Μαδαγασκάρη: Παλεύοντας για επιβίωση στη δίνη μίας τριπλής κρίσης

Από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο, πάνω από 1.200 παιδιά κάτω των πέντε ετών που υπέφεραν από σοβαρό οξύ υποσιτισμό εισήχθησαν σε θεραπευτικά κέντρα που υποστηρίζονται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Περίπου το 75% αυτών των παιδιών είχαν επίσης ελονοσία.

Ο κυκλώνας Freddy, ο οποίος έπληξε τη χώρα στις 21 Φεβρουαρίου, σκότωσε 17 ανθρώπους. Ήταν ο τελευταίος σε μια σειρά κυκλώνων που έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα υγείας για πολλές ευάλωτες κοινότητες. Ο Freddy είναι πιθανό να καταγραφεί ως ο τροπικός κυκλώνας με τη μεγαλύτερη διάρκεια στην ιστορία.

Ακραία καιρικά φαινόμενα

«Η ζωή εδώ έγινε πολύ άσχημη», λέει η Joella, μια 19χρονη έγκυος γυναίκα που λαμβάνει προγεννητική φροντίδα σε κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Ambodirian'i, στη νοτιοανατολική Μαδαγασκάρη. «Τόσα πολλά πράγματα καταστράφηκαν [από τους πρόσφατους κυκλώνες], υπήρχαν και πολλές ασθένειες. Το κτίριο του νοσοκομείου καταστράφηκε».

Η Joella και πολλοί άλλοι που λαμβάνουν φροντίδα στις δομές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα περιέγραψαν τον καταστροφικό αντίκτυπο που είχαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην δυνατότητά  τους να καλλιεργούν και να μαζεύουν ρύζι. Το ρύζι είναι η κύρια καλλιέργεια τροφίμων της Μαδαγασκάρης και ζωτικής σημασίας για την οικονομική ασφάλεια του πληθυσμού, αποτελώντας το 41% του εισοδήματος των νοικοκυριών σε ολόκληρη τη χώρα.

Μια άλλη νεαρή μητέρα, η Genevia, εξηγεί πώς οι κυκλώνες είχαν καταστρέψει εντελώς τη συγκομιδή ρυζιού τους: «Η φυτεία ρυζιού μας πλημμύρισε, ήταν γεμάτη άμμο. Η στάθμη του νερού ανέβαινε πολύ».

Η ίδια έφτασε στην κλινική που υποστηρίζεται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα με τα δίδυμά της που έλαβαν θεραπεία για υποσιτισμό.

Το 80% των καλλιεργειών στη νοτιοανατολική Μαδαγασκάρη καταστράφηκε από κυκλώνες το 2022. Προκαταρκτικές εκτιμήσεις από την κυβέρνηση και ανθρωπιστικές οργανώσεις μετά τον κυκλώνα Freddy αναφέρουν ότι 148.000 άνθρωποι χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια.

Στο ιατρικό πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για έγκυες και θηλάζουσες μητέρες, πολλές γυναίκες μίλησαν για την επίπονη δουλειά που απαιτείται για την καλλιέργεια και τη συγκομιδή ρυζιού.  Περιέγραψαν τη σπαρακτική πραγματικότητα αυτής της εργασίας που πηγαίνει χαμένη όταν έρχεται ένας κυκλώνας ή έντονες βροχοπτώσεις.

«Φοβάμαι να είμαι αδύναμη», δήλωσε η μητέρα δύο παιδιών Genevia, η οποία ανησυχεί ότι η έλλειψη πρόσβασης σε τρόφιμα θα επηρεάσει την ικανότητά της να εργάζεται πολλές ώρες στον ορυζώνα της οικογένειας.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν κι άλλες επιπτώσεις πέρα από την καταστροφή των καλλιεργειών. Όταν οι δρόμοι και οι γέφυρες καταστρέφονται από τον άνεμο και τη βροχή, οι άνθρωποι στις πληγείσες περιοχές δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Η Μαδαγασκάρη διαθέτει ένα από τα λιγότερο ανεπτυγμένα οδικά δίκτυα παγκοσμίως.

Πολλοί άνθρωποι που προσεγγίζουν τις δομές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν περπατήσει σε μεγάλους επικίνδυνους δρόμους ή πλημμυρισμένα μονοπάτια για να φτάσουν εκεί. Για μερικούς, τα επικίνδυνα αυτά ταξίδια τους εμποδίζουν να αναζητήσουν υγειονομική περίθαλψη.

Ανταποκρινόμενοι σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν δημιουργήσει κινητές κλινικές χρησιμοποιώντας βάρκες, αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες για να διασφαλίσουν ότι οι απομακρυσμένες κοινότητες έχουν ασφαλή πρόσβαση στη φροντίδα.

