Δήλωση των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για την απελευθέρωση του Αργιάν Ερκέλ

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) αρνούνται να επιστρέψουν το ποσό που η ολλανδική κυβέρνηση διαπραγματεύτηκε και κατέβαλε για την απελευθέρωση του Αργιάν Ερκέλ. Ο Αργιάν Ερκέλ είναι Ολλανδός πολίτης και εργαζόμενος των ΓΧΣ, ο οποίος απήχθη στις 12 Αυγούστου 2002 στο Νταγκεστάν και αφέθηκε ελεύθερος στις 11 Απριλίου 2004, μετά από 20 μήνες αιχμαλωσίας. Οι εθνικές κυβερνήσεις δεσμεύονται από το διεθνές δίκαιο να σέβονται και να εξασφαλίζουν την προστασία των εργαζόμενων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας. Καθ' όλη τη διάρκεια της απαγωγής του Αργιάν Ερκέλ, η ολλανδική κυβέρνηση δε θεώρησε τις ρωσικές αρχές υπόλογες γι' αυτήν και τώρα ζητά από τους ΓΧΣ να της αποδώσουν το ποσό που κατεβλήθη από την Ολλανδία για την απελευθέρωσή του. Η απαγωγή του Αργιάν Ερκέλ ήταν η πιο μακρόχρονη απαγωγή εργαζόμενου στον ανθρωπιστικό τομέα στον Καύκασο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διάρκεια της κράτησης του Αργιάν αντικατοπτρίζει την αποτυχία όλων των εμπλεκόμενων πλευρών, και οι λόγοι αυτής της αποτυχίας πρέπει να αντιμετωπιστούν με εντιμότητα. Σε αυτήν την περίπτωση, η κύρια ευθύνη βαρύνει τη ρωσική κυβέρνηση που είναι τελικά υπεύθυνη για την προστασία των εργαζόμενων στον ανθρωπιστικό τομέα στην επικράτειά της. Τον Αύγουστο του 2003, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε. υιοθέτησε το Ψήφισμα 1502 που καλεί τις κυβερνήσεις να εξασφαλίσουν την προστασία των εργαζόμενων σε οργανώσεις αρωγής και «να εξασφαλίσουν ότι εγκλήματα εναντίον τέτοιου προσωπικού δε θα μένουν ατιμώρητα». Αυτό δεν έγινε στην περίπτωση του Αργιάν Ερκέλ. Η επίσημη έρευνα από τη Ρωσική Ομοσπονδία παρεμποδίστηκε, καθυστέρησε και σταμάτησε για έξι μήνες. Εκτός αυτού, σε όλη τη διάρκεια της κρίσης, η ολλανδική κυβέρνηση αμέλησε να απευθυνθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία σε σχέση με την υπόθεση του Αργιάν, με την πολιτική προσοχή και επιτακτικότητα που ήταν αναγκαίες.

Στους ΓΧΣ δόθηκαν μικρές δυνατότητες επικοινωνίας με τη ρωσική κυβέρνηση και η οργάνωση αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει αυτήν την πολιτική αδράνεια και έλλειψη επίλυσης αυτού του εγκλήματος απευθυνόμενη στα δημόσια μέσα. Οι ΓΧΣ προκάλεσαν την άσκηση πίεσης από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τόσο στη ρωσική, όσο και στην ολλανδική κυβέρνηση να κάνουν περισσότερα για να εξασφαλίσουν την απελευθέρωση του Αργιάν. Μετά την τρίτη εκστρατεία ενημέρωσης και δημοσιότητας (περισσότερες από δύο εβδομάδες πριν την απελευθέρωση του Αργιάν) η ολλανδική κυβέρνηση διέκοψε κάθε επίσημη επικοινωνία με τους ΓΧΣ και απείλησε να θεωρήσει δημοσίως υπεύθυνη την οργάνωση σε περίπτωση θανάτου του. Στις 8 Απριλίου, οι ΓΧΣ ενημερώθηκαν την τελευταία στιγμή για μια συμφωνία που είχε διαπραγματευτεί η ολλανδική κυβέρνηση. Όπως και σε όλη τη διάρκεια των 20 μηνών, η μοναδική προτεραιότητα των ΓΧΣ ήταν να δουν την απελευθέρωση του Αργιάν. Ο ανώτερος εκπρόσωπος των ΓΧΣ συμφώνησε να προχωρήσει η ολλανδική κυβέρνηση. Ωστόσο, οι ΓΧΣ δεν ανέλαβαν καμία δέσμευση σε οικονομικά θέματα και συμφώνησαν ότι αυτό θα συζητιόταν αργότερα.

Μετά την απελευθέρωση του Αργιάν Ερκέλ, η ολλανδική κυβέρνηση διεκδίκησε όλες τις δάφνες, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι «έδωσε το πράσινο φως για την επιχείρηση». Ωστόσο, λίγο αργότερα η ολλανδική κυβέρνηση άρχισε να απαιτεί από τους ΓΧΣ να καλύψουν το κόστος της συμφωνίας, ζητώντας ακόμη και να γίνει η καταβολή του ποσού σε μετρητά, ώστε να αποφευχθεί ο δημόσιος έλεγχος. Κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης στις 3 Μαΐου, εκπρόσωποι της ολλανδικής κυβέρνησης αρνήθηκαν να συζητήσουν το ρόλο τους και την ευθύνη τους στην υπόθεση και απείλησαν επίσης να διακόψουν την κυβερνητική χρηματοδότηση για τα προγράμματα ανθρωπιστικής βοήθειας των ΓΧΣ και να ασκήσουν την επιρροή τους σε άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και θεσμούς να κάνουν το ίδιο, εάν η οργάνωση δε συμμορφωνόταν με την απαίτησή τους να επιστρέψει τα χρήματα.

