Γάζα: Ξαναχτίζοντας τις ακρωτηριασμένες ζωές τους

Τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων του 2018-2019, γνωστές ως «Η Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής» ή από ισραηλινά πυρά κατά τη σύγκρουση του περασμένου Μαΐου. Αφηγήθηκαν τις ιστορίες τους στο φωτογράφο, Giles Duley, ακρωτηριασμένος και ο ίδιος, μετά από τραυματισμό σε ζώνη συγκρούσεων στο Αφγανιστάν.

Ο Giles Duley έχασε τα δυο του πόδια και το ένα χέρι του, αφού πάτησε σε μια νάρκη στο Αφγανιστάν το 2011. «Είμαι φωτογράφος, μάγειρας και συγγραφέας, αλλά έχω κι εγώ ακρωτηριαστεί. Οι ιστορίες τους με αγγίζουν πολύ βαθιά».

Κατα τη διάρκεια των διαδηλώσεων το 2018-2019, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσέφεραν τις ιατρικές τους υπηρεσίες, προκειμένου να φροντίσουν τους τραυματίες, προσφέροντας πλαστική και ορθοπαιδική χειρουργική, καθώς επίσης και θεραπεία για τη μόλυνση οστών από τους τραυματισμούς. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσέφεραν επίσης μετεγχειρητικές υπηρεσίες, όπως φυσικοθεραπείες, διαχείριση πόνου και κοινωνικο-ψυχολογική υποστήριξη. Μεταξύ της πρώτης διαδήλωσης στις 30 Μαρτίου του 2018 και στις 30 Νοεμβρίου του 2019, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα φρόντισαν περισσότερα από 4.830 άτομα στις μονάδες τραυμάτων.

Τέσσερα χρόνια αφ’οτου ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις πολλοί ασθενείς εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις καταστροφικές συνέπειες των τραυματισμών τους, γεγονός που έχει οδηγήσει σε ένα αυξανόμενα βαρύ φορτίο για τις ζωές των ίδιων και των αγαπημένων τους. Για πολλούς η σοβαρότητα του τραυματισμού καθιστά τον ακρωτηριασμό αναπόφευκτο. «Αν δεν προβείς σε ακρωτηριασμό όταν πρέπει», λέει ο Herwing Drobetz, χειρούργος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, στη μονάδα ανάπλασης άκρων στο νοσοκομείο Al-Awda, «το σώμα σου καταλήγει να μάχεται με μια χρόνια μόλυνση όπως είναι ο καρκίνος. Αυτοί οι ασθενείς φαίνονται πραγματικά άρρωστοι. Είναι συνήθως εξαντλημένοι και υποσιτισμένοι. Με το που υποστούν ακρωτηριασμό, είναι πια άλλοι άνθρωποι. Νιώθουν καλύτερα, είναι φοβερό το πόσο γρήγορα γίνονται καλύτερα.»

Ωστόσο, ο ακρωτηριασμός συχνά αντιμετωπίζεται ως αποτυχία από τους ασθενείς και τους γύρω τους. Πράγμα που συνήθως δημιουργεί δυσκολία στο να αποδεχτούν την εγχείρηση. Κάποιοι, μάλιστα, την αρνούνται, κυρίως νέοι άνδρες, οι οποίοι προτιμούν να υπομείνουν τον χρόνιο πόνο, τις επαναλαμβανόμενες εγχειρήσεις και τη μειωμένη κινητικότητα, προκειμένου να κρατήσουν το μέλος του σώματος τους.

