Προτεραιότητά μας οι Σύριοι πρόσφυγες με χρόνιες ασθένειες

Από τον Απρίλιο του 2012, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Medecins Sans Frontières /MSF) διοικούν ένα πρόγραμμα για χρόνιες ασθένειες στο Λίβανο, σε μια προσπάθεια να ανταποκριθούν στις τεράστιες ανάγκες των Σύριων ασθενών που δεν έχουν πλέον πρόσβαση στην περίθαλψη. «Σχεδόν το 90% των ασθενών μας φτάνουν έχοντας ήδη διαγνωσθεί με κάποια χρόνια ασθένεια –πιο συχνά με υπέρταση και διαβήτη», λέει ο Δρ Wael Harb, επιβλέπων γιατρός στην κοιλάδα Μπεκά. «Η κατάστασή τους επιδεινώνεται γρήγορα εάν έχουν διακόψει τη θεραπεία τους για βδομάδες. Με τον πόλεμο στη Συρία, η ασθένειά τους παύει να είναι προτεραιότητα. Η πρόσβαση σε τροφή, σε νερό και στέγη –βασικές ζωτικές ανάγκες- γίνονται πιο σημαντικές. Επιπλέον, συχνά δεν διαθέτουν χρήματα για τη μεταφορά τους σε μια μονάδα υγείας ή για φάρμακα. Για ασθενείς με διαβήτη η διατροφή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Περιθάλπουμε πολλούς ασθενείς που έρχονται στις εγκαταστάσεις μας με υπέρταση και ανεξέλεγκτο διαβήτη, δύο νοσήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια συνείδησης, έμφραγμα και κώμα».

Κρίσιμες ανάγκες, περιορισμένα μέσα
Ως ανθρωπιστική οργάνωση που προσφέρει δωρεάν περίθαλψη σε Σύριους πρόσφυγες με αυτές τις ασθένειες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καταγράφουν μεγάλη και αυξανόμενη συρροή ασθενών στις εγκαταστάσεις τους. Ωστόσο, η οργάνωση αντιμετωπίζει περιορισμούς στους πόρους της, τόσο τους χρηματικούς όσο ανθρώπινους.
«Οι κλινικές είναι συνωστισμένες», εξηγεί η Δρ Bénédicte de Kalbermatten, ειδική σε χρόνιες ασθένειες. «Στις εγκαταστάσεις των MSF στον Λίβανο, ένας γιατρός μπορεί να αφιερώσει μόλις οκτώ με δέκα λεπτά σε έναν ασθενή κατά μέσο όρο. Πρόκειται για εξαιρετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα για να εξετάσεις έναν ασθενή, να κάνεις διάγνωση, να αποφασίσεις για τη θεραπεία, να δώσεις εξηγήσεις στον ασθενή και να του γράψεις τα απαραίτητα φάρμακα. Φαίνεται αδύνατο θεωρητικά, όμως οι γιατροί μας τα καταφέρνουν».
Η συνέχεια στη θεραπεία είναι επίσης πολύ σημαντική στην περίθαλψη των ασθενών με χρόνιες ασθένειες. «Αυτό απαιτεί δέσμευση και συνεχιζόμενη σχέση μεταξύ γιατρού και ασθενή» λέει η Δρ de Kalbermatten. «Στο περιβάλλον αυτό όμως οι ασθενείς είναι πρόσφυγες. Δεν ζουν σε σταθερότητα. Είναι δύσκολη η παρακολούθησή τους, και ως εκ τούτου η τήρηση της θεραπείας τους».

Προσαρμόζοντας τα ιατρικά πρωτόκολλα
«Ως ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παραδοσιακά εργάζονται σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης όπου οι μεταδοτικές ασθένειες είναι οι επικρατέστερες» αναφέρει η Δρ Philippa Boulle, Ιατρική Σύμβουλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Έως τώρα, έχουμε αναπτύξει περιορισμένη μόνο εμπειρία στην περίθαλψη χρόνιων ασθενειών σε μακροπρόθεσμη βάση. Σήμερα, προκειμένου να εξασφαλίσουμε ότι οι Σύριοι πρόσφυγες θα έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη θεραπεία, βρισκόμαστε στην ανάγκη να ανανεώσουμε τα πρωτόκολλα θεραπείας που έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με πρότυπα Ευρωπαϊκά και Βορειοαμερικανικά, και να τα προσαρμόσουμε σε καταστάσεις επείγουσες.

