Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό: Παλεύοντας με τη δεύτερη επιδημία Έμπολα μέσα σε έναν χρόνο

Την 1η Αυγούστου 2018, κηρύχθηκε επιδημία Έμπολα στο Βόρειο Κιβού, στη βορειοανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Είναι η δέκατη επιδημία Έμπολα στη χώρα και η δεύτερη φέτος. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν γρήγορα την παρέμβασή τους, στο πλαίσιο του σχεδίου αντιμετώπισης του Υπουργείου Υγείας της χώρας. Η επιδημία δεν είναι ακόμη υπό έλεγχο και εμφανίστηκαν νέα κρούσματα περισσότερα από 100 χιλιόμετρα μακριά από το επίκεντρο. Παρόλο που οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην περιοχή κάνουν πιο δύσκολη την παρέμβαση, η αντιμετώπιση της επιδημίας ήταν άμεση, ενώ ορισμένες καινοτομίες στην ιατρική προσέγγιση ενδέχεται να κάνουν την παρέμβαση πιο αποτελεσματική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις 17 Οκτωβρίου 2018 έκρινε ότι η επιδημία, δεν συνιστά προς το παρόν κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία σε διεθνές επίπεδο.

The WHO International Health Regulations Emergency Committee on #Ebola in #DRC concluded that a Public Health Emergency of International Concern should not be declared at this time. pic.twitter.com/d9ZozQMqvS

— World Health Organization (WHO) (@WHO) 17 Οκτωβρίου 2018

«Χαιρετίζουμε την απόφαση αυτή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι η επιδημία δεν έχει τεθεί ακόμη υπό έλεγχο. Τα στοιχεία για την πόλη Μπενί είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά: τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρήσαμε αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων. Βλέπουμε, επίσης, ανθρώπους  να πεθαίνουν από Έμπολα στο σπίτι ή να έρχονται στο κέντρο θεραπείας όταν πια είναι πολύ αργά. Πρέπει να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος στην παρακολούθηση της αλυσίδας της μετάδοσης του ιού. Για να θέσουμε υπό έλεγχο την επιδημία ξέρουμε τι πρέπει να γίνει – να εφαρμοστούν τα βασικά μέτρα κατά του Έμπολα. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στο να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των ανθρώπων, ιδιαίτερα στην περιοχή αυτή που υφίσταται εδώ και δεκαετίες βίαιες συγκρούσεις. Η ανασφάλεια εμπόδισε στην πραγματικότητα την τρέχουσα επιδημική αντίδραση και τον έλεγχό της» δήλωσε από τις Βρυξέλλες η ‘Αντσα Γουλτζ, συντονίστρια της επείγουσας δράσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Η πορεία του ιού

Το πρώτο κρούσμα της επιδημίας καταγράφηκε στη Μανγκινά, μια μικρή πόλη βορειοδυτικά του Μπενί. Στη συνέχεια ο ιός εξαπλώθηκε σε άλλα μέρη του Βόρειου Κιβού και πέρασε τα σύνορα με την επαρχία Ιτούρι, βόρεια του Βόρειου Κιβού. Μέχρι σήμερα, έχουν αναφερθεί 181 κρούσματα, από τα οποία τα 146 επιβεβαιώθηκαν με εργαστηριακές εξετάσεις. Οι νεκροί από την επιδημία φτάνουν τους 80, ενώ 50 άνθρωποι έχουν αναρρώσει.

«Ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων Έμπολα δεν έχει εκτιναχθεί, αλλά η κατάσταση παραμένει ανησυχητική. Υπάρχουν επιβεβαιωμένοι ασθενείς σε μεγάλες πόλεις, όπως το Μπενί και το Μπουτέμπο, αλλά και σε μέρη πολύ μακριά από το επίκεντρο, κοντά στα σύνορα με την Ουγκάντα. Αυτό δυσκολεύει τον περιορισμό της επιδημίας. Όπως όλες οι επιδημίες Έμπολα, είναι δύσκολο να προβλέψουμε πώς θα εξελιχθεί, όμως είμαστε έτοιμοι να αντιδράσουμε και να υποστηρίξουμε το Υπουργείο Υγείας όποτε εμφανιστούν νέα κρούσματα» λέει η Λοράνς Σαϊγί, Συντονίστρια επείγουσας παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνεργάζονται με το Υπουργείο Υγείας στα θεραπευτικά κέντρα Έμπολα στη Μανγκινά και στο Μπουτέμπο (Βόρειο Κιβού) και στο Τσομι (Ιτούρι, κοντά στα σύνορα με την Ουγκάντα). Το τελευταίο άνοιξε πολύ γρήγορα όταν αναφέρθηκε εκεί ένα νέο επιβεβαιωμένο κρούσμα και μια ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πραγματοποίησε έρευνα επιτόπου.

