Τα τελευταία δύο χρόνια, οι αναταραχές που πλήττουν την ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έχει αναγκάσει - χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Πολλοί έχουν βρει καταφύγιο στην άλλη πλευρά των συνόρων μεταξύ Βόρειου και Νοτίου Κίβου, όπου μοιράζονται περιορισμένους πόρους και γη με εξίσου ευάλωτους πληθυσμούς.
«Ακούσαμε ότι υπήρχε ειρήνη στο Katasomwa, κι έτσι αποφασίσαμε να έρθουμε εδώ», θυμάται ο Justin. «Πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν στην διαδρομή. Από τον Ιούλιο είμαστε εδώ, δυσκολευόμαστε να βρούμε τροφή. Απειλούμαστε συνεχώς από τη βροχή και τα καταφύγια στα οποία ζούμε μπορούν να καούν ανά πάσα στιγμή. Η ζωή μας είναι άθλια.»
Ενώ ο Justin μιλά, μια αχυρένια καλύβα καίγεται λίγα μέτρα πιο πέρα. Κανείς δεν κάνει την παραμικρή κίνηση. Δεν υπάρχει τίποτα να κάνουμε παρά να αφήσουμε την καλύβα να καεί. Σε λίγα δευτερόλεπτα, τα λιγοστά υπάρχοντα μίας από τις 957 οικογένειες που έχουν εκτοπιστεί σε αυτήν την περιοχή στο Katasomwa, έχουν γίνει στάχτη.
«Μας απείλησαν τη νύχτα. Έκαψαν τα σπίτια μας. Συνέχισαν να μας χτυπούν και μάλιστα επιτέθηκαν σε κάποιους με μαχαίρια.»
Προερχόμενος από το Masisi στην επαρχία του Βόρειου Κίβου, ο Justin δεν είχε άλλη επιλογή από το να διαφύγει. Μαζί με την οικογένειά του και χιλιάδες ακόμη ανθρώπους, διέσχισαν τα επαρχιακά σύνορα έως ότου έφτασαν στο χωριό Katasomwa στο Νότιο Κίβου. Δεν ήταν οι πρώτοι που έφτασαν. Οι ατελείωτες μάχες μεταξύ του εθνικού στρατού και ένοπλων ομάδων τα τελευταία δύο χρόνια έχουν αναγκάσει περισσότερους από δέκα χιλιάδες ανθρώπους να βρουν καταφύγιο σε αυτή τη μικρή περιοχή, η οποία είναι απομακρυσμένη και στερείται βασικής υποδομής.
Απίστευτα ποσοστά θνησιμότητας
Η συντριπτική πλειοψηφία των εκτοπισμένων ανθρώπων στις περιοχές Mushunguti, Ramba και Bushaku, οι οποίες διαθέτουν πολύ φτωχές υπηρεσίες υγείας, είναι γυναίκες και παιδιά. Μετά τη δοκιμασία του ταξιδιού και τις συνθήκες διαβίωσης σε έναν καταυλισμό όπως το Katasomwa, αυτοί οι άνθρωποι αρρωσταίνουν γρήγορα. Η διάρροια, οι οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις και η εντερική παρασίτωση είναι μόνο μερικές από τις πολλές λοιμώξεις που ευδοκιμούν σε τέτοιες συνθήκες. Μετά από έναν αρχικό έλεγχο, πολλά παιδιά θεωρήθηκαν σοβαρά υποσιτισμένα.
Η άφιξη των εκτοπισμένων πληθυσμών ήταν μια πρόκληση για το νεοσύστατο σύστημα υγείας. Στο κέντρο υγείας του Katasomwa το προσωπικό εργάζεται με ενθουσιασμό αλλά δεν διαθέτει τα απαραίτητα μέσα. «Οι εκτοπισμένες γυναίκες θα αποφύγουν να έρθουν στο κέντρο υγείας επειδή δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν», λέει η επικεφαλής νοσηλεύτρια Esther Isabayo Benimana. «Πολλές γυναίκες θα γεννήσουν στον καταυλισμό και κάποιες θα πεθάνουν».
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισαν να αναλάβουν δράση και να υποστηρίξουν με επείγουσα ιατρική βοήθεια τους ευάλωτους ανθρώπους σε αυτές τις ορεινές περιοχές.
Σύμφωνα με τον επικεφαλής της επείγουσας ιατρικής παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα David Namegabe, η προτεραιότητα ήταν να ανταποκριθούμε στις ιατρικές ανάγκες. «Επικεντρωθήκαμε αρχικά στους πληθυσμούς με τα υψηλότερα ποσοστά θανάτου, που ήταν κυρίως παιδιά κάτω των 15 ετών και έγκυες γυναίκες. Η μητρική θνησιμότητα στην περιοχή είναι πολύ υψηλή. Εστιάσαμε επίσης σε όλα τα επείγοντα χειρουργικά περιστατικά, τα οποία αποτελούν μία ακόμη βασική αιτία θανάτου, σύμφωνα με αναφορές του κέντρου υγείας. Η ομιλία του Ντέιβιντ διακόπτεται από τον ήχο σφυροκοπήματος. Οι ομάδες τεχνικής υποστήριξης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επισκευάζουν το ιατρείο Katasomwa, καθώς και τις άλλες δομές υγείας στις περιοχές Mushunguti, Ramba και Bushaku.»
