Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να ελέγξει εξονυχιστικά την ιταλική νομοθεσία που περιορίζει τις διασώσεις στη θάλασσα

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις που υπέβαλαν την καταγγελία είναι οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Oxfam Italia, η SOS Humanity, η Association for Juridical Studies on Immigration (ASGI) και η EMERGENCY. Υποστηρίζουν ότι ο νόμος εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με το κατά πόσο είναι συμβατός με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ και τις υποχρεώσεις των κρατών μελών της βάσει του διεθνούς δικαίου σχετικά με τις δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ο θεματοφύλακας των Ευρωπαϊκών Συνθηκών συνθηκών και έχει να διαδραματίσει ρόλο στo να διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ σέβονται το διεθνές δίκαιο και το δίκαιο της ΕΕ», λέει η Giulia Capitani, σύμβουλος μεταναστευτικής πολιτικής στην Oxfam Italia. Αλλά αντ 'αυτού, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις έρευνας και διάσωσης είναι αυτές που γεμίζουν το επαίσχυντο κενό που αφήνουν στη θάλασσα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αντί να παρεμποδίζουν το έργο τους, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να τους συμπεριλάβουν στη δημιουργία ενός κατάλληλου συστήματος για δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης».

Τον Ιανουάριο του 2023, η Ιταλία εισήγαγε ένα νέο διάταγμα που έγινε νόμος τον Μάρτιο. Ο νόμος 15/2023 περιορίζει τα σκάφη έρευνας και διάσωσης από το να εκτελούν περισσότερες από μία επιχειρήσεις διάσωσης ταυτόχρονα, καθώς η νομοθεσία ορίζει ότι τα σκάφη αυτά πρέπει να πλέουν προς τον καθορισμένο τόπο ασφάλειας μετά από επιχείρηση διάσωσης, χωρίς καθυστέρηση. Αυτό σημαίνει ότι τα σκάφη δεν θα μπορούν να παρέχουν βοήθεια σε άλλα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ο νόμος υποχρεώνει επίσης τους καπετάνιους των σκαφών που διεξήγαγαν διάσωση να παρέχουν απροσδιόριστες πληροφορίες στις ιταλικές αρχές σχετικά με τη διάσωση που πραγματοποιήθηκε, το οποίο στην πράξη έχει οδηγήσει στο να ζητούνται υπερβολικές πληροφορίες.

Ο νέος νόμος επιδεινώνεται από την πρόσφατη πρακτική των ιταλικών αρχών να ορίζουν μακρινά λιμάνια για την αποβίβαση επιζώντων μετά από διασώσεις. Η πολιτική αυτή δεν περιλαμβάνεται σε καμία νομοθεσία, αλλά έχει γίνει κοινή πρακτική από τον Δεκέμβριο του 2022, στα σκάφη έρευνας και διάσωσης να ορίζονται συχνά ασφαλή λιμάνια στη βόρεια και όχι στη νότια Ιταλία, αυξάνοντας σημαντικά τον χρόνο ταξιδιού τους και περιορίζοντας την παρουσία τους στη ζώνη έρευνας και διάσωσης.

Οι πέντε ανθρωπιστικές οργανώσεις που υποβάλλουν την καταγγελία πιστεύουν ότι ο συνδυασμός αυτών των μέτρων θέτει αδικαιολόγητους περιορισμούς στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης και περιορίζει δραστικά την ικανότητά τους να σώζουν ζωές στη θάλασσα.

«Κάθε μέρα που περνάμε μακριά από την περιοχή έρευνας και διάσωσης, είτε υπό κράτηση είτε κατευθυνόμενοι προς ένα μακρινό λιμάνι, θέτει ζωές σε κίνδυνο», λέει ο διευθυντής επιχειρήσεων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Djoen Besselink. «Ο νόμος στοχεύει τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά το πραγματικό τίμημα θα το πληρώσουν οι άνθρωποι που διασχίζουν τη Μεσόγειο και βρίσκονται σε μια βάρκα σε κίνδυνο».

