Δυτική Αφρική/COVID-19: Εστιάζουμε στους πιο ευάλωτους και μαθαίνουμε από παλιότερες επιδημίες

Σήμερα, 43 από τις 54 χώρες της αφρικανικής ηπείρου πλήττονται από την πανδημία του Covid-19. Η Σιέρα Λεόνε παραμένει η μόνη χώρα στη Δυτική και την Κεντρική Αφρική που δεν έχει καταγράψει κρούσματα. Η Μπουρκίνα Φάσο, η Σενεγάλη και το Καμερούν, που συγκαταλέγονται στις χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων στην περιοχή, έχουν περάσει ήδη στη φάση της μετάδοσης στην κοινότητα και είναι προετοιμασμένες σε διαφορετικό βαθμό η καθεμία για την αντιμετώπιση. Ο Δρ Ντόριαν Τζομπ, Υπεύθυνος Προγραμμάτων Δυτικής Αφρικής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Ντακάρ, γράφει για την κατάσταση και τις προτεραιότητες σε αυτή τη φάση.

Με τη ραγδαία εξάπλωση της επιδημίας του νέου κορωνοϊού τις τελευταίες εβδομάδες, το ζήτημα της προετοιμασίας των αφρικανικών χωρών απασχολεί τον διεθνή τύπο. Για να είμαστε όμως ειλικρινείς, ποια χώρα ήταν πραγματικά προετοιμασμένη; Αν δούμε την κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα, ιδίως σε χώρες όπως η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία, ποια από αυτές ήταν προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει μια τέτοια ωρολογιακή βόμβα;

Επίσης, αναρωτιέται κανείς, εάν η επιδημία Έμπολα που έπληξε τη Δυτική Αφρική από το 2014 έως το 2016 βοήθησε τις χώρες να είναι καλύτερα προετοιμασμένες; Οδήγησε τουλάχιστον στην ανάπτυξη αντανακλαστικών και μηχανισμών επιτήρησης και συντονισμού. Τώρα είναι απλώς θέμα χρόνου να δούμε πόσο αποτελεσματικά είναι αυτά. Μέχρι τότε όμως, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για την επόμενη φάση, όπου οι αλυσίδες μετάδοσης δεν ελέγχονται πλέον και έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολύ περισσότερα κρούσματα.

Οι περισσότερες χώρες έχουν ήδη πάρει μέτρα για να ανακόψουν την εξάπλωση της νόσου (όπως κλείσιμο των εναέριων συνόρων, απαγόρευση συναθροίσεων και κλείσιμο των σχολείων), χωρίς όμως να προχωρούν σε ολική απαγόρευση κυκλοφορίας προς το παρόν.

Είτε καταφέρουν να επιβραδύνουν την εξάπλωση του ιού είτε όχι, αυτά τα μέτρα θα έχουν αντίκτυπο στην οικονομία των χωρών και στους πληθυσμούς, που συχνά βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας. Θα έχουν, επίσης, επιπτώσεις σε ιδιαίτερα ευάλωτους πληθυσμούς σε συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης.

Στην Μπουρκίνα Φάσο για παράδειγμα, θα είναι πολύ δύσκολο για όλους τους φορείς να κλιμακώσουν την ανθρωπιστική παρέμβαση, κάτι που ζητούσαμε όλοι εξαιτίας της βίας και του εκτοπισμού πληθυσμών. Κανείς από εμάς δεν είναι σε θέση σήμερα να φέρει νέες ομάδες, και το σύστημα ιατρικών προμηθειών θα διαταραχτεί για εβδομάδες, ή ακόμη και μήνες. Ωστόσο, δεν είναι μόνο επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, αλλά επιπλέον θα πρέπει τώρα να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην υγιεινή και τα μέτρα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων, για να αποφευχθεί η διάδοση του ιού, σε μια χώρα, όπου η πρόσβαση σε νερό είναι σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής στις πληγείσες περιοχές.

Κάθε χώρα θα πρέπει οπωσδήποτε να προσαρμόσει αυτά τα μέτρα σύντομα, προκειμένου να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στην απαραίτητη επιβράδυνση της εξάπλωσης του ιού και τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις που αναμένεται να έχουν.

Παρ' όλα αυτά, πρέπει να υπάρχουν ορισμένες σταθερές ανεξάρτητα από το πλαίσιο.

Πρώτα απ' όλα, αυτό που θα κάνει τη διαφορά στην επιβράδυνση της επιδημίας είναι η αλλαγή στις ατομικές συνήθειες: η τήρηση της απόστασης 1,5 μέτρου και η εφαρμογή βασικών μέτρων ατομικής υγιεινής.