Οι πληθυσμοί στην περιοχή δεν έχουν εμβολιαστεί για περισσότερα από τρία χρόνια. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισαν να οργανώσουν μια εκστρατεία εμβολιασμού πολλαπλών αντιγόνων, σε συνεργασία με τις επίσημες αρχές. Στις τρεις περιοχές, περίπου 7.000 παιδιά εμβολιάστηκαν έναντι κοινών ασθενειών οι οποίες μπορούν να αποφευχθούν, όπως η ιλαρά.
Είμαστε κι εμείς άνθρωποι
Οι αυξημένες ανάγκες μαζί και με τις ανισότητες που υπήρχαν έκαναν πολύ δύσκολη την κατάσταση στην περιοχή, πολύ πριν από την άφιξη των εκτοπισμένων πληθυσμών. Οι κοινότητες των Πυγμαίων εκδιώχθηκαν από το δάσος Kahuzi Biega, όπου ζούσαν για γενιές ολόκληρες, όταν το πάρκο έγινε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco και τώρα αποτελούν αντικείμενο διακρίσεων.
«Οποιοδήποτε παιδί μπορεί να κλέψει αλλά κατηγορείται πάντα η κοινότητα των Πυγμαίων», λέει η Roza Nyirakongomani, εκπρόσωπος αυτής της νομαδικής κοινότητας. «Όλοι λένε ότι είναι οι Πυγμαίοι που κλέβουν. Ακόμα κι αν δεν το κάνουμε εμείς. Γιατί; Επειδή δεν έχουμε τακτική εργασία που να διασφαλίζει την επιβίωσή μας. Τα κορίτσια μας βιάζονται. Μερικές φορές γνωρίζουμε ακόμη και ποιος το έκανε, αλλά δεν μπορούμε να τους οδηγήσουμε στο δικαστήριο επειδή δεν έχουμε τα χρήματα για να πληρώσουμε τη δίκη.» Αυτοί οι συχνά παραμελημένοι πληθυσμοί καλωσορίζουν θερμά κάθε βοήθεια που τους προσφέρεται. «Είμαστε κι εμείς άνθρωποι», λέει η Roza. «Δεν καταλαβαίνουμε γιατί μας ξεχνούν συνεχώς. Αυτό μας πονάει.»
Για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πιο απομονωμένων κοινοτήτων, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα όρισαν σε κάθε χωριό έναν εθελοντή για την υγεία. Αυτοί οι άνθρωποι θα πρέπει να μπορούν να παρέχουν φροντίδα στις πιο απλές περιπτώσεις και να παραπέμπουν τα πιο σοβαρά περιστατικά στο πλησιέστερο νοσοκομείο, στο Chigoma. Αυτό θα αποσυμφορήσει τις δομές υγείας.
«Αυτό είναι το Katasomwa!» φωνάζει ο Innocent, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εκπαίδευση των εργαζομένων της κοινότητας στον τομέα της υγείας. Μετά τη διαδικασία της θεωρητικής κατάρτισης, κάθε υποψήφιος λαμβάνει ένα πακέτο που περιέχει ένα σημειωματάριο, στυλό, λαστιχένιες μπότες, φάρμακα… Αυτό το βασικό πακέτο θα τους επιτρέψει να βελτιώσουν την κατάσταση της υγείας των συμπολιτών τους.
Η ένταση, η απομόνωση και οι διαφορετικοί τρόποι ζωής έχουν δημιουργήσει δυσπιστία κι έχουν στιγματίσει τις μειονότητες, είτε των εκτοπισμένων είτε των Πυγμαίων. Τα θεμελιώδη δικαιώματα παραβιάζονται συνεχώς. Πέρα από τις ιατρικές ανάγκες που αντιμετώπισαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα σε αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι άνθρωποι που ζουν στις περιοχές Mushunguti, Ramba και Bushaku απαιτούν προστασία των δικαιωμάτων τους, καθώς και καλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Απαιτούν εκπαίδευση, δικαιοσύνη και μέσα διαβίωσης που θα διασφαλίζουν όχι μόνο τη ζωή τους αλλά και το μέλλον των παιδιών τους.
Από την αρχή της παρέμβασής τους στην περιοχή, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα οργάνωσαν περισσότερες από 4.000 συνεδρίες με τις κοινότητες υποδοχής, τις εκτοπισμένες κοινότητες αλλά και αυτές των Πυγμαίων. Περισσότεροι από 850 άνθρωποι εξετάστηκαν από εργαζόμενους υγείας της κοινότητας. Πάνω από εκατό περιπτώσεις σεξουαλικής βίας δέχθηκαν ιατρική και ψυχοκοινωνική φροντίδα και περισσότερα από 6.000 παιδιά εμβολιάστηκαν για ιλαρά και άλλες κοινές λοιμώξεις, σε συνεργασία με τις επίσημες αρχές. Τις επόμενες εβδομάδες, οι ομάδες θα επικεντρωθούν στη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, με την κατασκευή 80 αποχωρητηρίων και ενός δικτύου νερού. Η διατροφική κατάσταση στην περιοχή προκαλεί επίσης ανησυχία και οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρακολουθούν από κοντά την κατάσταση.
