Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία: «Πεθαίνουν τόσα παιδιά όσα και σ’ ένα πόλεμο»

Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τη Μαργκαρέτε, επέστρεφε από το δάσος κουβαλώντας την ιατρική της τσάντα. Η ίδια λέει «Είχα μια γυναίκα με μήτρα που είχε βγει έξω και πέθαινε. Κατόρθωσα να την βάλω στη θέση της. Η θεραπεία της πρέπει να συνεχιστεί αλλά τουλάχιστον σώσαμε μια ζωή σήμερα». Χαμογελάει. Τόσο απλά.

«Eλήφθη», φωνάζει η Μαργκαρέτε στον ασύρματο του αυτοκινήτου. «Λοιπόν. Αυτοκίνητο 25. Κατεύθυνση Μπραβό Ζουλί». Μιλάει γαλλικά ίσα ίσα για να συνεννοείται, καθώς δίνει αναφορά των κινήσεών μας. Γι’ αυτό αποκαλούν αυτό το τρελό οδικό ταξίδι μια «κίνηση».

Έμπειρη σε αποστολές των MSF σε Κονγκό, Αϊτή και Ακτή Ελεφαντοστού, η Μαργκαρέτε συνδυάζει την αφρικανική νοοτροπία με το γερμανικό επαγγελματισμό που την καθιστά πολύ σημαντική ως επικεφαλής της «Ομάδας Μαργκαρέτ» καθώς διασχίζουν τις ζούγκλες της κεντρικής Αφρικής.

10 ώρες στο δρόμο, πάνω από 100 φορές
Προσπερνούμε τέσσερις άνδρες με αυτόματα όπλα, μετά ένα φορτηγό που κουβαλά ένα τεράστιο φορτίο ξυλείας από το Τσαντ κι έχει κολλήσει σε ένα χαντάκι. Προχωράμε, διασχίζοντας τον δρόμο όπου βρίσκεται η αγορά, περνάμε από πάγκους τροφίμων, προσπερνάμε δυο κότες που τρέχουν-και αυτό είναι: έχουμε φτάσει στην πόλη Μπογκίλα. Ο χωματόδρομος είναι ανώμαλος, κάτι που δεν μας εκπλήσσει. Στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία υπάρχουν λίγα μόνο χιλιόμετρα ασφαλτοστρωμένου δρόμου. Αυτό η Μάργκαρετ το ξέρει καλύτερα από πολλούς άλλους.

«Έκανα αυτή τη διαδρομή τέσσερεις φορές την εβδομάδα για τρεις μήνες», λέει. «Πρέπει να την έχω κάνει ήδη 100 φορές. Επιστρέφω κουρασμένη μετά από 10 ίσως ώρες στο δρόμο, αλλά μου αρέσει. Μου αρέσει να βρίσκομαι κοντά στους ανθρώπους που ζουν εκεί. Και κάθε μέρα υπάρχει κάτι νέο σε αυτή τη δουλειά. Έι, κοίτα, υπάρχει μια δημόσια πισίνα».

Η «πισίνα» είναι ένα μικρό ποτάμι, που εξυπηρετεί ως λουτρό, πλυντήριο και καφενείο.  Το αυτοκίνητο τη διασχίζει με ευκολία, και αντιστεκόμαστε στην πρόσκληση να κολυμπήσουμε κι εμείς.

Έχουμε μόλις φύγει από το νοσοκομείο Μπογκίλα, βόρεια της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Πηγαίνουμε προς τα χωριά για να εξετάσουμε ασθενείς, και να κάνουμε εμβολιασμούς κατά της πολυομελύτιδας, της διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκίτη, της ιλαράς, και του κίτρινου πυρετού.

Πάρα πολλά παιδιά στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία δεν είναι αρκετά τυχερά ώστε να έχουν πρόσβαση στα εμβόλια, κι έτσι εναπόκειται τους MSF, και σε νοσοκόμες όπως η Μαργκαρέτε να αναλάβουν δράση.

«Μια ωραία εξέλιξη»

Η ζούγκλα γύρω μας μας οδηγεί στο χωριό Μπογιάνγκα. Πλησιάζουμε προς ένα συγκεντρωμένο πλήθος. Η Μαργκαρέτε χαιρετά τους συναδέλφους της στις υγειονομικές υπηρεσίες της κυβέρνησης, και την καλωσορίζουν 50 και κάτι άτομα που έχουν στηθεί στην ουρά για να εξεταστούν από την ομάδα των MSF.

Η Μαργκαρέτε αναγνωρίζει αμέσως μια γυναίκα που περιμένει. Μιλούν στα γαλλικά, μεταφράζοντας κάποιες λέξεις στα Σάνγκο, μια τοπική διάλεκτο.  «Αυτή είναι η Γκλόρια και η μικρή Νίνα», μου λέει. «Η Νίνα ήταν υποσιτισμένη, όταν την βρήκα πριν από ένα περίπου μήνα. Και είχε ελονοσία. Ήταν πολύ άρρωστη».

«Η ελονοσία και ο υποσιτισμός συχνά εμφανίζονται μαζί», συμπληρώνει η Μαργκαρέτε. «Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο του θανάτου. Αλλά, αν ένα παιδί τρέφεται καλά, μπορεί να ζήσει κάποιες μέρες με ελονοσία, και μπορούμε να το σώσουμε. Έτσι, λοιπόν, έβαλα τη Νίνα στο επισιτιστικό πρόγραμμα για να λαμβάνει την ειδική θεραπευτική τροφή (Plumpy’Nut) τρεις φορές την ημέρα».

