Η μαρτυρία της Δρ. Lisa Searle από το Χάρκοβο της Ουκρανίας

Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, είμαι ξαπλωμένη σε ένα αυτοσχέδιο κρεβάτι φτιαγμένο από χαρτόνια, ρούχα και κουβέρτες, που μου παραχώρησαν οι άνθρωποι που ζουν εδώ για να περάσω τη νύχτα. Το «εδώ» είναι ένας σταθμός του μετρό. Το σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών έχει καταρρεύσει εντελώς, και το δίκτυο των υπόγειων σταθμών του μετρό λειτουργεί πλέον ως καταφύγιο για ανθρώπους των οποίων τα σπίτια έχουν καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς ή για όσους  φοβούνται να μείνουν πάνω από την επιφάνεια της γης. Το να είσαι στην επιφάνεια τώρα μοιάζει απόκοσμο. Μερικοί άνθρωποι τρέχουν στους δρόμους με λίγες σακούλες με προμήθειες προσπαθώντας να φτάσουν σε ασφαλές μέρος πριν χτυπήσει ο επόμενος συναγερμός αεροπορικής επιδρομής. Και αυτό συμβαίνει συχνά, τουλάχιστον 4 ή 5 φορές την ημέρα.

Μετά από λίγες μέρες εδώ, ο ήχος των βομβαρδισμών αντηχεί πια ως μόνιμο background. Είναι πολύ εξουθενωτικό να σκέφτεσαι κάθε φορά τι σημαίνει αυτός ο ήχος: άλλο ένα κτίριο που βομβαρδίζεται, περισσότερες ζωές που χάνονται, σπίτια που καταστρέφονται. Οι ρίψεις από ψηλά αναγκάζουν τους κατοίκους των κτιρίων να ξεχύνονται στους δρόμους.

Βιβλία, ρούχα, τούβλα, κουρτίνες, κατσαρόλες και έπιπλα,  γίνονται ένας σωρός από ερείπια. Όλη η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι λίγοι εναπομείναντες κάτοικοι αυτής της πόλης  στριμώχνονται σε υπόγεια και σε σταθμούς του μετρό. Προσπαθούν να επιβιώσουν. Οι περισσότεροι άνθρωποι που είχαν τα μέσα έχουν φύγει, αφήνοντας πίσω τους ηλικιωμένους, τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα άτομα με χρόνιες παθήσεις ψυχικής υγείας. Τους πιο ευάλωτους. Κατά τη διάρκεια της ημέρας κάποιοι αποτολμούν να βγουν έξω, σέρνονται στους δρόμους, τρομοκρατημένοι, περιμένοντας την επόμενη επίθεση. Μερικοί άνθρωποι είναι πολύ φοβισμένοι για να βγουν στην επιφάνεια και παραμένουν στα υπόγεια για εβδομάδες.

Όπως πάντα στα προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, υποστηρίζουμε τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη προσαρμόζοντας τις δράσεις μας για να ανταποκριθούμε καλύτερα στις ανάγκες της κοινότητας. Και έτσι βρισκόμαστε εδώ στο κατεστραμμένο Χάρκοβο, κάποτε τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, γνωστή σε όλο τον κόσμο για την ομορφιά των κτιρίων, των πάρκων και των μνημείων της. Εργαζόμαστε σε υπόγεια, λειτουργούμε κινητές κλινικές για τον εκτοπισμένο πληθυσμό και κοιμόμαστε στους σταθμούς του μετρό σε αυτοσχέδια κρεβάτια. Με τον τεράστιο αριθμό εκτοπισμένων, πάνω από 6 εκατομμύρια σε ολόκληρη τη χώρα, δεν μπορείς να βρεις εξοπλισμό κατασκήνωσης πουθενά στη χώρα, οπότε κοιμόμαστε στα κρύα πλακάκια, σε χαλιά για γιόγκα, σε φτηνούς νάιλον υπνόσακους σχεδιασμένους για 20 °. 

