Ιστορίες ανθρώπων από τη Σάμο: «Δραπετεύοντας προς τη ζωή»

Η Σάρα και ο Γιουσέφ. Μια νεαρή γυναίκα και ένας νέος άνδρας από διαφορετικές χώρες. Εκείνος σχεδιαστής ρούχων από τη Συρία, εκείνη βοηθός του από την Αλγερία. Σπούδαζε αλλά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις σπουδές της. Είναι ζευγάρι τέσσερα χρόνια. Η απόσταση ανάμεσά τους ήταν αρχικά μεγάλη. Όχι μόνο η γεωγραφική αλλά και η κοινωνική. Η απόφασή τους να παντρευτούν και να ζήσουν μαζί έπεσε επάνω σε αντιρρήσεις, εμπόδια, δυσκολίες. Δεν τους αποθάρρυναν ούτε οι προσωπικές δυσχέρειες ούτε όσες έφερε ο πόλεμος στη Συρία . Μπορεί στιγμιαία μόνο, και ανθρώπινα. Ήταν ανάμεσα στους πολλούς που εγκατέλειψαν τη Συρία, μια χώρα βουτηγμένη στο γκρίζο, την ανασφάλεια, το θάνατο, για μια χώρα με ‘φως’ και ασφάλεια χωρίς να ξέρουν ποια τελικά θα είναι. Έμελλε να είναι η Ελλάδα. Όχι ο αρχικός τους προορισμός, ίσως όμως ο μόνιμα προσωρινός. «Όταν ταξιδεύαμε στη θάλασσα είχαμε 50% πιθανότητες να ζήσουμε και 50% να πεθάνουμε. Τελικά φτάσαμε, τα καταφέραμε. Δεν σκεφτόμαστε πλέον το κακό. Τις αρνητικές σκέψεις αφήσαμε να τις πάρει η θάλασσα», λέει ο Yousef μετά τα πρώτα λεπτά της κουβέντας μας. Έζησε πολλά στη Συρία, έχασε τη μητέρα του στα χέρια του αλλά επιλέγει να μην μιλά πλέον γι’ αυτά. Επιλέγει να δώσει μικρή πίστωση σε όσα τον στενοχωρούν και να ‘χρεώσει’ με αισιοδοξία το μέλλον.

Η άφιξή τους στη Σάμο συνδέθηκε με τον ερχομό της κόρης τους Hivine. Το όνομά της σημαίνει ‘φεγγάρι’. Ένα φεγγάρι που έριξε φως στο σκοτάδι όσων προηγήθηκαν. Η μικρή σκορπίζει χαμόγελα, παίζει στο γρασίδι και απολαμβάνει αγκαλιές. Είναι λίγων μόλις μηνών και στο δικό της κόσμο δεν χωρά τίποτα από όσα έζησαν οι γονείς της που παρασύρονται και ξεχνιούνται μαζί της. Η μητέρα της Σάρα, λέει «στα μάτια της βλέπω την ελπίδα». Όσο μιλά κοιτώντας την κόρη της δακρύζει, όχι όμως από στενοχώρια αλλά από συγκίνηση και χαρά. Την έχει και όλα μοιάζουν πιο αισιόδοξα πια. «Το μόνο που θέλω είναι να είναι η Hivine καλά. Να ζήσουμε ήρεμα και να της εξασφαλίσουμε ένα μέλλον». Λίγο αργότερα μας λέει ότι θέλει πολύ να ολοκληρώσει και τις σπουδές της. Στο μεταξύ, ο Yousef έχει αποσυρθεί για να αποτυπώσει επάνω σε ένα κομμάτι χαρτί την έμπνευση της στιγμής. Εργαζόταν ως σχεδιαστής ρούχων σε μια μεγάλη εταιρία στο Λίβανο που συνεργαζόταν με οίκους μόδας σε όλο τον κόσμο. Ξέρει καλά τη δουλειά του και την αγαπά. Το διαπιστώνουμε βλέποντας το σχέδιο που φέρνει και μας δείχνει με ταπεινότητα αλλά και χαρά λίγα λεπτά αργότερα. Ύστερα από όλες τις μεγάλες αλλαγές που ήρθαν στη ζωή του, προσπάθησε να εργαστεί ως ράφτης αλλά είναι δύσκολο. Όμως, συνεχίζει να προσπαθεί. Έτσι φαντάζεται εξάλλου τον εαυτό του, ανάμεσα σε σχέδια και υφάσματα, γεμάτο με αισιοδοξία, όνειρα και δημιουργικότητα. Με τα ίδια υλικά θέλει να σχεδιάζει από εδώ και πέρα και το πλάνο της ζωής του δίπλα στη Sara και την Hivine και γι’ αυτό είναι αποφασισμένος να συνεχίσει να προσπαθεί.