Ο  φωτογράφος, Giles Duley, το αντιλαμβάνεται αυτό από προσωπική εμπειρία. «Ως ακρωτηριασμένος ο ίδιος, έκανα πολλές συζητήσεις με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν την ιδέα του να χάσουν ένα μέλος του σώματος τους και τις ψυχολογικές προκλήσεις που προηγούνται ενός χειρουργείου. Για τους νέους άνδρες υπάρχουν διάφοροι λόγοι για να διστάσουν. Ο φόβος του ότι δεν θα μπορούν πια να δουλέψουν και άρα να εγγυηθούν για τις οικογένειες τους, ο στιγματισμός και η ντροπή προς την εικόνα του νέου σώματος. Ασθενείς μου έχουν πει πως αισθάνονται ότι δεν είναι πια ‘πραγματικοί άνδρες’ ή ότι δεν θα αρέσουν σε κανέναν. Αισθάνονται, λοιπόν, αυτήν την ανάγκη να πολεμήσουν τον τραυματισμό παρά να ενδώσουν και να διαλέξουν τον ακρωτηριασμό. Καταλαβαίνω αυτές τις ανησυχίες. Αλλά εάν βάλεις αυτές τις προκαταλήψεις στην άκρη με την υποστήριξη των γύρω σου, μια κανονική ζωή είναι εντελώς εφικτή. Πρέπει να κάνουμε αυτές τις θετικές ιστορίες ορατές και να παλέψουμε το στιγματισμό.»

Ο Giles Duley προσκάλεσε τον Amro, τον Mohammad, τον Muawiyah και τον Mahmoud να πουν τις ιστορίες της ζωής τους μετά τον ακρωτηριασμό, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Γάζα το Μάρτιο του 2022.

Θεωρήθηκε νεκρός

Ο Amro Ayman Alhadad, 23 ετών, τραυματίστηκε από σφαίρα ισραηλινού στρατού στις 14 Μαίου του 2018, κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Πορείας της Επιστροφής. Το λεωφορείο του έφτασε στο σημείο συγκέντρωσης στις 11:15 πμ. Δεκαπέντε λεπτά αργότερα, πυροβολήθηκε στο πόδι και έχασε τις αισθήσεις του.

Εκείνη τη μέρα σύμφωνα με τους ιατρικές αρχές στη Γάζα, 52 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν και 2.400 τραυματίστηκαν. Σε αυτή την χαοτική κατάσταση, ο Amro θεωρήθηκε νεκρός. Ήταν καθαρά θέμα τύχης που ένας γείτονας ο οποίος εργάζεται ως οδηγός ασθενοφόρου τον είδε ανάμεσα στις σορούς και συνειδητοποίησε ότι ήταν ακόμα ζωντανός.

Αφού δέχτηκε επείγουσα θεραπεία στη Γάζα, ο Amro μεταφέρθηκε στην Τουρκία για περισσότερες επεμβάσεις. Το πόδι του ακρωτηριάστηκε. Με την επιστροφή του ο Amro κλειδώθηκε στο διαμέρισμα της οικογένειάς του στη Γάζα.

«Βρήκα διαφυγή στο να ζωγραφίζω. Παρακολουθούσα βίντεο διαδικτυακά και μάθαινα πώς να γίνω καλλιτέχνης.». Περνούσε τις μέρες του μέσα στο σπίτι, ζωγραφίζοντας και φροντίζοντας το κατοικίδιό του, ένα πουλί που ποτέ δεν τον άφησε. Ο Amro δεν τολμούσε να βγει έξω από φόβο για το πώς οι άνθρωποι θα έβλεπαν το ακρωτηριασμένο πόδι του. Φοβάται ακόμα τον συνωστισμό.

Σε μια δεύτερη φάση της διαδικασίας της φωτογράφησης, ο Giles του πρότεινε να μοιραστούν λίγο χρόνο έξω. «Την τελευταία μου μέρα στη Γάζα ρώτησα τον Amro αν ήθελε να με συνοδεύσει για καφέ σε ένα ήσυχο μέρος της παραλίας. Συμφώνησε και περάσαμε μερικές ώρες πίνοντας καφέ και μιλώντας. Του πρότεινα να συναντήσει τον Mahmoud (έναν άλλον ασθενή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα) και να συμμετέχει σε μια ομάδα υποστήριξης για τον ακρωτηριασμό. Μέσα από τις εμπειρίες των άλλων βρίσκουμε ελπίδα. Μου υποσχέθηκε ότι θα το κάνει και μου ζήτησε να μοιραστώ την ιστορία του. ‘Ίσως η ιστορία μου δώσει  ελπίδα σε κάποιον άλλον’, μου εκμυστηρεύθηκε.