Με υποστήριξη από ειδικούς στις χρόνιες ασθένειες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υιοθετούν τώρα πρωτοπόρο προσέγγιση προσαρμόζοντας τις μεθόδους τους στο συγκεκριμένο περιβάλλον.  Η οργάνωση εστιάζει ιδιαίτερα στον διαβήτη και στην υπέρταση, νόσοι που είναι οι κυρίως διαδεδομένες στους Σύριους πρόσφυγες. Παρόμοιες προσεγγίσεις θα υιοθετηθούν επίσης για  να αντιμετωπιστούν και άλλες μη μεταδοτικές ασθένειες όπως η στηθάγχη, το άσθμα και η επιληψία.

Το 2013, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποίησαν περισσότερες από 17.900 εξετάσεις σε ασθενείς με χρόνιες ασθένειες σε ιατρικές μονάδες στην Τρίπολη και τη Κοιλάδα Μπεκά στο Λίβανο, όπως και στον καταυλισμό προσφύγων Ντομίζ στο βόρειο Ιράκ.

OΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΑΣ 

Η ιστορία της Μαλάχ

Η Μαλάχ Αράμπ 70 ετών. έφτασε στο Λίβανο πριν από ενάμισι έτος από την περιοχή Χαλάμπ της Συρίας. Η κόρη της και ο γιος της, όσο είναι σε θέση να γνωρίζει,  βρίσκονται ακόμη εκεί. Μοιράζεται με  μια ηλικιωμένη γυναίκα ένα δωμάτιο σε ένα κτίριο στο Μπααλμπέκ που φιλοξενεί πολλές οικογένειες Σύριων προσφύγων. Οι κουζίνες και τα μπάνια στα κτίρια αυτά είναι κοινά. Εδώ κι  έξι εβδομάδες η Μαλάχ θεραπεύεται στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μπαλμπέκ.

«Ήρθα στο Λίβανο εξαιτίας του πολέμου, γιατί έπεφταν παντού βόμβες», λέει. «Έπρεπε να πληρώσω 1200 λίρες Συρίας (8 δολάρια) για να μπω στο Λίβανο.
Ένα χρόνο προτού να έρθω εδώ, μετακινούμουν από τόπο σε τόπο μέσα στη Συρία για να γλιτώσω από τις βόμβες. Έχω χάσει επαφή με όλα τα μέλη της οικογένειάς μου και τα φιλικά μας πρόσωπα. Τα παιδιά μου δεν μπορούσαν να έρθουν στο Λίβανο γιατί όλα μας τα χαρτιά καταστράφηκαν στη Συρία. Με πήγαν μέχρι τα σύνορα, αλλά μετά δεν υπήρχε κανείς να με βοηθήσει. Τώρα βασίζομαι μόνο στην αλληλεγγύη των υπόλοιπων προσφύγων που βρίσκονται εδώ μαζί μου.
Υποφέρω από άσθμα εδώ και δέκα χρόνια, και πάσχω από  νόσο της χοληδόχου κύστης. Στη Συρία μπορούσα πάντα να βρω τα φάρμακά μου και να πάω στο γιατρό. Τα παιδιά μου μου έβρισκαν τα απαραίτητα φάρμακα. Από τότε που άρχισε ο πόλεμος όμως τα φάρμακα άρχισαν να σπανίζουν και η υγεία μου χειροτέρεψε. Κάποια στιγμή είχα τρεις μήνες να πάρω φάρμακα αν και είχα τα απαραίτητα κουπόνια. Εν τέλει, κατάφερα να αγοράσω ένα μικρό στοκ φαρμάκων πριν έρθω στο Λίβανο, αλλά η υγεία μου έχει ταλαιπωρηθεί πολύ από την κατάσταση αυτή. Τώρα έχω υπέρταση και από το άγχος δεν μπορώ να περπατήσω. Στη Συρία ακολουθούσα δίαιτα που μου είχε γράψει ο γιατρός μου, στο Λίβανο όμως τρώω ό,τι βρεθεί. Εάν κάποιος μαγειρέψει τρώω κι εγώ, αλλιώς όχι. Είμαι εξουθενωμένη», λέει και ξαπλώνει στο έδαφος, τρέμοντας. 