Το Plumpy’Nut είναι μια πάστα με βάση το φιστίκι εμπλουτισμένη με βιταμίνες και μέταλλα με το οποίο οι MSF μπορούν να θεραπεύσουν τον απλό σοβαρό υποσιτισμό χωρίς να χρειάζεται νοσηλεία αφού τα πακέτα χορηγούνται και στο σπίτι. Είναι μια θερμιδική βόμβα που σώζει ζωές.

 «Τώρα δυο εβδομάδες αργότερα, βλέπω ότι είναι πολύ καλύτερα. Έχει πάρει βάρος-από τα 6.7 έφτασε στα 7.2 κιλά μέσα σε ένα μόλις μήνα. Έχει ξεπεράσει την κρίση και δεν έχει ελονοσία. Θα την κρατήσω δυο ακόμα εβδομάδες στο πρόγραμμα και μετά θα είναι εντάξει. Είναι ωραίο να παρακολουθείς μια τέτοια εξέλιξη», καταλήγει η Μάργκαρετε καθώς ετοιμαζόμαστε να προχωρήσουμε.

Μια καταστροφή
Λίγη ώρα αργότερα σταματήσαμε στη Μποάγια. Η ομάδα κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες στην περιοχή για να γίνουν κάποιοι εμβολιασμοί. Σε 15 λεπτά, το κέντρο του χωριού έχει μετατραπεί σε εξεταστήριο, με τρία σημεία εμβολιασμού, και πλήρη διαχείριση ουράς και καθαριότητας από σκουπίδια. Και όταν ανοίγει η κλινική, νιώθεις λίγο σα να είσαι σε κινηματογραφική αίθουσα. Φασαρία, συνωστισμός, μπορείς να πεις μέχρι κι ότι έχει πλάκα.

Λίγη ώρα αργότερα, η Μάργκαρετ λαμβάνει ένα τηλεφώνημα στο γουόκι-τόκι. Ο ήχος μετά βίας διαπερνά τον αυξημένο θόρυβο των μικρών παιδιών που φωνάζουν τρομαγμένα από τις βελόνες.

«Μια καταστροφή», μου λέει. «Ένα μικρό κορίτσι μεταφέρθηκε στο ιατρείο σχεδόν αναίσθητο. Πιθανώς εγκεφαλική ελονοσία».

Η Μάργκαρετε τρέχει. Εγώ ακολουθώ.

Το κοριτσάκι έχει μεταφερθεί από τον πατέρα της στην πλάτη με μοτοποδήλατο. Έκαναν τρεις ώρες να φτάσουν. Στη διαδρομή έχασε τις αισθήσεις της. Είχε σπασμούς. Το όνομά της είναι Γκιζέλα Γιουξιέν. Είναι τριών ετών.

«Μοιάζει με ελονοσία, συνδυασμένη  με υποσιτισμό. Σπασμοί… θα μπορούσε επίσης να είναι τέτανος».

Η Μάργκαρετε μιλά καθώς εξετάζει το κορίτσι. Μετά σταματά να μιλάει για να συγκεντρωθεί σ’ αυτό που κάνει. Την αφήνω ήσυχη.

Μια ξεχασμένη καρδιά
«Η κατάστασή της είναι σταθερή, αλλά πρέπει να τη μεταφέρουμε στο νοσοκομείο», λέει η Μάργκαρετ έξω από το ιατρείο λίγη ώρα αργότερα. «Δεν είμαι σίγουρη, αν θα τα καταφέρει. Αν είχε έρθει πριν από δυο μέρες, τότε ίσως….»

Η Μάργκαρετ μοιάζει προβληματισμένη. «Πεθαίνουν συνεχώς παιδιά, όπως πεθαίνουν σε πολέμους ή άλλες κρίσεις. Αλλά κανένας δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται. Πραγματικά δεν μπορώ να το καταλάβω αυτό. Βρισκόμαστε στην καρδιά της Αφρικής. Αυτή όμως η καρδιά είναι μια ξεχασμένη καρδιά.. »

Προχωράμε. Οι εμβολιασμοί πήγαν καλά. Πάνω από 100 παιδιά έχουν πλέον την πιθανότητα να ζήσουν και μετά τα 5 τους χρόνια. Μεταφέραμε και την Γκιζέλα για να την εισάγουμε στην εντατική μονάδα, όπου θα έχει περισσότερες πιθανότητες να ζήσει. Αλλά πάλι τίποτα δεν είναι σίγουρο.

Οδηγούμε χωρίς να μιλάμε. Αναρωτιέμαι πως η Μάργκαρετε κατορθώνει να μην χάνει το ηθικό της κάνοντας αυτή τη δουλειά κάθε μέρα. Ενώ φεύγουμε από το νοσοκομείο Μπογκίλα, μου απαντά χωρίς να την ρωτήσω.

«Το καλύτερο μέρος της δουλειάς μου, είναι να συνεργάζομαι στενά με τους ανθρώπους-να είμαι πραγματικά μια νοσοκόμα».

Τόσο απλά