Αγκόλα: Το ημερολόγιο του ιατρικού συντονιστή των ΓΧΣ στην Ούιγκε

Το πρώτο περιστατικό αυτής της θανατηφόρας και ιδιαίτερα μεταδοτικήςασθένειας, που μοιάζει πολύ στον έμπολα, καταγράφηκε τον Οκτώβριο του2004, όμως η κυβέρνηση της Αγκόλα εξέδωσε σήμα κινδύνου στα μέσαΜαρτίου του 2005. Μέχρι στιγμής, έχουν καταγραφεί 257 περιστατικά. Τα 235 από αυτά οδήγησαν τους ασθενείς στο θάνατο. Η επιδημία δεν έχει τεθεί υπό έλεγχο ακόμακαι είναι πολύ πιθανό να αυξηθεί ο αριθμός των ασθενών μέσα στιςεπόμενες εβδομάδες. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, σε συνεργασία με τονΠαγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ηγούνται της αποστολής για τον έλεγχοτης επιδημίας. Το κείμενο που ακολουθεί περιέχει αποσπάσματα από τοημερολόγιο του Luis. 

27 Μαρτίου 2005, 18:00

Η ομάδα φαίνεται προετοιμασμένη για τα πάντα.  © MSF

Έχονταςπεράσει μιαν άγρυπνη νύχτα μέσα στο αεροπλάνο από το Λονδίνο για τηΛουάντα και ύστερα από δύο ανεπιτυχείς απογειώσεις του μικρούαεροσκάφους που επρόκειτο να μας πετάξει ως την Ούιγκε, αρχίζω νασυνειδητοποιώ ότι  πλησιάζω σε αυτήν την αινιγματική πόλη. Με τοπου φτάνω στο αεροδρόμιο της Ούιγκε, αγκαλιαζόμαστε όλοι για τελευταία φορά. Από εδώ και πέρα, οι κανονισμοί ασφαλείας απαγορεύουν οποιαδήποτε φυσική επαφή.Οι πιλότοι ήταν πολύ ανήσυχοι. Μας άφησαν εδώ και μέσα σε λίγα λεπτάεξαφανίστηκαν, από φόβο μήπως κολλήσουν την ασθένεια.  

Ηομάδα φαίνεται προετοιμασμένη για τα πάντα, ακόμα και τη χειρότερηεκδοχή. Πραγματικά το ελπίζω. Εγώ έχω τη θέση του ιατρικού συντονιστή. Δεν μπορώ να πιστέψω πως βρίσκομαι εδώ, στο επίκεντρο της επιδημίας Marburg, αυτού του σπάνιου ιού-δολοφόνουπου μέρα με τη μέρα γίνεται και πιο θανατηφόρος. Ήδη έχουν αναφερθεί124 περιστατικά και 119 νεκροί, από τους οποίους οι εννιά ήταν μέλη τουιατρικού προσωπικού του νοσοκομείου της Ούιγκε όπου εργαζόμαστε καιεμείς, ενώ δύο από αυτούς ήταν ξένοι.  Η πόλη της Ούιγκε έχει μιαλάμψη σχεδόν αυτοκρατορική. Μυρίζει καφέ - ή μπορεί αυτή η μυρωδιά ναείναι αποκύημα της φαντασίας μου. Τα σπίτια είναι μεγαλοπρεπή,απομεινάρια του Πορτογαλικού αποικιακού παρελθόντος. Όμως το πιοεντυπωσιακό από όλα είναι αυτή η αίσθηση του κενού στον αέρα.

Ξεκινάμετη δουλειά με γρήγορους ρυθμούς, συμμετέχοντας σε μία συνάντηση με τουςεκπροσώπους των τοπικών αρχών και μία αντιπροσωπεία του ΠΟΥ. Φαίνεταιότι οι αρχές μάς περίμεναν σα να είμαστε «μάννα εξ ουρανού»,δείχνοντάς μας την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν την επιδημία.Επιστρέφοντας πίσω, μας περιμένει κι άλλη μία συνάντηση, η οποίακρατάει μέχρι τα μεσάνυχτα.  Ύστερα από αυτήν πέφτω για ύπνο καικατευθείαν κοιμάμαι βαθιά.  

