεάν γραμμή επικοινωνίας η οποία διαφημίστηκε σε εφημερίδες σε όλη τη χώρα. Ελπίζουμε με αυτό τον τρόπο να προσεγγίσουμε ασθενείς που κινδυνεύουν να διακόψουν τη θεραπεία τους, είτε επειδή εγκατέλειψαν τα σπίτια τους με λίγα ή καθόλου πράγματα είτε επειδή δεν σχεδιάζουν να επιστρέψουν στο Ναϊρόμπι.

Όταν ρωτήθηκε αν οι φυλετικές διαφορές θα επηρεάσουν το δίκτυο των εθελοντών ασθενών, ο Τζον απάντησε ευθέως: «Είμαι αισιόδοξος ότι οι σχέσεις μεταξύ όλων των μελών μας θα παραμείνουν καλές. Το δίκτυό μας δεν είναι πολιτικό. Οποιαδήποτε διάκριση, ειδικά μεταξύ φυλών, είναι απαράδεκτη. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλο και όλα τα μέλη μας πάνω σε ανθρωπιστικές βάσεις, ανεξάρτητα από τις φυλές στις οποίες ανήκουμε».

*Δεν είναι το πραγματικό του όνομα