Μοζαμβίκη: Αγωνίζονται να επιβιώσουν μετά από πέντε χρόνια συγκρούσεων στο Cabo Delgado

Πέντε χρόνια μετά, ορισμένες κοινότητες στο Cabo Delgado εξακολουθούν να ζουν υπό τον συνεχή φόβο και συνεχίζουν να βιώνουν τραύματα και απώλειες. Πολλοί έχουν γίνει μάρτυρες δολοφονιών, άλλοι έχουν χάσει την επαφή με τους συγγενείς τους και μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουν πού βρίσκονται.

«Έχουμε χωριστεί από την οικογένειά μας και τους δικούς μας ανθρώπους», λέει ένας ηγέτης της κοινότητας από τη Mocímboa da Praia, μια περιοχή στο βόρειο Cabo Delgado. Έπρεπε να ξεκινήσει από το μηδέν ξανά και ξανά, και σήμερα ζει σε έναν προσωρινό οικισμό στην περιοχή της Palma. «Αρχίζουμε να ακούμε τώρα ότι υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι σε ένα μέρος και κάποιοι σε ένα άλλο», λέει. «Μερικές φορές ακούμε για ένα άρρωστο μέλος της οικογένειας, αλλά δεν έχουμε τρόπο να τους επισκεφτούμε. Μερικές φορές ακούμε ότι κάποιος έχει πεθάνει, αλλά δεν μπορούμε να φτάσουμε σε αυτόν. Κάθε μέρα που περνάει, στεναχωριόμαστε περισσότερο».

Η Τatiane Francisco, υπεύθυνη δραστηριοτήτων ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, λέει ότι το οξύ στρες και το άγχος λόγω αβεβαιότητας και έλλειψης προοπτικής, καθώς και η απώλεια και η θλίψη, είναι οι κύριοι λόγοι που οι άνθρωποι έρχονται στις συνεδρίες ψυχικής υγείας στα προγράμματά μας.

«Οι ιστορίες που μας φέρνουν οι άνθρωποι αφορούν μητέρες που έπρεπε να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους και να φύγουν και δεν ξέρουν πώς είναι σήμερα. Αφορούν παιδιά που έγιναν μάρτυρες του θανάτου των γονιών τους. Ανθρώπους που έγιναν μάρτυρες του θανάτου άλλων μελών της οικογένειας», λέει η Τatiane. «Όταν ζεις συνεχώς με αυτόν τον φόβο, είναι δύσκολο να σκεφτείς το μέλλον, είναι δύσκολο να κάνεις σχέδια. Εξακολουθείς απλά να επιβιώνεις. Οι άνθρωποι ζουν μετέωροι, σε μια κατάσταση αναμονής εδώ και χρόνια».

Η Maria Maleve, μια ηλικιωμένη γυναίκα από το Ancuabe, έφτασε στην πόλη Montepuez τον Ιούλιο μετά από μία κλιμάκωση της βίας που ξερίζωσε περισσότερους από 80.000 ανθρώπους[2] μέσα σε λίγες εβδομάδες.

«Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, τρέξαμε όλοι σε διαφορετικές κατευθύνσεις», λέει η Maria. «Έφτασα εδώ μόνη μου, με ένα παιδί που βρήκα στο δρόμο. Ο πατέρας του πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε. Η μητέρα του απήχθη. Θα ήθελα να τελειώσει ο πόλεμος για να μπορέσουμε να επιστρέψουμε στη γη μας».

Όπως και η Μαρία, πολλοί άνθρωποι ονειρεύονται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους και να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους ως αγρότες, ψαράδες και μέλη της κοινότητας. Ωστόσο, η αβεβαιότητα, ο φόβος και το τραύμα καθιστούν δύσκολη την επιστροφή στην κανονική ζωή.

«Αυτή τη στιγμή, σε διάφορες περιοχές της επαρχίας, υπάρχουν άνθρωποι που επιστρέφουν στους τόπους καταγωγής τους και άνθρωποι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους», λέει η Tatiane. «Μπορεί να μην υπάρχει βία εκεί που βρίσκονται κάποιοι άνθρωποι, αλλά τίποτα δεν τους εγγυάται ότι αυτό δεν θα αλλάξει στο μέλλον».

