Συνέντευξη Ζερόμ Ομπερέιτ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: Οι πολιτικές της ΕΕ έρχονται σε αντίθεση με τις ανθρωπιστικές αξίες

 Με αφορμή την επίσκεψή του στην Αθήνα για τη διεθνή γενική συνέλευση των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα», ο διεθνής γενικός γραμματέας της οργάνωσης εξηγεί γιατί η οργάνωση στρέφει την πλάτη της στη χρηματοδότηση της ΕΕ, της οποίας οι πολιτικές «έρχονται σε άμεση αντίθεση με τις ανθρωπιστικές αξίες». Αν και εκτιμά ότι η απόφαση αυτή θα «κοστίσει» στην οργάνωση 60 εκατομμύρια ευρώ σε έσοδα, ωστόσο δηλώνει απερίφραστα ότι αυτή δεν θα επηρεάσει την επιχειρησιακή ικανότητα των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα». «Ένας από τους στόχους της οικονομικής ανεξαρτησίας μας είναι να μπορούμε να παίρνουμε σαφή θέση όταν βλέπουμε ότι οι πολιτικές έχουν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στη δυνατότητά μας να παρέχουμε βοήθεια σε άτομα που έχουν ανάγκη», υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.

Επίσης, ο κ. Ομπερέιτ εκφράζει την ανησυχία του ότι η Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας μπορεί «να πυροδοτήσει ένα επικίνδυνο φαινόμενο ντόμινο», στέλνοντας ένα μήνυμα και σε άλλες χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες παγκοσμίως «ότι η φροντίδα των ανθρώπων που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους είναι προαιρετική και ότι μπορούν να εξαγοράσουν τη μη παροχή ασύλου».

Τέλος, ο γενικός γραμματέας της οργάνωσης ζητά τη δημιουργία μιας πολιτικής ευρωπαϊκού ασύλου, την υιοθέτηση νόμιμων οδών μετανάστευσης, αλλά και την εξεύρεση έκτακτων λύσεων για την ταχύτερη χορήγηση ασύλου σε όσους το δικαιούνται. Σπεύδει να διευκρινίσει παράλληλα ότι το πρόβλημα και οι λύσεις δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα αλλά όλη την Ευρώπη και ζητά από την Ευρώπη να δώσει την ευκαιρία στους ανθρώπους «να ζητήσουν άσυλο σε όλα τα ευρωπαϊκά σύνορα».

 Η πλήρης συνέντευξη είναι η εξής:

 - Γιατί οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» έλαβαν την απόφαση να μην δέχονται χρηματοδοτήσεις από την ΕΕ;

 Οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» έλαβαν την απόφαση να μην δέχονται πλέον χρηματοδότηση από κανένα κράτος-μέλος ή θεσμό της ΕΕ, προκειμένου να πάρουν απόσταση από θεσμούς και κυβερνήσεις, των οποίων οι πολιτικές βάζουν τους ασθενείς μας σε κίνδυνο ή έρχονται σε άμεση αντίθεση με τις ανθρωπιστικές αξίες. Η Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας είναι η τελευταία από μια μακρά σειρά αντί-ανθρωπιστικών πολιτικών που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις συζητούν διαχέοντάς τις σε περισσότερες από 16 χώρες (μεταξύ των οποίων η Ερυθραία, το Σουδάν, η Σομαλία και το Αφγανιστάν- τέσσερις από τις κορυφαίες δέκα χώρες που παράγουν πρόσφυγες), με μοναδικό στόχο να αρνηθούν στους ανθρώπους το δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο. Αυτό ήταν το όριο για τους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα». Η συμφωνία όχι μόνο κάνει την παγκόσμια κρίση εκτοπισμού χειρότερη, αλλά θέτει σε κίνδυνο την ίδια την έννοια του πρόσφυγα. Δεν μπορούμε να πάρουμε χρηματοδότηση από κυβερνήσεις ή θεσμούς, των οποίων οι πολιτικές κάνουν τόση ζημιά.