Οι νύχτες είναι κρύες, οι άνθρωποι τυλίγονται σε παλτά και κουβέρτες, προσπαθώντας να παραμείνουν ζεστοί. Μόλις είχαμε τελειώσαμε τη δουλειά μας στην κλινική απόψε, περνώντας μέσα από την πολυσύχναστη πλατφόρμα, μια γυναίκα που είχα περιθάλψει νωρίτερα μου φώναξε, «γιατρέ!», και μου έδωσε χαμογελώντας ένα κόκκινο μήλο. Το πήρα με ευγνωμοσύνη, κρατώντας το χέρι της για ένα δευτερόλεπτο, συγκινημένη που ήταν πρόθυμη να μοιραστεί μαζί μου ό, τι λίγα είχε. Με κοίταξε στα μάτια, ευχαριστώντας με που ήμουν εδώ. Έχασε το σπίτι της στους βομβαρδισμούς και δεν έχει πού αλλού να πάει. Υποφέρει από κρίσεις πανικού και αϋπνία, ενώ δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στα βασικά φάρμακά που παίρνει για υψηλή αρτηριακή πίεση.

Απόψε μίλησα με μια ηλικιωμένη γυναίκα της οποίας το σπίτι χτυπήθηκε και καταστράφηκε χθες. Αυτή και ο σύζυγός της βρίσκονταν μέσα στο σπίτι. Ανασύρθηκαν από τα συντρίμμια και ως εκ θαύματος ο μόνος τραυματισμός τους ήταν μια ρήξη τυμπάνου αυτιού. Η γυναίκα ήταν ταραγμένη. Δεν έχει πού αλλού να πάει, έτσι ακολούθησε τους χιλιάδες σαν αυτήν που ζουν τώρα μια υπόγεια ζωή, χωρίς ιδιωτικότητα, χωρίς  εγκαταστάσεις υγιεινής, στηριζόμενοι σε εθελοντές για τα πάντα. Τέτοιες ιστορίες ακούς παντού. Από τους ασθενείς που βλέπουμε για ένα πρόβλημα που αρχικά φαίνεται αρκετά απλό, όπως μια ανανέωση των φαρμάκων τους για την αρτηριακή πίεση, ή μία εξέταση για πονόλαιμο, αλλά μόλις αρχίσουμε να τους μιλάμε, συχνά καταρρέουν, από τις φρικαλεότητες που έχουν υποστεί.

Εξέτασα ένα 11χρονο αγόρι πριν δύο βράδια. Αρχικά παραπονιόταν για δυσκολία στην αναπνοή, και όταν έκανα περισσότερες ερωτήσεις έγινε πιο σαφές ότι αυτό συμβαίνει μόνο όταν πρέπει να βγει στην επιφάνεια. Πρόκειται για κρίσεις πανικού. Είναι τρομακτικά συνηθισμένο μεταξύ των ανθρώπων που ζουν εδώ υπόγεια. Φοβούνται την επιφάνεια και πολλοί από αυτούς βιώνουν σοβαρές κρίσεις πανικού ακόμη και με την προοπτική να ανέβουν.

Κάτι συναρπαστικό και θετικό που συμβαίνει εδώ, ανάμεσα σε όλα αυτά τα δεινά, είναι η εμφάνιση τοπικών εθελοντικών δικτύων σε όλη την πόλη. Οι άνθρωποι οργανώνονται και συνεργάζονται για να βοηθήσουν εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Οι ντόπιοι που αποφάσισαν να μείνουν εδώ δέχονται αιτήματα από ανθρώπους που έχουν εγκλωβιστεί στα σπίτια τους και συντονίζουν δωρεές τροφίμων, ειδών υγιεινής και φαρμάκων. Οι τοπικοί οδηγοί ταξιδεύουν στην πόλη, παίρνοντας τεράστιο ρίσκο για να φτάσουν τα είδη πρώτης ανάγκης στους πιο ευάλωτους. Συναντώ ανθρώπους κάθε μέρα των οποίων η συμπόνια και η αποφασιστικότητα να βοηθήσουν τους πιο ευάλωτους μού φέρνει δάκρυα στα μάτια και με αναγκάζει να δω την ελπίδα που ζει σε αυτή τη ρημαγμένη χώρα.