«Καλώς ήρθες στον παράδεισο της Τζαχούν»

«Καλώς ήρθες στον παράδεισο της Τζαχούν!», μου λέει ο Εντ, ο υπεύθυνος του προγράμματος. «Έλα να σου δείξω το νοσοκομείο».

Η Τζαχούν είναι μια πόλη στη βόρεια Νιγηρία όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουμε ένα πρόγραμμα μαιευτικής και φίστουλα στο κρατικό νοσοκομείο.

Δεν είχα ξανακούσει τη λέξη φίστουλα. Το τελευταίο κρούσμα στον δυτικό κόσμο το είχαμε αντιμετωπίσει πριν πολλά χρόνια. Έμαθα γρήγορα ότι πρόκειται για ένα συρίγγιο ανάμεσα στον κόλπο και την ουροδόχο κύστη που μπορεί να προκληθεί κατά τη διάρκεια του τοκετού και ταλαιπωρεί πολλές γυναίκες. Η θεραπεία διαρκεί έξι μήνες και σε μία μουσουλμανική και πατριαρχική κοινωνία, αυτό δεν είναι εύκολο.

Οι γυναίκες φθάνουν στο νοσοκομείο μόνο με την έγκριση των συζύγων τους ή των οικογενειών τους. Μερικές φορές χρειάζεται να παραμείνουν στο νοσοκομείο για πολύ καιρό λόγω αρκετών επιπλοκών. Άλλες φθάνουν καθυστερημένα μετά από τρεις τέσσερις μέρες που προσπαθούν να γεννήσουν στο σπίτι τους. Αυτό προκαλεί και τον εσωτερικό τραυματισμό τους.

Λίγα λεπτά μετά την άφιξή μου, η νοσοκόμα με φωνάζει. «Θα ξεκινήσουμε σύντομα τον τοκετό».

Στη μονάδα τοκετού, οι νοσηλεύτριες προετοιμάζουν τις γυναίκες και οι γιατροί ελέγχουν πότε εκείνες είναι έτοιμες για τη γέννα. Οι περισσότερες είναι κάτω των 18 ετών. Στο βάθος είναι το δωμάτιο που γεννάνε. Μία γυναίκα βρίσκεται ξαπλωμένη στο κρεβάτι περιμένοντας υπομονετικά τον γιατρό να ξεκινήσει.

Όχι, εδώ δεν υπάρχει νοσοκόμα για να ανακοινώσει το φύλο του παιδιού στον ευτυχισμένο πατέρα. Πιθανώς ο σύζυγος έχει ήδη μερικά ακόμη παιδιά και ίσως περισσότερες από μία συζύγους.

Όχι, εδώ δεν ακούγονται ουρλιαχτά από τις μητέρες στον θάλαμο τοκετού. Οι γυναίκες εδώ έχουν μάθει να  κρύβουν τον πόνο τους, σαν να μην τους επιτρέπεται να τον εκφράσουν.

Όχι, δεν υπάρχουν μπλε και ροζ μπαλόνια. Εδώ η προτεραιότητα είναι να υπάρχουν φάρμακα, ιατρικός εξοπλισμός και διαθέσιμα κρεβάτια.

Εάν δεν υπάρχουν επιπλοκές για το μωρό και τη μητέρα, θα μεταφερθούν στη διπλανή μονάδα. Είναι ο πιο πολυσύχναστος θάλαμος στο νοσοκομείο. Αντιστοιχούν δύο ή τρεις γυναίκες σε κάθε κρεβάτι, μαζί με τα μωρά τους.

Την επόμενη μέρα επισκέπτομαι το σπίτι μιας ασθενούς σε ένα χωριό κοντά στην Τζαχούν μαζί με έναν ντόπιο δημοσιογράφο. Το αυτοκίνητο στρίβει δεξιά, αφήνοντας πίσω τον κεντρικό ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Χωματόδρομος. Ένα μικρό χωριό με καλύβες φτιαγμένες από χώμα και χωμάτινα τούβλα.

Ο σύζυγος της γυναίκας μάς καλωσορίζει στο σπίτι του. Έχει δύο δωμάτια, ένα για τις κατσίκες και τις κότες και ένα για την οικογένεια. Η αυλή είναι πέρασμα για τους άλλους κατοίκους του χωριού. Η τουαλέτα είναι πίσω από τον τοίχο. Είναι μια τρύπα στο έδαφος.

Ενώ η γυναίκα μιλάει στον δημοσιογράφο, όλο το χωριό έχει μαζευτεί να δει τους ξένους που έχουν φτάσει. Ξαφνικά, η γυναίκα αρχίζει να κλαίει. Δεν ξέρω για τι πράγμα μιλάει, αλλά υποψιάζομαι ότι αναφέρεται στην εμπειρία της.

«Όταν συνειδητοποίησε ότι τραυματίστηκε και υπέφερε από φίστουλα, φοβόταν ότι ο σύζυγός της και η οικογένειά της θα την απορρίψουν. Οι γυναίκες με φίστουλα έχουν συχνά ακράτεια ούρων ή και κοπράνων και αυτό συχνά οδηγεί στην απομόνωση και την απόρριψή τους», μου εξήγησε ο Νιγηριανός δημοσιογράφος.

«Κατάλαβα, γι’ αυτό κλαίει… ναι αλλά πες της ότι όλα αυτά τώρα είναι παρελθόν…», είπα για να σπάσω λίγο την αμηχανία.

«Όχι, δεν κλαίει γι‘ αυτό…», μου λέει.

«Τότε γιατί;» αναρωτιέμαι.

«Κλαίει γιατί δεν ξέρει πώς να ευχαριστήσει τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα για την υποστήριξη. Χωρίς το προσωπικό του νοσοκομείου η ζωή της θα ήταν τελείως διαφορετική…».

Τώρα, εγώ είμαι αυτή που προσπαθώ να κρατήσω τα δάκρυα μου. Εγώ είμαι που τρέφω μεγάλο σεβασμό και θαυμασμό για το προσωπικό που μένει μήνες μακριά από τη ζεστασιά και την άνεση του σπιτιού, μακριά από κάθε είδους φυσιολογική και κοινωνική ζωή προκειμένου να στηρίξει αυτές τις γυναίκες. Αυτή τη γυναίκα που σήμερα φορούσε τα όμορφα παραδοσιακά ρούχα της για να μας τμήσει για την επίσκεψή μας και τιμούσε στην τελετή μαζί με τη μητέρα της. Στο τέλος, ο σύζυγός της μου πρόσφερε μια φάσσα ως δώρο για να ευχαριστήσει τους Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Μία από τις ελάχιστες που είχε για να ταΐσει την οικογένειά του.
 
Στον γυρισμό για το γραφείο σκεφτόμουν το καλωσόρισμα του Εντ. Το «καλώς ήρθες στον παράδεισο της Τζαχούν!» που μου είπε. Το έργο στην Τζαχούν μπορεί να μην είναι ο παράδεισος, είναι σίγουρα όμως μια ελπίδα για όλες αυτές τις γυναίκες που βρήκαν καλύτερης ποιότητας ιατρική υποστήριξη και έναν νέο τρόπο για μια νέα ζωή. Και για αυτή την ελπίδα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα και η ομάδα στην Τζαχούν εξαντλούν τις δυνάμεις τους για να το καταφέρουν.

Δημοσιεύτηκε στο τεύχος 99 του περιοδικού Χωρίς Σύνορα