Ο κίνδυνος της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας είναι να πυροδοτήσει ένα επικίνδυνο φαινόμενο ντόμινο, στέλνοντας ένα μήνυμα σε άλλες χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες παγκοσμίως ότι η φροντίδα των ανθρώπων που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους είναι προαιρετική και ότι μπορούν να εξαγοράσουν τη μη παροχή ασύλου. Μέσα από τη Συμφωνία, η Ευρώπη έχει βγάλει τον εαυτό της αποτελεσματικά έξω από τη λύση στην κρίση εκτοπισμού και έχει κάνει την Τουρκία υπεύθυνη για να φροντίσει όσους έχουν ανάγκη. Η περιοριστική προσέγγιση της ΕΕ έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από την Κένυα, μια χώρα με μακρά ιστορία στη φιλοξενία προσφύγων, ως αιτιολογία για το κλείσιμο του παγκοσμίως μεγαλύτερου κέντρου φιλοξενίας προσφύγων στο Ντανταάμπ. Αυτό θα συμπεριλάμβανε την επιστροφή 330.000 ανθρώπων πίσω στη Σομαλία, μια χώρα σε πόλεμο. Παρομοίως, το κλείσιμο των συνόρων στην Ευρώπη έχει επιπτώσεις σε όλη τη διαδρομή μέχρι τη Συρία. Αυτή τη στιγμή στην πόλη Αζάζ 100.000 άνθρωποι βρίσκονται παγιδευμένοι ανάμεσα σε κλειστά σύνορα και πολεμικά μέτωπα, κολλημένοι σε μια εμπόλεμη ζώνη και ανήμποροι να φύγουν για να γλυτώσουν τη ζωή τους. Φοβόμαστε ότι αν η Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας αναπαραχθεί ευρέως, αυτή η κατάσταση θα είναι η κυρίαρχη, αντί να είναι η εξαίρεση.

 Στην Ευρώπη, όχι μόνο στην Ελλάδα, υπάρχει η ανάγκη για μια δραματική μετατόπιση από την απώθηση των ανθρώπων σε πολιτικές που θα έχουν ως στόχο να προστατεύσουν και να βοηθήσουν τους ανθρώπους σε πολύ μεγάλη ανάγκη- με την έννοια ότι υπάρχει η ανάγκη για μια πολιτική ευρωπαϊκού ασύλου που θα αντικατοπτρίζει τον όρο «άσυλο» και δεν θα ισοδυναμεί με τον όρο «απόρριψη».

- Αυτή η απόφασή σας θα έχει επιπτώσεις οικονομικές ή επιχειρησιακές στην οργάνωση;

Οι επιχειρήσεις των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» δεν θα επηρεαστούν από την απόφαση αυτή. Ενώ θα έχουμε περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ λιγότερα σε σύγκριση με τα υπολογιζόμενα έσοδά μας, έχουμε αποθεματικά, τα οποία υπάρχουν πρώτον για να μας επιτρέψουν επιχειρησιακή αντίδραση σε απρόβλεπτα γεγονότα και επίσης για να επιτρέπουν στους «Γιατρούς Χωρίς Σύνορα» να αντέχουν τις υφέσεις. Σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο τέτοια απόφαση θα ενισχύσει την αναζήτησή μας για άλλες οικονομικές εναλλακτικές λύσεις - περισσότερο υγιείς εναλλακτικές. Θα χρειαστεί να ενισχύσουμε τις ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησής μας και να αναζητήσουμε περαιτέρω υποστήριξη από το κοινό. Αντιμετωπίζουμε τους δωρητές μας ως εταίρους στις δράσεις που αναλαμβάνουμε και ως εκ τούτου αναζητούμε μια ευθυγράμμιση σε ό,τι καθοδηγεί τόσο τη βοήθεια που παρέχουμε όσο και τη θέση που παίρνουμε. Το να αναζητούμε χρηματοδότηση από αυτούς που ευθυγραμμίζονται με τους λόγους της δράσης μας, είναι αυτό που μας έχει οδηγήσει εν μέρει προς την οικονομική ανεξαρτησία που έχουμε σήμερα. Ένας από τους στόχους της οικονομικής ανεξαρτησίας μας είναι να μπορούμε να παίρνουμε σαφή θέση όταν βλέπουμε ότι οι πολιτικές έχουν άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στη δυνατότητά μας να παρέχουμε βοήθεια σε άτομα που έχουν ανάγκη.

 - Οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» έχουν σταματήσει να παρέχουν υπηρεσίες μέσα στα hotspots στα ελληνικά νησιά. Ωστόσο, σας έχει ασκηθεί η κριτική ότι με τον τρόπο αυτό οι πρόσφυγες στερούνται σημαντικές υπηρεσίες.

Εκτός από το αποκαλούμενο «hotspot» στην Κω, που άνοιξε μετά τις 20 Μαρτίου, τα υπόλοιπα κέντρα υποδοχής μετατράπηκαν μετά τη Συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας από κέντρα καταγραφής για αιτούντες άσυλο σε κέντρα όπου οι άνθρωποι ταυτοποιούνται για απέλαση. Ως αποτέλεσμα, οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» αποφάσισαν να αναστείλουν τις δραστηριότητές τους στο hotspot της Μόριας δηλώνοντας ότι δεν θέλουμε να εμπλακούμε σε μαζικές απελάσεις. Επίσης, σταματήσαμε την υπηρεσία μεταφοράς που παρείχαμε στα hotspots της Σάμου και της Λέσβου, εξαιτίας της μεταβαλλόμενης φύσης των εγκαταστάσεων. Το να συνεχίσουμε να επιχειρούμε στα hotspots θα μας έκανε συνένοχους σε ένα σύστημα απελάσεων, όπου η μόνη προτεραιότητα είναι να στέλνονται οι πρόσφυγες πίσω. Δεν θέλουμε η βοήθειά μας να αποτελέσει εργαλείο σε ένα άδικο και απάνθρωπο σύστημα. Ωστόσο, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε την κατάσταση στα hotspots της Μόριας και της Σάμου. Συνεχίζουμε να παρέχουμε φροντίδα στα νησιά, όπου και αν βρίσκονται. Τακτικά αλληλεπιδρούμε με τους ανθρώπους που είναι σε θέση να μετακινούνται μέσα και έξω από τα hotspots και παρέχουμε περίθαλψη σε αυτούς που ζητούν φροντίδα στις εγκαταστάσεις μας. Επίσης, δουλεύουμε σε καθημερινή βάση με πολλούς διαφορετικούς φορείς που παρέχουν υπηρεσίες στο εσωτερικό των hotspots.

 - Υπό το πρίσμα της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και της πίεσης που ασκείται στην Ελλάδα, πώς θα μπορούσε η χώρα να διαμορφώσει την πολιτική της για το προσφυγικό ζήτημα;

