Εκστρατεία Πρόσβασης σε Βασικά Φάρμακα: 20 χρόνια αγώνας για την πρόσβαση όλων των ασθενών σε προσιτά φάρμακα

Φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από τη δημιουργία της Εκστρατείας για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα / Médecins Sans Frontières (MSF).

Σκοπός της Εκστρατείας για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα είναι να εξασφαλίζει την πρόσβαση σε προσιτά φάρμακα, διαγνωστικά τεστ και εμβόλια, καθώς και να προάγει την έρευνα και ανάπτυξη των φαρμάκων αυτών για τους ανθρώπους που φροντίζει η οργάνωση και όχι μόνο.

Η επέτειος των 20 χρόνων προσφέρει την ευκαιρία να αναλογιστούμε τα διδάγματα και τα επιτεύγματα, καθώς και το τι πρέπει να γίνει στο μέλλον, όσον αφορά την ιατρική καινοτομία και την πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Όταν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εγκαινίασαν την Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα το 1999, μαινόταν η επιδημία του HIV/AIDS στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ενώ στις πλούσιες χώρες τα σωτήρια «κοκτέιλ» φαρμάκων κατά του HIV/AIDS μετέτρεπαν αυτή τη θανατηφόρα νόσο σε μια χρόνια και διαχειρίσιμη κατάσταση, η τιμή τους ήταν απαγορευτική για οποιονδήποτε άλλο.

Την ίδια στιγμή, το ιατρικό προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα δεν διέθετε επαρκείς θεραπείες για ξεχασμένες νόσους, όπως η φυματίωση, η ελονοσία και η αφρικανική, η ασθένεια του ύπνου (Αφρικανική Τρυπανοσωμίαση), επειδή οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν θεωρούσαν αρκετά προσοδοφόρα την ανάπτυξη φαρμάκων για τους ασθενείς που δεν είχαν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις υψηλές τιμές.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αποφάσισαν ότι δεν μπορούσαν να μείνουν αδρανείς μπροστά σε αυτή την αδικία που οδηγούσε στον θάνατο τόσο πολλών ανθρώπων.

Έτσι, δημιούργησαν την Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα, με σκοπό την εξάλειψη των πολλών εμποδίων που δεν επιτρέπουν στους ανθρώπους να λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται για να ζήσουν και να είναι υγιείς, εστιάζοντας στη μείωση των τιμών και στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας των φαρμάκων στις χώρες που τα χρειάζονται, αλλά και προάγοντας την έρευνα για βελτιωμένες επιλογές θεραπείας.

Τα τελευταία 20 χρόνια, οι αντιδράσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και της κοινωνίας των πολιτών και οι πιέσεις τους να μπουν οι ζωές των ασθενών πάνω από τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (πατέντες)  και τα εταιρικά κέρδη είχαν ως αποτέλεσμα προόδους στην προσιτότητα και τη διαθεσιμότητα βασικών φαρμάκων και εμβολίων πρώτης ανάγκης:

1. Η τιμή των φαρμάκων κατά του HIV/AIDS μειώθηκε πάνω από 99%: η αγωγή ενός ατόμου για έναν χρόνο κόστιζε πάνω από 10.000 δολάρια το 2000, ενώ σήμερα κοστίζει λιγότερο από 100 δολάρια. Αυτό επιτεύχθηκε με την κατάργηση των εταιρικών μονοπωλίων, γεγονός που ευνόησε τον ανταγωνισμό και επέτρεψε την παραγωγή προσιτών γενόσημων φαρμάκων, κυρίως στην Ινδία

2. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άσκησαν πίεση για τη χρήση μιας πιο αποτελεσματικής θεραπείας της ελονοσίας με την εκστρατεία ACT Now, με την οποία η οργάνωση προέτρεπε τις χώρες να υιοθετήσουν τη συνδυαστική θεραπεία με βάση την αρτεμισινίνη (artemisinin-based combination therapy – ACT), κάτι που έκαναν οι περισσότερες αφρικανικές χώρες έως το 2008