Ο αυξημένος χρόνος ταξιδιού για να φτάσουν σε ασφαλή λιμάνια στη βόρεια Ιταλία εγκυμονεί επίσης κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία των διασωθέντων επιβαινόντων. «Το να καθορίζονται ως ασφαλή λιμάνια σε απόσταση μεγαλύτερη των 1.000 μιλιών από το σημείο μιας διάσωσης, βλάπτει τη σωματική και ψυχική υγεία των επιζώντων», λέει ο Josh, καπετάνιος του σκάφους διάσωσης Humanity 1 της SOS Humanity. «Οι 199 άνθρωποι που διασώσαμε πρόσφατα, συμπεριλαμβανομένων εγκύων γυναικών και μωρών, αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν περίπου 1.300 μιλίων για να αποβιβαστούν στην Ιταλία, αν και άλλα ιταλικά λιμάνια ήταν πολύ πιο κοντά».

 «Οι διασωθέντες προέρχονται από χώρες που πλήττονται από πολέμους, κλιματική αλλαγή και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων», λέει ο συντονιστής του σκάφους διάσωσης Life Support της EMERGENCY Carlo Maisano. «Βρίσκονται συχνά σε εξαιρετικά εύθραυστη κατάσταση, η οποία επιδεινώνεται από τον ακόμη περισσότερο χρόνο που περνούν στη θάλασσα».

Οι αυξημένες αποστάσεις έχουν επίσης αρνητικό αντίκτυπο στις ίδιες τις οργανώσεις». Η πρακτική του να καθορίζονται μακρινά λιμάνια για την αποβίβαση, αυξάνει το κόστος καυσίμων και εξαντλεί τους περιορισμένους προϋπολογισμούς τους, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητά τους να σώζουν ζωές στο μέλλον», λέει ο Maisano.

Στις 23 Φεβρουαρίου 2023, ο νόμος 15/2023 (ο οποίος ήταν ακόμη νομοθετικό διάταγμα εκείνη την εποχή) εφαρμόστηκε για πρώτη φορά, όταν η λιμενική αρχή της Ανκόνα κοινοποίησε στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα εντολή κράτησης 20 ημερών για το πλοίο τους και τελικά πρόστιμο 5.000 ευρώ. Οι ποινές επιβλήθηκαν επειδή η οργάνωση δεν παρείχε συγκεκριμένες πληροφορίες, οι οποίες δεν της είχαν ζητηθεί ποτέ πριν. Έκτοτε, οι ιταλικές αρχές έχουν θέσει υπό κράτηση τέσσερα άλλα σκάφη ανθρωπιστικής έρευνας και διάσωσης – Aurora, Louise Michel, Sea-Eye 4 και Mare*Go – για περίοδο 20 ημερών το καθένα για παραβίαση του νόμου 15/2023. Αυτό προσθέτει συνολικά 100 χαμένες ημέρες για τα πλοία ανθρωπιστικής έρευνας και διάσωσης, ενώ συνεχίζονται οι επικίνδυνες διελεύσεις και τα ναυάγια στην Κεντρική Μεσόγειο.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, Oxfam Italia, SOS Humanity, ASGI και EMERGENCY καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θέσει υπό άμεσο εξονυχιστικό έλεγχο τον νόμο 15/2023 της Ιταλίας και την πρακτική να ορίζονται μακρινά λιμάνια. Ως θεματοφύλακας Ευρωπαϊκών Συνθηκών, είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ συμμορφώνονται με τη σχετική νομοθεσία και σταματούν να παρεμποδίζουν το σωτήριο έργο των ανθρωπιστικών οργανώσεων έρευνας και διάσωσης. Αντιθέτως, οι οργανώσεις αυτές θα πρέπει να συμπεριληφθούν σε κρατικές και προληπτικές επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο Θάλασσα.

Σημείωση:

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συμμετέχουν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην Κεντρική Μεσόγειο από το 2015. Από τότε οι ομάδες τους έχουν διασώσει περίπου 90.000 ανθρώπους από βάρκες που βρίσκονται σε κίνδυνο. Τον Μάιο του 2021, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα νηολόγησαν το πλοίο έρευνας και διάσωσης Geo Barents κι έχουν διασώσει από τότε περισσότερους από 8.114 ανθρώπους.