 Το ελληνικό σύστημα ασύλου είναι τελείως φορτωμένο και χιλιάδες έχουν παγιδευτεί στην Ελλάδα και αδυνατούν να έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου. Αυτό έχει δραματικές συνέπειες. Εάν δεν μπορούν να κάνουν αίτηση ασύλου δεν μπορούν να κάνουν αίτηση για μετεγκατάσταση ή οικογενειακή επανένωση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ουσιαστικά χωρίς την επιλογή να κάνουν αίτημα ασύλου, εξαναγκάζονται, εξαιτίας καθαρά διοικητικών λόγων να παραμείνουν στην Ελλάδα σε κακές συνθήκες, πλήρως εξαρτώμενοι από ανθρωπιστική βοήθεια. Για να επιλυθεί αυτή η συμφόρηση υπάρχουν πολλές διαφορετικές λύσεις: η ομαδική προστασία, η αλλαγή της διαδικασίας μετεγκατάστασης για να παρακάμψει το σύστημα ασύλου, οι γρήγορες διαδικασίες για τις ευάλωτες περιπτώσεις, κ.α. Τελικά οι άνθρωποι δεν θα έπρεπε να αναγκάζονται να μείνουν στην Ελλάδα για ένα χρόνο όταν έχουν το δικαίωμα να μετακινηθούν. Αυτό δεν είναι ελληνικό πρόβλημα, αλλά όλης της Ευρώπης. Εάν η ΕΕ και η Ελλάδα δεν κάνουν το σύστημα πιο αποτελεσματικό, οι άνθρωποι αυτοί θα ωθηθούν και πάλι στα χέρια των λαθροδιακινητών και θα δούμε περισσότερους θανάτους στο πίσω μέρος των φορτηγών.

 Οι ατομικές και κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές αφαιρούν περισσότερο από ποτέ έναν από τους δύο τρόπους με τους οποίους η βοήθεια και η προστασία μπορούν να παρασχεθούν- το να επιτρέπουν στους ανθρώπους να μετακινούνται διαμέσου των συνόρων. Η δυνατότητα των ανθρώπων να περνούν τα σύνορα για να ζητήσουν άσυλο πρέπει να προστατευθεί και να διασφαλιστεί. Η πολιτική του να κλείσεις τα χερσαία σύνορα είναι αυτό που έχει οδηγήσει απελπισμένους ανθρώπους σε θαλάσσιες διαδρομές και στα χέρια των λαθροδιακινητών.

 Οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» καλούν την Ευρώπη να δώσει έμφαση στη διόρθωση του συστήματος ασύλου και όχι στην υπονόμευσή του. Αντί να προσπαθεί να κρύψει αυτούς που υποφέρουν μακριά από τις ακτές της, η Ευρώπη θα έπρεπε να δώσει στους ανθρώπους μια πραγματική ευκαιρία να ζητήσουν άσυλο σε όλα τα σύνορα. Τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να κάνουν την αναζήτηση ασύλου ασφαλέστερη και όχι πιο δύσκολη. Αυτό θα έπρεπε να περιλαμβάνει μια ευρύτερη χρήση των νόμιμων τρόπων εισόδου, όπως η οικογενειακή επανένωση, οι βίζες για ανθρωπιστικούς λόγους, η απλοποίηση των απαιτήσεων για χορήγηση βίζας και η επανεγκατάσταση. Η επανεγκατάσταση των προσφύγων ΔΕΝ θα έπρεπε να είναι ένα εργαλείο για επίλυση έξω από τα σύνορά της. Δεν θα έπρεπε να βασίζεται στην ικανότητα της Τουρκίας να μπλοκάρει τους ανθρώπους από το να φτάσουν στην Ευρώπη, αλλά στις ανάγκες που έχουν οι πρόσφυγες για βιώσιμες λύσεις. Η αποτελεσματική πρόσβαση σε δίκαιες και λογικές διαδικασίες ασύλου και βοήθεια θα έπρεπε να παρέχεται στα σημεία εισόδου, σε όλη την Ευρώπη και κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών. Ταχεία καταγραφή και αποτελεσματική πρόσβαση στην προστασία θα έπρεπε να παρέχεται αμέσως μετά την άφιξη. Αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής, μεταξύ των οποίων η πρόσβαση σε περίθαλψη ιατρική και ψυχικής υγείας, πρέπει να παρέχονται σε όλους. Επίσης, η μετεγκατάσταση από την Ελλάδα θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά και να επεκταθεί σε αιτούντες άσυλο από όλες τις εθνικότητες- με ταχύ τρόπο.

Η συνέντευξη δόθηκε στη Μαρία Κουζινοπούλου για το ΑΠΕ-ΜΠΕ