Ahmed - Riham

Κάθονται δίπλα περιτριγυρισμένοι από τα επτά παιδιά τους χωρίς να προδίδει κάτι εξαρχής τις μεγάλες και πολύ δύσκολες αλλαγές που τους έφερε η ζωή. Ζούσαν σε μια πόλη νότια της Συρίας στα σύνορα με Ιορδανία. O Ahmed επιχειρηματίας, η Richam είχε αναλάβει τη φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού. Ο πόλεμος ανέτρεψα τα πάντα. Τα έχασαν όλα. Πριν από τον πόλεμο η ζωή ήταν “nice” όπως λέει χαρακτηριστικά η Richam με ένα αβίαστο χαμόγελο να προσδιορίζει το συναίσθημα της στιγμιαίας ανάμνησης από μια ζωή με ειρήνη και άνεση, όχι μόνο οικονομικά αλλά και κοινωνικά. Ο Ahmed μπήκε στην αγορά και εξελίχθηκε σε έναν πολύ καλό επιχειρηματία. Κάποια στιγμή η πόλη του ισοπεδώθηκε και μαζί της όσα είχε χτίσει με κόπο και αγάπη. Τότε πήρε την απόφαση να φύγει, όταν και η ελπίδα είχε εγκαταλείψει τον άλλοτε ζωντανό τόπο τους.

Το ταξίδι ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2016 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο, όταν κατέφθασαν στη Σάμο αποβιβάζοντας τις προσδοκίες για μια νέα ζωή. Η έβδομη και μικρότερη κόρη τους γεννήθηκε στη Σάμο, «Είναι μια Σαμιώτισσα», σχολιάζουν χαριτολογώντας. Το όνομά της είναι Τσαμ, ένα όνομα που χαρακτήριζε παλιότερα την ευρύτερη περιοχή που κάλυπτε τη Συρία, την Ιορδανία και την Παλαιστίνη. Της το έδωσαν για να θυμούνται κάτι από μια άλλη, ωραία εποχή. Όσο μιλά ο Ahmed, διακρίνεις μια αυτοπεποίθηση και μια δύναμη που μοιάζει να μην έχουν ξεθωριάσει σχεδόν καθόλου από το δύσκολο χρόνο που προηγήθηκε. «Ο άνθρωπος γεννιέται μαζί με την ελπίδα. Και να σκοντάψει ή να πέσει μία-δυο φορές πάντα έχει την ελπίδα ότι θα προχωρήσει», λέει. Για τον ίδιο σκοπός ήταν να σηκωθεί για να φτάσει σε μια ασφαλή χώρα. Σκεφτόταν αρχικά τη Γερμανία και τώρα πλέον οποιαδήποτε άλλη χώρα όπου θα μπορεί να εξασφαλίσει ιδανικές συνθήκες για ότι πιο πολύτιμο κατάφερε να περισώσει, την οικογένειά του. «Η ζωή έχει συνέχεια, σίγουρα το καλύτερο είναι μπροστά» λέει βάζοντας τον επίλογο στην κουβέντα μας.

Η Riham, από την πλευρά της, στέλνει ένα μήνυμα σε όλες τις γυναίκες της Συρίας που έχουν μείνει πίσω. «Να μη μείνουν εκεί, να προσπαθήσουν να βρουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους». Θα ήθελε τα κορίτσια της να σπουδάσουν. Είναι δυο χρόνια εκτός σχολείου. Η μόρφωση και η εξέλιξή τους είναι η βασική της έννοια. Αυτά τα παιδιά, όπως και πολλά άλλα που έφυγαν από τη χώρα τους που μαίνεται ο πόλεμος, χρειάζονται πίσω μια κανονική ζωή, όπως αυτή που έχασαν, χρειάζονται πίσω την ελπίδα ότι η ζωή μπροστά θα είναι όντως καλύτερη, όπως λέει ο Ahmed.