Επισιτιστική ανασφάλεια

Με τον αντίκτυπο των πολλαπλών κυκλώνων στις καλλιέργειες, τα αποθέματα τροφίμων μειώνονται.

Την ημέρα πριν ο κυκλώνας Freddy χτυπήσει τη Μαδαγασκάρη, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είδαν ανθρώπους σε αγροτικές κοινότητες να αναζητούν φρούτα και λαχανικά πριν η καταιγίδα τα καταστρέψει όλα.

Στη νοτιοανατολική συνοικία Ikongo, ένας αυξανόμενος αριθμός γονέων φέρνουν υποσιτισμένα παιδιά στην κλινική που υποστηρίζεται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στην πόλη Ifaneria.

«Οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι εδώ για να φροντίσουν υποσιτισμένα παιδιά κάτω των πέντε ετών», εξηγεί η Olga, υπεύθυνη νοσηλευτικού προσωπικού. «Έχουν μεγάλο κίνητρο να φέρουν τα παιδιά τους εδώ».

Από τα σχεδόν 2.200 παιδιά που εξετάστηκαν για υποσιτισμό στο Ikongo κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων εβδομάδων του Απριλίου, το 5% υπέφερε από σοβαρό οξύ υποσιτισμό.

Στη Nosy-Varika, μία από τις παράκτιες περιοχές που επλήγησαν περισσότερο από τον κυκλώνα Freddy, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και οι τοπικές υγειονομικές αρχές αύξησαν τον έλεγχο για τον υποσιτισμό ανταποκρινόμενοι στην επιδείνωση της επισιτιστικής ασφάλειας.

Μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαρτίου, οι εισαγωγές παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών με σοβαρό οξύ υποσιτισμό υπερδιπλασιάστηκαν. Μετά τον κυκλώνα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αύξησαν τις επισιτιστικές τους δράσεις, τις ιατρικές εξετάσεις και αύξησαν την υποστήριξη προς τις κοινότητες, επεκτείνοντας την ιατρική κάλυψη σε νέες τοποθεσίες σε ακόμη πιο δυσπρόσιτες περιοχές.

Ελονοσία

Η περίοδος του κυκλώνα  και η περίοδος μεταξύ των συγκομιδών όταν τα αποθέματα τροφίμων είναι χαμηλά συμπίπτουν επίσης με την έξαρση της ελονοσίας.

Η ελονοσία είναι ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας στη Μαδαγασκάρη και μία από τις πέντε πρώτες αιτίες θνησιμότητας για τον πληθυσμό της. «Η ελονοσία δεν είναι η ίδια σήμερα όπως παλιά», δήλωσε η Masy, μια ηλικιωμένη γυναίκα στον χώρο αναμονής της κλινικής που υποστηρίζεται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στο Sahavato. Η πόλη βρίσκεται στη νοτιοανατολική περιοχή της Nosy Varika.

«Τώρα, η ελονοσία είναι πολύ σοβαρή. Συνέβαινε μόνο στα παιδιά... Τώρα η ελονοσία συμβαίνει σε όλους».

Η ελονοσία εξαπλώνεται σε πολλά μέρη της Μαδαγασκάρης κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών, όταν υπάρχει συχνά πιο στάσιμο νερό - ένα έδαφος αναπαραγωγής για τα κουνούπια.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στις νοτιοανατολικές περιοχές διεξάγουν δράσεις ελέγχου και ιχνηλάτησης για ελονοσία. Σε ορισμένες κοινότητες, το 90% των παιδιών που φροντίζουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα για οξύ υποσιτισμό είναι επίσης θετικά για ελονοσία.

Οι έντονες βροχοπτώσεις και οι πλημμύρες στη Μαδαγασκάρη αναμένεται να αυξηθούν, με τους ειδικούς επιστήμονες να προειδοποιούν επίσης για πιθανή αύξηση των τροπικών κυκλώνων κατηγορίας 4-5. Αυτό θα επιδεινώσει την κατάσταση για πολλούς, ιδιαίτερα για το 80% του πληθυσμού που ζει σε αγροτικές περιοχές και το 80% που ζει στο όριο της φτώχειας σε μέρη όπως η Nosy-Varika.

«Το ένα τέταρτο των παιδιών σε αυτή την περιοχή είναι έντονα υποσιτισμένο», λέει ο Brian Willett, επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μαδαγασκάρη.  «Αυτή η καταστροφική ανθρωπιστική κρίση θα συνεχιστεί μέσα από επαναλαμβανόμενα κλιματικά σοκ και μακροχρόνια φτώχεια, αν δεν δούμε συνεπή πολιτική και συλλογική δράση».