Δολοφονίες των εθελοντών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Αφγανιστάν - Ένας χρόνος μετά

Δολοφονίες εν ψυχρώ

Στις 2 Ιουνίου 2004, πέντε συνεργάτες μας δολοφονήθηκαν στο Μπαγκντίς, μεταξύ της Καϊρκάνα και του Κάλα-Ι-Νάου, στο βορειοδυτικό Αφγανιστάν.

Οι δολοφονίες δεν είχαν κάποιο εμφανές κίνητρο και διασταυρούμενα πυρά ανταλλάχθηκαν. Οι Ταλιμπάν βιάστηκαν να αναλάβουν την ευθύνη για τις δολοφονίες, κι ενώ δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, τώρα πιστεύουμε ότι οι Ταλιμπάν βρήκαν την ευκαιρία να στείλουν ένα προειδοποιητικό μήνυμα στις δυτικές μη-κυβερνητικές οργανώσεις και στην πραγματικότητα δεν είναι αυτοί υπεύθυνοι για τις δολοφονίες.    

Ένα μήνα μετά, όλα τα τμήματα των ΓΧΣ αποχώρησαν από το Αφγανιστάν. Αυτό αποδείκνυε τη σοβαρότητα με την οποία οι ΓΧΣ αντιμετώπιζαν τις δολοφονίες, αποφασίζοντας να αφήσουν τους πληθυσμούς που υποστήριζαν για δώδεκα συνεχή χρόνια. Παρόλο που καταφέραμε να παραδώσουμε τα προγράμματά μας σε άλλους φορείς, είναι αναμφισβήτητο ότι οι ασθενείς μας υπέφεραν από την αποχώρησή μας.  

Κατά τη διάρκεια του χρόνου που πέρασε, άρχισαν σιγά-σιγά να έρχονται στο φως πληροφορίες για τις δολοφονίες. Οι Αφγανικές αρχές μάς ενημέρωσαν ότι έχουν κάποιους κύριους υπόπτους για τους φόνους. Πέρα όμως από αυτές τις ανεπίσημες αναφορές, οι ΓΧΣ δεν έλαβαν καμία αξιόπιστη επίσημη εξήγηση για τους φόνους και κανένας ύποπτος δεν έχει ακόμα δικαστεί για το αδίκημα.

Ως μία οργάνωση, αλλά και ως συνεργάτες των δολοφονηθέντων, πρέπει να λάβουμε μία επίσημη αναφορά που να καταδεικνύει τους υπευθύνους αυτού του αποτρόπαιου εγκλήματος. Οι ΓΧΣ και οι οικογένειες των θυμάτων προσπάθησαν με διάφορα μέσα να ασκήσουν πίεση στις Αφγανικές αρχές για να προωθήσουν το θέμα, αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία μέχρι σήμερα. Τον Απρίλιο του 2005, αποφασίσαμε να αυξήσουμε την πίεση στην κυβέρνηση της Καμπούλ ακολουθώντας τη νομική οδό,  στην ίδια τη χώρα αλλά και έξω από αυτήν. Αυτό θα πάρει χρόνο, αλλά είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να πιέζουμε μέχρι να βρούμε κάποια δικαίωση.  

Τι ακριβώς σημαίνουν αυτές οι δολοφονίες για τους ΓΧΣ;

Πρώτα από όλα, θυμίζουν σε όλους ότι μεγάλο μέρος της δουλειάς μας είναι επικίνδυνο. Πράγματι, με το πέρασμα των χρόνων πάντα ήμασταν υπερήφανοι γιατί ήμασταν παρόντες και υποστηρίζαμε όσους υπέφεραν σε μερικά από τα πιο δύσκολα μέρη του κόσμου.  Αυτό είχε βέβαια και το τίμημά του, όχι μόνο στις περιπτώσεις που κάποιοι εθελοντές είχαν τραυματιστεί, όπως επίσης και το υψηλό ποσοστό του προσωπικού των ΓΧΣ που είχε επηρεαστεί ψυχολογικά από τις εμπειρίες του στις αποστολές. Υπενθυμίζει σε όλους μας, ότι το να είναι κανείς εθελοντής στους ΓΧΣ αποτελεί απόφαση ζωής και είναι κάτι παραπάνω από μία απλή δουλειά. Είναι κάτι που μερικές φορές ενέχει κινδύνους και για το λόγο αυτό πρέπει να εξισορροπείται με τη σημασία που έχει η ύπαρξη μαρτυρίας και η παροχή ιατρικής βοήθειας σε όσους την έχουν ανάγκη. Αυτή η ισορροπία μεταξύ του κινδύνου και της παροχής βοήθειας είναι κάτι που η οργάνωση χρειάζεται να αναθεωρεί διαρκώς σε όλες τις αποστολές της.   