Οι καινοτομίες στη θεραπεία

Ακόμη, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα πραγματοποιούν δραστηριότητες προαγωγής υγείας, καθώς και πρόληψη και έλεγχο λοιμώξεων για την προστασία των δομών υγείας που βρίσκονται ανάμεσα σε πόλεις που έχουν πληγεί από την επιδημία. Ορισμένες καινοτομίες στη θεραπεία ενδέχεται να συμβάλουν σημαντικά σε μια ταχύτερη και πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της επιδημίας. Για παράδειγμα, τα δείγματα αίματος των ασθενών που είναι ύποπτα κρούσματα Έμπολα εξετάζονται τώρα στα εργαστήρια που βρίσκονται μέσα στα θεραπευτικά κέντρα Έμπολα. Αυτό επιτρέπει στις ομάδες να αντιδρούν ταχύτερα στη μεταβαλλόμενη κατάσταση των ασθενών.

Είναι επίσης η πρώτη φορά που πέντε φάρμακα στο στάδιο της ανάπτυξης χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των ασθενών του Έμπολα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ενώ η δυνατότητα ελέγχου επιτόου σημαίνει ότι τα νέα επιβεβαιωμένα κρούσματα λαμβάνουν αυτές τις νέες θεραπείες εντός 24 ωρών από την επιβεβαίωση ότι οι ασθενείς είναι θετικοί στον ιό.

Στο Τσομιά, όπου δεν υπήρχε θεραπευτικό κέντρο Έμπολα όταν αναφέρθηκε το πρώτο κρούσμα, ο πρώτος ασθενής ξεκίνησε θεραπεία μέσα σε 72 ώρες. Η θνησιμότητα των ασθενών Έμπολα είναι πολύ υψηλή, περίπου 50%: τα φάρμακα αυτά θα μπορούσαν να αυξήσουν τις πιθανότητες επιβίωσης.

«Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι έχουμε πέντε φάρμακα που υπόσχονται πολλά, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις προς το παρόν ότι κάποιο από τα φάρμακα αυτά είναι αποτελεσματικό για τους ασθενείς του Έμπολα. Είναι όμως ένα βήμα μπροστά. Μπορούμε να προσφέρουμε στους ασθενείς του Έμπολα πρόσβαση σε φάρμακα που ενδεχομένως να τους σώσουν τη ζωή, ενώ παράλληλα προετοιμάζουμε την υλοποίηση μιας κλινικής δοκιμής που ελπίζουμε να προσδιορίσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους» λέει η γιατρός και ειδική στον Έμπολα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Χίλντε Ντε Κλερκ.

Επειδή αυτό το τμήμα της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό είναι πυκνοκατοικημένο και έχει πολλές μετακινήσεις του πληθυσμού και εμπορικές δραστηριότητες, είναι δύσκολη η ανίχνευση και η παρακολούθηση όλων των ενεργών αλυσίδων μετάδοσης. «Βασική προϋπόθεση για τον επιτυχή έλεγχο της επιδημίας είναι η γρήγορη αντίδραση» λέει η Σαϊγί. «Όποτε βρίσκεται ένα επιβεβαιωμένο κρούσμα Έμπολα, μια μικρή, πολυεπιστημονική ομάδα ταχείας παρέμβασης (νοσηλευτής, επιδημιολόγος, ειδικός σε θέματα logistics, υπεύθυνος προαγωγής υγείας, γιατρός) μεταβαίνει επιτόπου το ταχύτερο δυνατό για να εργαστεί σε αυτή τη νέα εστία και να προετοιμάσει μια ενδεχόμενη μεγαλύτερη παρέμβαση.» Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έστειλαν τέτοιες ομάδες στο Λουότου και το Τσομιά αμέσως μετά τον εντοπισμό ενός επιβεβαιωμένου κρούσματος Έμπολα στις περιοχές αυτές.

Μετά την κήρυξη της επιδημίας, σύντομα ακολούθησαν δραστηριότητες ανοσοποίησης με το εμβόλιο κατά του Έμπολα (rVSVDG-ZEBOV). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Υπουργείο Υγείας εμβολιάζουν όσους είχαν επαφές με ασθενείς του Έμπολα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα επίσης πραγματοποιούν δραστηριότητες εμβολιασμού, συγκεκριμένα σε εργαζόμενους πρώτης γραμμής (εργαζόμενοι υγείας, προσωπικό που ασχολείται με τις ταφές και ιερείς), οι οποίοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να μολυνθούν. Συνολικά 13.750 άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί έως τώρα.

Καθώς αναπτύσσονται νέες προσεγγίσεις στην παρέμβαση, οι παραδοσιακοί άξονες της αντιμετώπισης του Έμπολα παραμένουν κρίσιμοι. Παρόλο που οι μετακινήσεις σε αυτή την περιοχή είναι δύσκολες μερικές φορές εξαιτίας των συγκρούσεων, η διερεύνηση των ύποπτων κρουσμάτων και η ανίχνευση των επαφών εξακολουθούν να παίζουν σημαντικό ρόλο, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η γεωγραφική διασπορά των νέων κρουσμάτων δεν αφήνει αμφιβολίες για την πολυπλοκότητα του προβλήματος.