«Τώρα μπορώ να κάνω τα πάντα»

Ο Mohammad Saad τραυματίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου του 2018. Πήγε στην περίφραξη των συνόρων, όταν έμαθε ότι ο 15χρονος γιος του είχε ήδη τραυματιστεί εκεί. Μετά από λίγο τον βρήκε, αλλά είχε τραυματιστεί και ο ίδιος από τον ισραηλινό στρατό. Όταν ανέκτησε τις αισθήσεις του του είπαν ότι ίσως χάσει το πόδι του.

Τα επόμενα χρόνια, έκανε δέκα εγχειρήσεις για να σταθεροποιήσει την κατάσταση του ποδιού του, αλλά του ήταν αδύνατο να περπατήσει. Πονούσε 24 ώρες τη μέρα και δεν μπορούσε να δουλέψει.

Το 2021 είχε την πρώτη του γνωμάτευση από την ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, που του πρότειναν ακρωτηριασμό. Το αποδέχτηκε γρήγορα αποφασισμένος να προχωρήσει. «Ευτυχώς, δεν έχω νιώσει κανένα στιγματισμό. Η σύζυγος και η οικογένεια μου μου έχουν δείξει αγάπη και ενθάρρυνση καθ΄ όλη τη διάρκεια. Η γυναίκα μου είναι σίγουρα ο κύριος λόγος που αποδέχτηκα τον ακρωτηριασμό και τις προκλήσεις που τον συνοδεύουν. Φυσικά το ίδιο και η μητέρα μου... Δεν τους ζήτησα ποτέ βοήθεια. Απλά ήξεραν πως να με υποστηρίξουν.»

Αφού πέρασε ένα τέτοιο μαρτύριο, ο Mohamad δεν διστάζει να μοιραστεί την εμπειρία του, «εάν οι γιατροί υποστηρίζουν τον ακρωτηριασμό, θα συνιστούσα να το κάνετε. Πριν το κάνω δεν μπορούσα να πηγαίνω έξω ή να παίζω με τα παιδιά μου. Τώρα μπορώ να κάνω τα πάντα. Μετά από τρία χρόνια πόνου, μπορώ επιτέλους να συνεχίσω τη ζωή μου.»

«Ήμουν θυμωμένος, αλλά ευτυχώς το ξεπεράσαμε»

Στις 12 Μαίου του 2021 ο Muawiyah Al-Wahidi, 42 ετών, άνοιγε το κομμωτήριό του στην πόλη της Γάζας, όταν μια σφαίρα χτύπησε ένα αμάξι στο δρόμο. Δεν είχε χτυπήσει ο ίδιος, αλλά ο ράφτης που δούλευε στην απέναντι μεριά του δρόμου έτρεξε προς αυτόν, φωνάζοντας ότι είχε χτυπηθεί στο στήθος. Στα μισά της διαδρομής προς τον Muawiyah κατέρρευσε, αίμα κυλούσε από το στόμα του.

Ο Muawiyah έσκυψε δίπλα του προσευχόμενος, όταν η επόμενη σφαίρα τον χτύπησε. Όταν ξύπνησε στο νοσοκομείο, το δεξί του πόδι είχε ακρωτηριαστεί και ο αριστερός αστράγαλος του είχε σπάσει.

Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, αρνούνταν να φάει και υπέφερε από κατάθλιψη. «Κοίταζα τον εαυτό μου και μετά τους άλλος και έλεγα δεν θέλω να είμαι διαφορετικός.» Όταν επέστρεψε στο σπίτι του από το νοσοκομείο, η κατάθλιψή του χειροτέρεψε. «Στην αρχή δεν ήθελα το φαγητό που μαγείρευε η γυναίκα μου, πράγμα που ήταν σκληρό για εκείνη. Ήμουν θυμωμένος μαζί της, με τον αδερφό μου, με τα παιδιά. Μου ήταν δύσκολο. Αλλά ευτυχώς, το ξεπεράσαμε.»

Η υποστήριξη της κοινότητας έπαιξε σημαντικό ρόλο στο ταξίδι του. Το ίδιο και οι συμβουλές του Marwah, ενός ψυχολόγου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, που έμαθαν σε αυτόν και τη σύζυγο του Yassmin πως να αντιμετωπίσουν το θυμό και την κατάθλιψη.