Ένα άλλο βασικό στοιχείο της αντιμετώπισης της επιδημίας θα είναι η δυνατότητά μας να εντοπίζουμε, να παρακολουθούμε και να φροντίζουμε όσους κινδυνεύουν περισσότερο, ιδίως στις κοινότητες. Η νόσος του νέου κορωνοϊού είναι μια νόσος του αναπνευστικού με ήπια ή μέτρια μορφή για τη συντριπτική πλειοψηφία, όμως προκαλεί σοβαρές επιπλοκές στα άτομα υψηλού κινδύνου, ιδίως στους ηλικιωμένους και τα άτομα με άλλα προβλήματα υγείας. Εξακολουθούμε να γνωρίζουμε πολύ λίγα για τη μετάδοση του νέου κορωνοϊού σε τροπικές περιοχές, καθώς και για τις επιπτώσεις της συλλοίμωξης με χρόνια νοσήματα, όπως ο διαβήτης ή η υπέρταση, ή με πιο εποχικές ασθένειες, όπως η ελονοσία ή ο υποσιτισμός.

Είναι, επίσης, σημαντικό να βρεθεί μια εναλλακτική, καθώς οι δυνατότητες ελέγχου και διάγνωσης δεν επαρκούν αυτή τη στιγμή. Θα πρέπει να υλοποιήσουμε μηχανισμούς εντοπισμού με βάση τα συμπτώματα και να αναπτύξουμε συστήματα επιδημιολογικής παρακολούθησης και παραπομπής για τα κρούσματα σε πιο σοβαρή κατάσταση όσο το δυνατό πιο κοντά στις κοινότητες.

Παρ' όλα αυτά, η συγκέντρωση της προσοχής και των ενεργειών στη νόσο COVID-19 τις επόμενες εβδομάδες μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε άλλα ζητήματα υγείας και να παραμελήσουμε ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Για παράδειγμα, η ελονοσία ή η ιλαρά παραμένουν νόσοι με υψηλή θνησιμότητα στις χώρες αυτές και πρόσφατα υπήρξαν σχετικές επιδημίες στην Μπουρκίνα Φάσο και τον Νίγηρα, επομένως είναι απαραίτητο να γίνουν δραστηριότητες πρόληψης ή εκστρατείες εμβολιασμού. Ωστόσο, διατρέχουμε τον κίνδυνο να μην μπορούμε να διαθέσουμε επαρκή μέσα.

Πρέπει να διδαχτούμε από τις επιδημίες του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένης της εμπειρίας του Έμπολα στην περιοχή.

Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τα παρακάτω, με σειρά προτεραιότητας: να φροντίσουμε για την ασφάλεια των εργαζομένων υγείας, να διατηρήσουμε την εμπιστοσύνη του πληθυσμού στις ενέργειες αντιμετώπισης και στους φορείς που τις πραγματοποιούν, καθώς είναι βασικό να αποφευχθεί ο πανικός και να διασφαλιστεί η διάδοση των κατάλληλων πληροφοριών, και, τέλος, να μην παραμεληθούν οι άλλοι ασθενείς.

Ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να προσέξουμε να μην αναπαραγάγουμε απλώς όλα τα στοιχεία της αντιμετώπισης του Έμπολα, για παράδειγμα εφαρμόζοντας μέτρα προστασίας τύπου Έμπολα (όπως ολόσωμες φόρμες προστασίας) για έναν ιό που δεν μεταδίδεται μέσω του δέρματος. Ας δώσουμε έμφαση στις αποκεντρωμένες δομές υγείας για τη διαχείριση των απλών περιστατικών και ας αποφύγουμε την υπερφόρτωση των θεραπευτικών κέντρων με απλά περιστατικά (80%) που δεν απαιτούν νοσηλεία. Η εμπειρία του SARS έδειξε ακόμη ότι οι καλά αεριζόμενες δομές με φυσικό φως προσφέρουν πολύ καλύτερες συνθήκες πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων από τις εξελιγμένες δομές με κλειστό κύκλωμα αέρα.

Με δυο λόγια, θα πρέπει να μελετήσουμε το παρελθόν και να καινοτομήσουμε. Δεν θα εκπλαγώ εάν νέες λύσεις για την αντιμετώπιση της επιδημίας του νέου κορονοϊού προέλθουν από την αφρικανική ήπειρο. Πράγματι, οι αφρικανικές χώρες έχουν μεγαλύτερη εμπειρία στη διαχείριση κρίσεων υγείας, και τα αντανακλαστικά δημόσιας υγείας είναι περισσότερο ανεπτυγμένα εκεί απ' ό,τι στην Ευρώπη: προχωράμε γρηγορότερα και ευκολότερα προς την απλοποίηση των ιατρικών πρωτοκόλλων και προτύπων, πράγμα που θα μπορούσε να επιτρέψει την ταχύτερη αντιμετώπιση μιας κατάστασης, όπως η τωρινή.