Αφγανιστάν: παραμένει η έλλειψη ασφάλειας για τους ασθενείς εν μέσω «ειρηνευτικής διαδικασίας»

Τον Φεβρουάριο, 20 χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή, οι ΗΠΑ υπέγραψαν μια συμφωνία με το Ισλαμικό Εμιράτο –πιο γνωστό ως οι Ταλιμπάν– για να προετοιμάσουν τον δρόμο για την υπό όρους απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων. Τον Σεπτέμβριο, ξεκίνησαν συνομιλίες μεταξύ των Ταλιμπάν και της αφγανικής κυβέρνησης στην Ντόχα.

Επίσης, φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από τότε που οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν να εργάζονται στη χώρα, και διαπιστώνουμε με βάση όσα βλέπουμε ότι οι ασθενείς μας δεν έχουν δει ακόμη αισθητή βελτίωση στην πρόσβαση σε φροντίδα υγείας.

Ουσιαστικά η μόνη τους επιλογή παραμένει το να κάνουν ένα επικίνδυνο ταξίδι για να φτάσουν σε μια δομή υγείας. Αυτή η κατάσταση παρατηρείται ενώ είναι σε εξέλιξη το δεύτερο κύμα της πανδημίας COVID-19 και σύντομα θα φανούν οι επιπτώσεις της μειωμένης χρηματοδότησης από δωρητές σε μια χώρα με αυξανόμενες ανθρωπιστικές ανάγκες.

Παρακάτω, περιγράφουμε τι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι ασθενείς μας όταν αναζητούν πρόσβαση σε φροντίδα υγείας και τι βλέπουν οι ομάδες μας όταν οι ασθενείς φτάνουν στις δομές.

Λάσκαρ Γκα, επαρχία Χέλμαντ

Η Σάφια ήταν επτά μηνών έγκυος όταν χτυπήθηκε από αδέσποτη σφαίρα έξω από το σπίτι της. Μετά από πολύωρο ταξίδι, έχοντας αναγκαστεί να ακολουθήσει μεγαλύτερη διαδρομή για να αποφύγει τις μάχες, έφτασε στην πρώτη διαθέσιμη δομή υγείας, το υποστηριζόμενο από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα επαρχιακό νοσοκομείο Μπουστ στο Λάσκαρ Γκα, πρωτεύουσα της επαρχίας Χέλμαντ.

Το νοσοκομείο τραυμάτων 100 κλινών είχε κατακλυστεί από τραυματίες μετά από ένα 24ωρο σφοδρών μαχών, και καθώς οι ομάδες μας προετοιμάζονταν για να λειτουργήσουν ως υποστηρικτική δομή, συναντήσαμε τη Σάφια. Υποβλήθηκε επειγόντως σε καισαρική, όμως παρά τις προσπάθειες, το μωρό που προσπαθούσε τέσσερα χρόνια να συλλάβει δεν επέζησε. Το έμβρυο είχε χτυπηθεί από τη σφαίρα μέσα στη μήτρα.

«Κάθισα με τη Σάφια σήμερα το πρωί» λέει η συντονίστρια του νοσοκομείου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα Μαριάνα Κορτέζι. «Έδειχνε δύναμη και κουράγιο όμως ο πόνος της δεν φεύγει από το μυαλό μου. Αυτή και το μωρό της δεν έχουν βρει γαλήνη.»

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται στο επαρχιακό νοσοκομείο Μπουστ από το 2009, και οι συγκρούσεις του Οκτωβρίου ήταν οι σφοδρότερες από το 2016. Μέσα σε μόλις μία εβδομάδα, ενώ δέχονταν μόνο τους τραυματίες που δεν μπορούσαν να δεχτούν οι άλλες δομές, οι ομάδες περιέθαλψαν 62 ασθενείς με τραύματα από σφαίρες, από θραύσματα οβίδων, καθώς και από βόμβες και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς.

Δεν ανησυχούμε μόνο για τους τραυματίες. Κάθε εβδομάδα το ίδιο διάστημα, οι ασθενείς που περνούσαν από διαλογή στο τμήμα επειγόντων περιστατικών μειώθηκαν κατά 700, ενώ οι γενικές εισαγωγές μειώθηκαν κατά 100 περίπου. Αυτό ήταν ένδειξη ότι οι ασθενείς με σοβαρές ασθένειες ή με σοβαρά τραύματα που δεν σχετίζονταν με τις συγκρούσεις δεν μπορούσαν να μεταβούν στο νοσοκομείο λόγω της έλλειψης ασφάλειας στους δρόμους.

Επαρχία Κανταχάρ

Ο Μουράντ Χαν είναι ασθενής στο πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τη φυματίωση στο Κανταχάρ. Μας είπε ότι η διαδρομή που έκανε για να πάρει τα αντιφυματικά φάρμακά του δεν ήταν πλέον ασφαλής. Όταν μετακινούνταν από τη μία επαρχία στην άλλη για να πάει στο κέντρο φυματίωσης, συχνά αναγκαζόταν να περιμένει έως και πέντε ώρες μέχρι να κοπάσουν οι μάχες για να συνεχίσει το ταξίδι του. Ταξίδευε με τέσσερις από τους γιους του που επίσης έχουν φυματίωση.