3. Το 2003, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, μαζί με άλλους φορείς, ίδρυσαν την Πρωτοβουλία Φαρμάκα για τις  Ξεχασμένες Ασθένειες (Drugs for Neglected Diseases initiative ­– DNDi). Πρόκειται για ένα καινοτόμο, μη κερδοσκοπικό μοντέλο για την ανάπτυξη θεραπειών για ξεχασμένες ασθένειες, το οποίο έχει προσφέρει οκτώ θεραπείες για την ελονοσία, για παιδιά με HIV/AIDS λοίμωξη , το καλά-αζάρ, τη νόσο Τσάγκας και την ασθένεια του ύπνου (Αφρικανική Τρυπανοσωμίαση). Στις θεραπείες αυτές περιλαμβάνεται η αγωγή που παρουσιάστηκε πρόσφατα για την ασθένεια του ύπνου με φεξινιδαζόλη, η οποία χορηγείται αποκλειστικά από το στόμα

4. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000 και στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η Εκστρατεία για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα πρόσθεσε τον επισιτισμό και τα εμβόλια στις προτεραιότητες της, βελτιώνοντας την ποιότητα της επισιτιστικής βοήθειας που παρέχεται σε υποσιτισμένα παιδιά με την εκστρατεία Starved for Attention και εξασφαλίζοντας την πρόσβαση των ανθρωπιστικών φορέων στο κρίσιμο εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου σε προσιτή τιμή για χρήση σε παιδιά σε ανθρωπιστικές κρίσεις με την εκστρατεία A Fair Shot.

5. Με την εμφάνιση νέων φαρμάκων για τη θεραπεία της ηπατίτιδας C από το 2013 και μετά, ο κόσμος ήρθε αντιμέτωπος με το χάπι των 1.000 δολαρίων. Αυτό το φαινόμενο, σε συνδυασμό με τις υπέρογκες και αυξανόμενες τιμές των φαρμάκων κατά του καρκίνου και της ινσουλίνης, έφερε στο προσκήνιο την παγκόσμια κρίση των υψηλών τιμών των φαρμάκων. Υποστηρίζοντας τις νομικές προσφυγές κατά του μονοπωλίου που έχουν εταιρείες όπως η Gilead Sciences σε διάφορες χώρες, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, μαζί με άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, έχουν συμβάλει στο να μειωθούν οι τιμές των φαρμάκων κατά της ηπατίτιδας C σε περίπου 1 δολάριο ανά χάπι σε μερικές χώρες. Ωστόσο, δεκάδες εκατομμύρια ασθενείς εξακολουθούν να περιμένουν τη θεραπεία.

«Η κρίση στην ιατρική καινοτομία και την πρόσβαση εξαπλώνεται όλο και περισσότερο σε όλο τον κόσμο, καθώς οι ασθενείς τόσο στις αναπτυσσόμενες χώρες όσο και στις αναπτυγμένες αντιμετωπίζουν τις ίδιες δυσκολίες πρόσβασης που βλέπουμε εδώ και δεκαετίες στις δραστηριότητές μας σε πάνω από 70 χώρες» λέει η Δρ Ελς Τόρελε, Εκτελεστική Διευθύντρια της Εκστρατείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την Πρόσβαση σε Βασικά Φάρμακα. «Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι ο τρόπος που αναπτύσσονται και πωλούνται τα φάρμακα σήμερα δεν εξασφαλίζει τις θεραπείες που χρειάζονται οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο σε προσιτές τιμές. Οι κυβερνήσεις και η ερευνητική κοινότητα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να προτείνουν γενναίες λύσεις για ένα πρόβλημα που είναι πραγματικά παγκόσμιο, διαφορετικά θα χάνονται ανθρώπινες ζωές».