Η ιστορία της Νατζά

Η Νατζά Αλ Ρεζέκ, 53 ετών, και η κόρη της, Καντίζ Αχτάρ, 34 ετών, κατάγονται από την περιοχή Χαλάμπ στη Συρία. Η Καντίζ είναι ανάπηρη. Ζουν σε ένα μικρό δωμάτιο με κοινή κουζίνα και μπάνιο. Έχει ακόμη ένα γιο και μια κόρη πίσω στη Συρία, με τους οποίους έχει χάσει επαφή.

Έχει κλείσει χρόνος από τότε που ήρθαν στο Λίβανο. Προηγουμένως ζούσαν σε πέντε διαφορετικές περιοχές στη Συρία, προσπαθώντας μάταια να βρουν απάγκιο από τους βομβαρδισμούς.  Ο γιος της, ο οποίος πάσχει από διαταραχές στην ομιλία, ήταν αυτός που βοήθησε την ανάπηρη αδελφή να έρθει κοντά στη μητέρα τους, πριν δύο μήνες.
Η Νατζά πάσχει από υπέρταση, διαβήτη και ρευματισμούς εδώ και περίπου δέκα χρόνια. Καθώς μετακινούταν μέσα στη Συρία, δεν έπαιρνε κανονικά τα φάρμακα που χρειαζόταν, ούτε καν την ινσουλίνη της. Μερικές φορές περνούσε μήνας χωρίς φάρμακα βασικά στη θεραπεία της.

«Άρχιζα να νιώθω πονοκεφάλους και πόνους στους πνεύμονες όταν διέκοπτα τη θεραπεία», λέει καθώς ταΐζει την κόρη της που κάθεται δίπλα της στο πάτωμα. «Στο Λίβανο, προκειμένου να βιοποριστώ, έπλενα πιάτα σε ένα εστιατόριο. Οι γείτονές μου, πρόσφυγες κι αυτοί, με βοηθούσαν στη φροντίδα της κόρης μου ενώ εγώ δούλευα. Με τον μικρό μου μισθό μπορούσα να ψωνίσω τρόφιμα και για τις δυο μας. Αλλά η υγεία μου χειροτέρεψε και έτσι σταμάτησα να δουλεύω. Τώρα τρώω ό,τι βρω. Μου μένουν ακόμα 50.000 Λιβανέζικες λίρες (γύρω στα 33 δολάρια) από τον καιρό που δούλευα, αλλά η επιβίωσή μας εξαρτάται αποκλειστικά από τα κουπόνια συσσιτίου της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν στη Νατζά και στην κόρη της Καντίζ τα φάρμακα που χρειάζονται. Στη Νατζά δίνουμε ινσουλίνη και φάρμακα για την υπέρταση. «Αποθηκεύω την ινσουλίνη στο σπίτι γειτόνων γιατί αυτοί έχουν ψυγείο», λέει.

Οι μη μεταδοτικές, χρόνιες ασθένειες» περιλαμβάνουν καρδιαγγειακές νόσους, υπέρταση, διαβήτη, άσθμα και καρκίνο. Οι περισσότερες δεν είναι ιάσιμες και αναπτύσσονται σταδιακά. Οι ασθένειες αυτές γενικά δεν παρουσιάζουν συμπτώματα πριν να εμφανιστούν περιπλοκές όπως έμφραγμα, εγκεφαλικό, νεφρική ανεπάρκεια, τύφλωση. Παρουσιάζονται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα παγκοσμίως, ειδικά στις αστικές και περιαστικές περιοχές, με αιτιολογία ως επί το πλείστον κοινή: καθιστικός τρόπος ζωής, κακή διατροφή, κάπνισμα.
Οι περιπλοκές των νόσων αυτών μπορούν να προληφθούν εφόσον οι ασθενείς λάβουν κατάλληλη, έγκαιρη και αδιάλειπτη θεραπεία.