«Με άλλα λόγια, από ψυχολογικής άποψης, το μήνυμα που λαμβάνουμε όταν εξακολουθούμε να βλέπουμε βία αλλού είναι "οι επιθέσεις συνεχίζουν να συμβαίνουν και δεν έχουμε τρόπο να προβλέψουμε πού θα είναι η επόμενη"», λέει η Tatiane. Εκτός από αυτό, η ακραία βία συχνά αφήνει οδυνηρά ψυχολογικά σημάδια για όσους υπέφεραν από αυτήν.

«Μερικοί άνθρωποι έχουν το σθένος και την επιθυμία να επιστρέψουν εκεί από όπου προέρχονται, αλλά άλλοι, λόγω των γεγονότων που έχουν βιώσει, προτιμούν να μην διακινδυνεύσουν να επιστρέψουν μέχρι να βεβαιωθούν ότι τα πράγματα είναι καλά», λέει ο Josuel Moreira, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Palma. «Αυτό μας δείχνει ότι τόσο οι εμπειρίες, όσο και τα συναισθήματα που σχετίζονται με αυτές τις προηγούμενες εμπειρίες, είναι ακόμα ζωντανά και οι άνθρωποι εξακολουθούν να τα κουβαλούν. Δεν μπορείς καν να το ονομάσεις μετατραυματικό στρες. το τραύμα είναι ακόμα εκεί».

Καθώς η σύγκρουση στο Cabo Delgado συνεχίζεται, αυτά τα ζητήματα ψυχικής υγείας, καθώς και η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, το νερό, η τροφή και η στέγη, παραμένουν ένας αγώνας για πολλούς. Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εργάζονται για την αντιμετώπιση της κρίσης στο Cabo Delgado από το 2019. Μόνο το 2021, περιθάλψαμε περισσότερα από 52.000 περιστατικά ελονοσίας, πραγματοποιήσαμε σχεδόν 3.500 ατομικές συνεδρίες ψυχικής υγείας και περισσότερα από 64.000 άτομα παρακολούθησαν ομαδικές συνεδρίες ψυχικής υγείας.

Λόγω της συνεχώς μεταβαλλόμενης κατάστασης, οι ομάδες μας πρέπει να είναι ευέλικτες. Η ανθρωπιστική βοήθεια διανέμεται δυσανάλογα στο Cabo Delgado, ενώ περισσότερη βοήθεια παρέχεται στο νότιο τμήμα της επαρχίας, όπου η κατάσταση είναι πιο σταθερή.

Σε ορισμένες από τις περιοχές όπου εργαζόμαστε, όπως η Macomia, η Palma και η Mocímboa da Praia, συχνά κανένας ή πολύ λίγοι άλλοι οργανισμοί έχουν τακτική παρουσία. Πρέπει να γίνουν περισσότερα πράγματα ώστε οι άνθρωποι σε δυσπρόσιτες περιοχές να έχουν πρόσβαση στην αναγκαία υποστήριξη που χρειάζονται.

«Πολλοί άνθρωποι έχασαν όχι μόνο τις οικογένειές τους και τα υπάρχοντά τους, αλλά και την αίσθηση της αξιοπρέπειας, του να ζουν ως άνθρωποι», λέει ο Josuel.

Οι δράσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μοζαμβίκη χρονολογούνται από το 1984, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Στο Cabo Delgado, ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα λειτουργούν προγράμματα στις περιοχές Macomia, Mocímboa da Praia, Palma και Mueda  αλλά και σε γειτονικές περιοχές, όπως οι Muidumbe, Nangade και Meluco μέσω κινητών κλινικών. Οι  υπηρεσίες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα περιλαμβάνουν πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, ψυχική υγεία, ύδρευση και αποχέτευση, υποστήριξη δευτεροβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης σε τοπικά νοσοκομεία και διανομή κιτ ειδών έκτακτης ανάγκης.