Σε πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις, η ολλανδική κυβέρνηση παρουσίασε την κατάσταση ως μια ξεκάθαρη εμπορική συναλλαγή, στην οποία η ίδια «χορήγησε δάνειο» στους ΓΧΣ. Αυτό είναι αναληθές. Οι ΓΧΣ δεν έλαβαν ούτε δανείστηκαν χρήματα από την ολλανδική κυβέρνηση και δεν ενεπλάκησαν στις διαπραγματεύσεις. Οι δηλώσεις που έγιναν από την ολλανδική κυβέρνηση επισκιάζουν πλήρως το πραγματικό ζήτημα, δηλαδή τον πολιτικό χαρακτήρα της απαγωγής και τη μη επίλυσή της επί 20 μήνες. Ένα μήνα μετά την απελευθέρωση του Αργιάν Ερκέλ και υπό την τεράστια πίεση της ολλανδικής κυβέρνησης, ο Γενικός Διευθυντής του ελβετικού τμήματος των ΓΧΣ -τμήμα με το οποίο είχε σχέση εργασίας ο Αργιάν Ερκέλ- προσφέρθηκε να αποδώσει το 50% του ποσού που καταβλήθηκε, με ένα γράμμα που απευθυνόταν στο υπουργείο Εξωτερικών. Ωστόσο, η απόφασή του να κάνει αυτήν την προσφορά ανακλήθηκε στη συνέχεια από τη διεθνή ένωση των ΓΧΣ. Η ολλανδική κυβέρνηση έχει από τότε επαναφέρει την απαίτησή της να πληρώσουν οι ΓΧΣ το πλήρες ποσό. Παρ' ότι αυτή η συνεχιζόμενη πίεση έχει προκαλέσει σημαντική εσωτερική ένταση στους ΓΧΣ, η οργάνωση δε θα πιεστεί να καταβάλει το ποσό. Οι ΓΧΣ ποτέ δεν ανέθεσαν στην ολλανδική κυβέρνηση να διαπραγματευτεί εν ονόματί τους. Γι' αυτό η οργάνωση δεν μπορεί να αναλάβει την ευθύνη για ένα διακανονισμό στον οποίο δε συμμετείχε και τους όρους του οποίου δε διαπραγματεύτηκε. Οι ΓΧΣ θα χαιρέτιζαν μια ανεξάρτητη δημόσια έρευνα για το χειρισμό και την επίλυση αυτής της απαγωγής, που θα παρείχε πλήρη διαφάνεια σε ελεγκτές, μέλη ευρωπαϊκών κοινοβουλίων και την κοινή γνώμη.

Οι ΓΧΣ στάθηκαν στο ύψος των ευθυνών τους. Επί 20 μήνες, η απελευθέρωση του Αργιάν Ερκέλ υπήρξε η κύρια προτεραιότητα για τους ΓΧΣ: η οργάνωση κατέβαλε μαζικές προσπάθειες και χρησιμοποίησε πολλά μέσα, ζήτησε την ανάληψη πολιτικής και διπλωματικής δράσης από τη μεριά των κυβερνήσεων και ξεκίνησε εκστρατείες ενημέρωσης με αίτημα την απελευθέρωση του Αργιάν - συμπεριλαμβανομένης και της κινητοποίησης της κοινής γνώμης που παρείχε 400.000 υπογραφές σε μια έκκληση που καλούσε τις κυβερνήσεις να αναλάβουν δράση. Όταν ήλθαν αντιμέτωποι με την πολιτική αδράνεια και παθητικότητα, οι ΓΧΣ δοκίμασαν επίσης και άλλα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της πρόσληψης ιδιωτών και της διάθεσης σε αυτούς χρημάτων σε μια προσπάθεια να επιτευχθεί η απελευθέρωση του Αργιάν. Γι' αυτόν το σκοπό, οι ΓΧΣ παρέδωσαν 250.000 ευρώ στην ολλανδική πρεσβεία στη Μόσχα. Τα χρήματα κρατήθηκαν εκεί για λόγους ασφαλείας και μόνο και οι ΓΧΣ ζητούν τώρα να επιστραφούν τα υπόλοιπα 230.000 ευρώ στην οργάνωση.

Τα προγράμματα των ΓΧΣ στο βόρειο Καύκασο επικεντρώνονται στην παροχή ιατρικής βοήθειας σε αμάχους που έχουν πληγεί από τη συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην Τσετσενία. Μία από τις λίγες ανεξάρτητες ανθρωπιστικές οργανώσεις που συνεχίζουν να παρεμβαίνουν στην περιοχή, οι ΓΧΣ αναγκάστηκαν να αναστείλουν τις ανθρωπιστικές τους δραστηριότητες στο Νταγκεστάν και να περιορίσουν σημαντικά τις επιχειρήσεις τους στην Τσετσενία και την Ινγκουσετία εξαιτίας αυτής της απαγωγής. Η Ρωσική Ομοσπονδία οφείλει να σεβαστεί τους εργαζόμενους στον ανθρωπιστικό τομέα και οι άλλες κυβερνήσεις πρέπει να υπερασπιστούν ενεργά το δικαίωμα των εργαζόμενων των μη κυβερνητικών οργανώσεων να δουλεύουν κοντά στους ευάλωτους πληθυσμούς. Δυστυχώς, κάτι ανάλογο δε συμβαίνει σήμερα κι αυτό αποτελεί δείγμα για το πώς οι δυτικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να αγνοούν τη μοίρα των Τσετσένων αμάχων, οι οποίοι εξακολουθούν καθημερινά να πέφτουν θύματα κακομεταχείρισης και βίας με περιορισμένη ή παντελή πρόσβαση στη βοήθεια.