Αϊτή: Από την άλλη μεριά του Ατλαντικού ... δεν υπάρχει μόνον η Αμερική

Βρέθηκα στην Αϊτή στα τέλη του 1997, ως μέλος χειρουργικής αποστολής των «Γιατρών χωρίς Σύνορα», και παρέμεινα μέχρι το καλοκαίρι του 1998. Mια παραμονή που γέμισε την ψυχή μου με τα πιο ακραία συναισθήματα, μου άλλαξε τον τρόπο να βλέπω τον κόσμο και την ανθρώπινη ματαιοδοξία και που κάθε φορά που την αναπολώ, έρχονται στο μυαλό μου τα παρακάτω λόγια «Η ζωή είναι σαν μια σκυταλοδρομία ονείρων. Άλλος φτιάχνει το όνειρο κι άλλος το πραγματοποιεί, ο ένας το δίνει στον άλλο και μέσα στην κούρσα, μερικοί το ρίχνουν κάτω κι οι επόμενοι το τσαλαπατάνε» (Σ. Τριανταφύλλου, «Το εργοστάσιο των μολυβιών»).

Η Αϊτή είναι η πρώτη χώρα μαύρων σκλάβων που κατέκτησε την ελευθερία της με αγώνες πολλούς και ιδιαίτερα αιματηρούς και η πρώτη που αναγνώρισε την δική μας ανεξαρτησία από τους Τούρκους το 1821, στέλνοντας μάλιστα βοήθεια. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχει τίποτα που να μαρτυρά την ένδοξη ιστορία της. Ταλαιπωρημένος από δικτατορίες και πραξικοπήματα, ο λαός της, έχει ως μόνη έγνοια το φαγητό της ημέρας και μια καλύτερη τύχη για τα παιδιά του.

Η βρεφική θνησιμότητα φτάνει το 103,8/1000 γεννήσεις ζώντων νεογνών και το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης μόλις ακουμπά τα 47,3 έτη. Εγγράμματοι είναι μόνον το 15% του γενικού πληθυσμού και μόνον το 9% της μαύρης φυλής. Το 75% του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι μόλις 970 δολάρια Αμερικής (περίπου 385.000δρχ).

Ο σκοπός της αποστολής μας ήταν ο εξοπλισμός και η λειτουργία του Χειρουργικού τμήματος του Γενικού Νοσοκομείου στην πόλη Ζερεμί, 260 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας Πόρτ-ω-Πρενς, καθώς και η εκπαίδευση του ντόπιου προσωπικού, ιατρικού και νοσηλευτικού, έτσι ώστε μετά την αναχώρησή μας, το Νοσοκομείο να πέρναγε στα δικά τους χέρια.

Το Νοσοκομείο, χτισμένο σε ένα ύψωμα της πόλης, αποτελούνταν από ξεχωριστά μονώροφα κτίρια , ένα για κάθε Κλινική.Και περιελάμβανε Παθολογική, Παιδιατρική, Χειρουργική και Μαιευτική Κλινική. Οι θάλαμοι, των έξι κλινών οι περισσότεροι, εκτός από τρεις δίκλινους που προορίζονταν για τους ασθενείς με AIDS, ήταν κτισμένοι γύρω από μιαν εσωτερική αυλή όπου ήταν φυτεμένοι μεγάλοι ιβίσκοι-δέντρα χαρακτηριστικά της περιοχής. Στα κρεβάτια υπήρχαν μόνο στρώματα κάκιστης ποιότητας και ύποπτης καθαριότητας. Οι ασθενείς ήταν υποχρεωμένοι να φέρνουν τα σεντόνια τους, αν είχαν, από το σπίτι. Και οι περισσότεροι, δεν είχαν.

Όπως δεν είχαν και χρήματα για να πληρώσουν τα φάρμακα (τα παρείχε η οργάνωση, δωρεάν, στο φαρμακείο του νοσοκομείου, και κείνο τα πουλούσε, σχετικά φτηνά για να εξοικονομεί κάποια χρήματα για τα έξοδα συντήρησής του). Έφερναν, λοιπόν, μια κότα ζωντανή και την έδεναν από το πόδι , στο πόδι του κρεβατιού, και αν τα έξοδα της νοσηλείας τους ξεπερνούσαν τις οικονομίες που είχαν φέρει μαζί τους, έβγαιναν στο κοντινό παζάρι για να την πουλήσουν! Χρειάστηκε, αρκετές φορές, να αναζητήσω ασθενή στο παζάρι, πάντα με την βοήθεια  των γλυκύτατων ντόπιων νοσηλευτριών που εκτελούσαν και χρέη μεταφραστών, για να τον πείσω να επιστρέψει στο Νοσοκομείο για την πρωινή ιατρική επίσκεψη.

Το χειρουργείο είχε τον ελάχιστο δυνατό εξοπλισμό. Δεν υπήρχε μηχάνημα αναισθησίας και η αναισθησιολόγος ήταν υποχρεωμένη να «αερίζει» με ασκό, όσες ώρες διαρκούσε η επέμβαση. Τα εργαλεία λιγοστά, δεν υπήρχε ούτε ένα άγκιστρο σε ζευγάρι και το κάθε εργαλείο υπήρχε σε ένα η δύο μόνον μεγέθη ενώ το τμήμα εξυπηρετούσε τόσο ενήλικες όσο και παιδιά. ΄Όμως, όλες οι αντιξοότητες ξεπερνιόντουσαν με την καλή συνεργασία, την διάθεση για δουλειά και το χαμόγελο του ντόπιου προσωπικού που με στήριξε σε πραγματικά δύσκολες ώρες.

Η γκάμα των χειρουργικών επεμβάσεων, σε χώρες σαν την Αϊτή, είναι διαφορετική.Συνηθέστερες οι λαπαροτομές λόγω ρήξης απόφραξης/ρήξης  λεπτού εντέρου από παράσιτα  ή λοίμωξη από σαλμονέλα και ακολουθούν οι μαιευτικές επεμβάσεις (εξωμήτριες κυήσεις και καισαρικές).

Το χειρουργείο λειτουργούσε με γεννήτρια (στην Αϊτή δεν έχουν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος παρά μόνο λίγες ώρες την ημέρα) και όταν τύχαινε να τελειώσει το καύσιμο και να σταματήσει η γεννήτρια, συνεχίζαμε με φακούς…Χωρίς γκρίνια. Γιατί η πραγματικότητα, η καθημερινότητα των χωρών σαν την Αϊτή (και υπάρχουν πολλές, δυστυχώς), δεν αφήνουν περιθώρια για γκρίνιες και παρεξηγήσεις ανάμεσα στους συνεργάτες.

Γιατί για τους ανθρώπους εκεί, η πραγματοποίηση μιας απλής επέμβασης «ρουτίνας», αγγίζει τα όρια του ονείρου. Και γιατί, όταν έχεις γεννηθεί σε μια χώρα σαν την δική μας, οφείλεις να βοηθάς τους ανθρώπους εκείνους να πραγματοποιήσουν κάποια από τα όνειρά τους. Η τουλάχιστον, να μην τα αφήσεις να πέσουν κάτω…