Fatima 

Ο λίγων μηνών Amir είναι ο πρίγκιπας της οικογένειας, όπως δηλώνει το όνομά του. Γεννήθηκε στην Τουρκία αλλά η ζωή του ξεκίνησε στη Σάμο όπου βρέθηκε με τη μητέρα του Fatima και τα πέντε αδέλφια του την επόμενη κιόλας μέρα της γέννησής του. Η Fatima ζούσε μια ήρεμη ζωή στο Χαλέπι με τα υπόλοιπα έξι παιδιά της και τον άνδρα της. Αποφάσισε να φύγει την ημέρα που ήρθε η μεγάλη καταστροφή. Το σπίτι της κατέρρευσε μετά από βομβαρδισμό και η ίδια έχασε το 14 μηνών μωρό της ενώ ήταν έγκυος στον Amir. Για να σταματήσει τις απώλειες, για να σώσει τα υπόλοιπα παιδιά της έπρεπε να δραπετεύσει από μια «πεθαμένη ζωή». Όπως και έγινε. Μετά το θάνατο της κόρης της τα μάζεψε και έφυγαν. Το να μείνεις, άλλωστε, ήταν σαν να εξασφαλίζεις το θάνατο. Η διαδρομή από τη Συρία στη Σάμο κράτησε 20 μέρες και ήταν γεμάτη πολύ σκληρές δοκιμασίες. Και την έκανε μόνη της, κουβαλώντας έξι παιδιά-με τον Αμίρ ακόμη στην κοιλιά-και πολλές αγωνίες. Ο σύζυγος και πατέρας των παιδιών της αγνοείται. Χρειάστηκαν έξι προσπάθειες πριν καταφέρει να φτάσει στο νησί. Ακούγοντάς την αναρωτιέσαι πόση δύναμη μπορεί να "στριμώξει" μια γυναίκα ανάμεσα σε τόσο πόνο, δοκιμασία και ευθύνη. «Παρά τις στιγμές αδυναμίας , προσπαθώ να φανώ δυνατή μπροστά στα παιδιά μου», λέει.

Δεν επιτρέπει στον εαυτό της να τα σκεφτεί αλλιώς παρά δυνατά και αισιόδοξα, σίγουρα δεν θέλει να σκέφτεται ότι θα είναι όπως πριν. Έζησαν το φόβο, σταμάτησαν το σχολείο. Θέλει να μορφωθούν, θέλει να γίνουν σωστοί και χρήσιμοι. Όσο μιλάει τα παιδιά γύρω της ανταλλάσσουν ματιές, κουβέντες και τεράστια χαμόγελα. Εδώ παίζουν, κάνουν μαθήματα αγγλικών με εθελοντές, είναι ασφαλή. «Ευτυχώς έχουν ξεχάσει λίγο», σχολιάζει. Μοιάζει να προσπαθεί και η ίδια κοντά τους να παρασυρθεί σε αυτή την σωτήρια παιδική λήθη ελπίζοντας ότι σύντομα θα βρεθούν σε μια μεγαλύτερη πόλη, όπου τα παιδιά θα μπορέσουν να πάνε σχολείο και να κάνουν όσα έκαναν στη χώρα τους, στη ζωή πριν τον πόλεμο. Αυτό είναι και το μήνυμά της «Όσοι ζουν την ίδια κατάσταση μ’ εμένα ή χειρότερα, να έχουν υπομονή και να ρισκάρουν τα πάντα για να ζήσουν τα παιδιά τους καλύτερα».

Εξάλλου, το ρίσκο για πολλούς που προσπαθούν να ξεφύγουν από έναν πόλεμο μπορεί να είναι η πιο ασφαλής επιλογή, μια επιλογή που μπορεί να τους δώσει τη δύναμη να ρίξουν και πάλι το βλέμμα στη ζωή.

Οι ιστορίες καταγράφηκαν τον Σεπτέμβριο του 2016

Επιμέλεια: Μαρία Πασχούλα