Είτε οι άνθρωποι τραυματίζονται από σφαίρες είτε έχουν φυματίωση, η έκβαση είναι η ίδια χωρίς μια δομή υγείας να τους περιθάλψει. Ακόμη και όταν διατίθενται περιορισμένες υπηρεσίες υγείας, οι ασθενείς δεν έχουν πρόσβαση σε αυτές λόγω της έλλειψης ασφάλειας, του κόστους ή επειδή η συγκεκριμένη δομή δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα υγείας τους. Για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν, η πρόσβαση σε φροντίδα υγείας είναι ακόμη πιο δύσκολη, καθώς κάποιος άντρας πρέπει να θέλει και να μπορεί να τις συνοδεύσει.

Επαρχία Χοστ

Η Σαμίλα, 31 ετών και μητέρα έξι παιδιών, έφτασε στο μαιευτήριο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην πόλη Χοστ τον Νοέμβριο. Όταν γεννήθηκαν τα πρώτα τέσσερα παιδιά της, δεν μπόρεσε να πάει στο νοσοκομείο λόγω οικογενειακών προβλημάτων. Για τα δύο τελευταία όμως, έπεισε τους άντρες συγγενείς της να την πάνε επειδή ένιωθε απίστευτα αδύναμη.

Όταν άρχισε να έχει συστολές στο τέλος της τελευταίας εγκυμοσύνης της, ζήτησε πάλι από τους άντρες της οικογένειάς της να την πάνε στο νοσοκομείο. Ήταν βράδυ, και εκείνοι αρνήθηκαν, λέγοντας ότι θα δέχονταν πυρά στη διαδρομή. Της είπαν ότι θα έπρεπε να αντέξει τους πόνους μέχρι το πρωί. Την άλλη μέρα, ενώ ήταν καθ' οδόν για το μαιευτήριο, η Σαμίλα έχασε το μωρό της.

Χεράτ

Η Καμάρ Γκουλ ζει εδώ και τρία χρόνια σε καταυλισμό για εσωτερικά εκτοπισμένους στο Χεράτ, στο δυτικό Αφγανιστάν. Ήρθε στο Χεράτ από την επαρχία Φαριάμπ όπου ζούσε, όταν το φυλάκιο στο οποίο υπηρετούσε ο άντρας της δέχτηκε επίθεση. Δεν έχει μάθει κάτι γι' αυτόν από τότε, και αναρωτιέται αν είναι ακόμη ζωντανός.

Τον Δεκέμβριο του 2018, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άνοιξαν μια κλινική που αρχικά προοριζόταν να είναι απλώς μια «κλινική για τον χειμώνα», για την παροχή φροντίδας υγείας στα παιδιά των εκτοπισμένων που αναζητούν καταφύγιο στο Χεράτ.

Καθώς ο αριθμός των ανθρώπων και οι ανάγκες υγείας στον καταυλισμό αυξάνονταν και οι άλλες οργανώσεις αποχώρησαν, η κλινική μας έμεινε η μόνη στην περιοχή.

Παρόλο που ζει πολύ καιρό σε δύσκολες συνθήκες σε έναν άτυπο καταυλισμό που δημιουργήθηκε ως προσωρινή λύση, η Καμάρ Γκουλ πιστεύει ότι δεν είναι ακόμη ασφαλές να γυρίσει στο σπίτι με τις κόρες της.

Επιθέσεις σε δομές υγείας

Η μετακίνηση προς μια δομή υγείας στο Αφγανιστάν είναι επικίνδυνη, ωστόσο η ασφάλεια των ασθενών μας δεν είναι εγγυημένη ούτε όταν φτάσουν σε αυτή. Οι ασθενείς και το προσωπικό μας το έζησαν αυτό με τον πιο επώδυνο τρόπο το πρωινό της 12ης Μαΐου, όταν ένοπλοι εισέβαλαν στη μαιευτική πτέρυγα του νοσοκομείου 100 κλινών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Νταστ-ε-Μπαρτσί στη δυτική Καμπούλ.

Οι εισβολείς σκότωσαν με μεθοδικό τρόπο 16 μητέρες στα κρεβάτια τους –συμπεριλαμβανομένων πέντε γυναικών που επρόκειτο να γεννήσουν–, τη μαία μας, τη Μαριάμ, δύο παιδιά που είχαν έρθει για τακτικό εμβολιασμό και άλλα έξι άτομα.

Πέντε χρόνια πριν από αυτή τη βάρβαρη επίθεση, μια αμερικανική αεροπορική επιδρομή κατέστρεψε το κέντρο τραυμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Κουντούζ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 24 ασθενείς, 14 μέλη του προσωπικού και 4 συνοδοί ασθενών.

Στο Αφγανιστάν εξακολουθούν να σημειώνονται επιθέσεις σε ιατρικές δομές: από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2020 αναφέρθηκαν 67 περιστατικά από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η τυφλή βία εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία των απωλειών αμάχων, και οι καθημερινές δραστηριότητες, όπως η μετακίνηση από και προς τις δομές υγείας, θέτουν τους ανθρώπους σε σοβαρό κίνδυνο τραυματισμού και θανάτου. Συχνά οι δρόμοι είναι αδιάβατοι εξαιτίας των μαχών ή επειδή είναι γεμάτοι με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς.

Καθώς η πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα είναι από τις πιο επείγουσες ανθρωπιστικές ανάγκες στο Αφγανιστάν, ανησυχούμε για τους ασθενείς που εγκλωβίζονται στις συνεχιζόμενες συγκρούσεις ενώ προσπαθούν να μεταβούν σε μια δομή υγείας. Διαπιστώνουμε επίσης μια ασυμφωνία μεταξύ του επίσημου αφηγήματος για βελτιώσεις, με διεθνή υποστήριξη, στο δημόσιο σύστημα υγείας από τη μια και της πραγματικότητας στο πεδίο από την άλλη.