Μερικές μέρες αφότου συνάντησε τον Muawiyah στο κομμωτήριο του, ο φωτογράφος Giles Duley, τον κάλεσε να δειπνήσει με την οικογένεια του. «Ήξεραν ότι είμαι ενθουσιώδης στο να μάθω πως να φτιάχνω musakhan, ένα παλαιστινιακό πιάτο με κοτόπουλο, κρεμμύδι και σουσάμι πάνω σε ψητό ψωμί (taboon bread) το οποίο απορροφά τη σως. Καθώς μαγειρεύαμε η Yassmin μου είπε, «Στην αρχή ήταν δύσκολο για εμένα και τα παιδιά. Έπρεπε να προσποιούμαι ότι είμαι δυνατή για όλους». Όταν ετοιμάσαμε το φαγητό, ρώτησα τον Muawiyah αν πεινούσε. Μου απάντησε: «Τώρα μπορώ να απολαύσω ξανά αυτό το πιάτο.»

«Το ποδήλατο έγινε η διαφυγή μου»

Ο Mahmoud Khaled Ibrahim Khader, 27 ετών, είχε χάσει ο πόδι του, αφού χτυπήθηκε στο μηρό το Μάιο του 2018.

Αρχικά μεταφέρθηκε σε ένα νοσοκομείο στην Ιορδανία, όπου οι χειρουργοί επιχείρησαν να σώσουν το πόδι του. Μετά από 38 μέρες, χωρίς κανένα σημάδι ότι θεραπεύεται το κόκαλο, η απόφαση για ακρωτηριασμό ελήφθη. Μια μακρά εγχείρηση ακολούθησε, αλλά δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένα πρόσθετο μέλος, επειδή η πληγή παρέμενε μολυσμένη.

Τον Ιούλιο του 2020, δύο χρόνια αφού έχασε το πόδι του, συνάντησε μια ιατρική ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, που του πρότειναν έναν νέο ακρωτηριασμό. Η ομάδα πίστευε πως αν αφαιρούσαν ένα ακόμα μέρος πέντε εκατοστών του οστού, θα μπορούσε να μειωθεί η μόλυνση και να δημιουργήσουν έναν πιο σταθερό κορμό, που θα μπορούσε καλύτερα να δεχτεί το πρόσθετο μέλος. Σχεδόν αμέσως μετά την εγχείρηση, ο Mahmoud μπορούσε να αισθανθεί τη διαφορά. Πολύ σύντομα θα μπορούσε να φορέσει ένα πρόσθετο μέλος και θα ήταν ικανός να γυρίσει στη δουλειά του.

Ωστόσο, αισθάνεται ευάλωτος στα επίμονα βλέμματα των περαστικών και στις προκαταλήψεις που υπάρχουν, όπως και στην ιδέα ότι οι ακρωτηριασμένοι μπορούν να εθιστούν στα ναρκωτικά. «Οι γονείς της συντρόφου μου αρνήθηκαν να με αφήσουν να παντρευτώ την κόρη τους. Είπαν, ότι δεν θέλουν η κόρη τους να παντρευτεί έναν τοξικομανή. Αυτό ήταν δύσκολο να το ακούω, ακόμα και ο κολλητός μου σκέφτηκε το ίδιο.»

Τελικά μια ομάδα ποδηλάτες ακρωτηριασμένοι και οι ίδιοι ήταν εκείνοι που βοήθησαν τον Mahmoud να βρεί γαλήνη. Τώρα πια μπορεί και να εκτονώσει την ενέργεια του και να περάσει χρόνο μιλώντας με ανθρώπους που μοιράζονται κοινή εμπειρία. «Το ποδήλατο έγινε η διαφυγή μου και μέσα απ’ αυτήν τη δραστηριότητα, οι άνθρωποι μπορούν να δουν ότι αθλούμαι και όχι ότι έχω εθιστεί σε ουσίες.»

Μια εβδομάδα προτού συναντήσει τον Giles, ο Mahmoud παντρεύτηκε. Σήμερα ονειρεύεται να ξεκινήσει μια καινούργια οικογένεια. «Αλλά», λέει, «το ποδήλατο θα είναι πάντα ένα κομμάτι της ζωής μου. Αυτή η ομάδα είναι και οικογένεια μου.»