Κατά δεύτερον, οι δολοφονίες σημαίνουν ότι μέχρι να φτάσουμε στην εξιχνίαση αυτών των φόνων, το Αφγανιστάν δεν αποτελεί για εμάς μέρος στο οποίο μπορούμε να εργαστούμε. Αυτή η απόφαση μπορεί να είναι αντιφατική, ωστόσο η απραξία των Αφγανικών αρχών στέλνει ένα μήνυμα στους δολοφόνους της Έλεν, της Πιμ, του Φαζίλ, του Έτζιλ και του Μπεζμιλά, ότι δε θα τιμωρηθούν. Η δολοφονία αμάχων σε καιρό πολέμου αποτελεί έγκλημα πολέμου. Η δολοφονία σε καιρό ειρήνης αποτελεί επίσης έγκλημα. Και τα δύο πάντως απαιτούν την κινητοποίηση των αρχών για ουσιαστικό έλεγχο της περιοχής.   

Κατά τρίτον, μέχρι να μάθουμε τα κύρια κίνητρα για τις δολοφονίες, είναι πολύ δύσκολο να εικάσουμε ποιες είναι οι αιτίες. Πράγματι, θα αμαύρωνε την τιμή των πέντε συναδέλφων μας αν χρησιμοποιούσαμε το θάνατό τους για να εκφράσουμε υποκειμενικές θεωρίες για την κατάσταση στο Αφγανιστάν. Για αυτό το λόγο ασκούμε πίεση για μία πλήρη και λεπτομερή έρευνα. Για παράδειγμα, εκφράστηκαν οι απόψεις ότι η δυσκολία διαχωρισμού μεταξύ των εργαζομένων στις ανθρωπιστικές οργανώσεις και των στρατιωτών αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα. Υπάρχουν ερωτηματικά κατά πόσο οι δολοφονίες ήταν πολιτικές και συνδέονταν με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Και επίσης, υπάρχει μία ακόμα θεωρία ότι οι δολοφόνοι ήταν κάτι παραπάνω από εγκληματίες και ντόπιοι. Η πραγματικότητα πάντως είναι ότι δε γνωρίζουμε γιατί συνέβησαν αυτά τα φοβερά γεγονότα. Έχουμε μόνο υποψίες και υποθέσεις. 

Το μέλλον

Αυτό το χρόνο, θα τιμήσουμε τη μνήμη των πέντε συναδέλφων μας με αξιοπρέπεια. Όπως τους θυμόμαστε εμείς, θα υπενθυμίσουμε στους εαυτούς μας ότι το να δουλεύεις για να δώσεις υγεία και ελπίδα στους ανθρώπους που ζουν σε μερικά από τα πιο δυστυχή μέρη του κόσμου αποτελεί ένα μεγάλο έργο. Τα άτομα που δουλεύουν γι' αυτό το σκοπό δίνουν τον ίδιο τους τον εαυτό και ως αντάλλαγμα, εμείς ως οργάνωση πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατό για να μπορούμε να έχουμε την αφοσίωση της Έλεν, της Πιμ, του Φαζίλ, του Έτζιλ και του Μπεζμιλά.   
 
Αναζητάμε τη δικαίωση ή την ικανοποιητική εξιχνίαση των φόνων. Ακόμα δεν έχουμε επιτύχει το σκοπό μας.

Τζέοφ Πρέσκοτ
Διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Ολλανδίας