30 Μαρτίου 2005, 10:00
ΟΠήτερ, ένας Βρετανός μηχανικός ειδικός στις επιδημίες του Έμπολα, κιεγώ, έχουμε αναλάβει την αξιολόγηση της ζώνης απομόνωσης Marburg, ή,όπως την λένε εδώ, της «zona de isolamento Marburge». Το νοσοκομείοτης Ούιγκε είναι ένα επαρχιακό νοσοκομείο χωρητικότητας 300 κρεβατιών,το οποίο όμως συνήθως φιλοξενεί σχεδόν 400 ασθενείς. Εξωτερικά,φαίνεται όπως όλα τα άλλα νοσοκομεία, αναδίνοντας μάλιστα και ένανιδιαίτερο αριστοκρατικό αέρα, με τους βαμμένους τοίχους του και όλα ταδιακοσμητικά στοιχεία. Κι όμως, τα φωτεινά του χρώματα δεν μπορούν νααποδιώξουν αυτή την αίσθηση του κενού. Φτάνοντας στο νεκροτομείο, οδιευθυντής μάς κοιτάζει και μας προσκαλεί να περάσουμε. Φοράμε όλοτον εξοπλισμό ασφαλείας: μία ιατρική στολή, ένα σακάκι, μπότες, τρίαζευγάρια γάντια, μία μάσκα, ένα καπέλο, μια ποδιά και γυαλιά. Η τροπική ζέστη γίνεται ακόμα πιο αβάσταχτη. Ο Πήτερ με κοιτάζει καιμου κλείνει το μάτι για να με κάνει να νιώσω καλύτερα. Μπαίνουμε μέσαστο νεκροτομείο: δύο μικρά δωμάτια και ένα μεγαλύτερο με δύο σειρές απόψυγεία, όπου βρίσκονται στοιβαγμένα 13 πτώματα. Δεν έχουν αναγνωριστείακόμα. Η δυσοσμία είναι έντονη κι εμένα με διακατέχει κάτι σαν ψύχωση,καθώς δεν μπορώ να ξεκολλήσω το μυαλό μου από το να κάνω μίααπαγορευμένη χειρονομία, ν' απλώσω το χέρι μου και να τ' αγγίξω. Αλλάακόμα και φορώντας όλον αυτόν τον εξοπλισμό, τα μέτρα ασφαλείας είναιαυστηρά: πρέπει να αποφύγουμε οποιαδήποτε επαφή με άτομα ή αντικείμεναπου μπορεί να έχουν μολυνθεί.

Κατευθυνόμαστε προς το χώροαπομόνωσης. Ο διευθυντής του νοσοκομείου δεν τολμάει να προχωρήσειμπροστά και με σφιγμένα τα χείλη μάς δείχνει το δρόμο. Μπαίνουμε μέσασε ένα είδος αποθήκης όπου συναντάμε έναν Ιταλό γιατρό, που τρομάζειμόλις μας βλέπει ντυμένους με όλον αυτό τον εξοπλισμό. Την προηγούμενηεβδομάδα έχασε έναν από τους συνεργάτες του.  Απορροφημένος στιςσκέψεις του, φεύγει σιωπηλός. Περπατάμε ανάμεσα σε ασθενείς που είναιξαπλωμένοι στο πάτωμα. Δύο από αυτούς είναι ήδη νεκροί, ο ένας ίσως εδώκαι δυο μέρες. Ο αέρας μυρίζει σώματα νεκρά, ούρα, αίμα και εμετό. Ταπάντα μετατρέπονται σε έναν εφιάλτη. Πέφτω πάνω σε μία ασθενή, που μεκοιτάζει στα μάτια και μου ζητάει βοήθεια. Δεν ξέρω γιατί, ίσωςεξαιτίας της ζέστης, ίσως πάλι επειδή δεν μπορώ να κάνω τίποτα για νατη βοηθήσω εκείνη τη στιγμή, ξαφνικά αρχίζω να ζαλίζομαι. Ο Πήτερ μεκοιτάζει και μου δείχνει την έξοδο. Οι φωνές της απόγνωσης ακούγονταιεκκωφαντικές μέσα στα αυτιά μου... Βγαίνουμε έξω και δε μιλάμε καθόλουγια δυο λεπτά. Δεν κοιταζόμαστε καν στα μάτια. 

1 Απριλίου 2005, 22:00

Το Κέντρο Απομόνωσης είναι έτοιμο.  © MSF

ΤοΚέντρο Απομόνωσης είναι έτοιμο. Χρειάστηκε δουλειά έξι ημερών και τηβοήθεια 20 εργατών. Μοιράσαμε τους ασθενείς σε διάφορα δωμάτια ανάλογαμε τη διάγνωση: τα ύποπτα περιστατικά στο πορτοκαλί δωμάτιο, ενώ όσουςέχουν πιθανώς μολυνθεί από την ασθένεια ή όσους έχουν επιβεβαιωμέναπροσβληθεί στο δωμάτιο της εντατικής θεραπείας, ή όπως το λέμε τοκόκκινο δωμάτιο. Έχουμε φτιάξει επίσης και ένα δωμάτιο ανάρρωσης, αλλά μέχρι τώρα κανείς δεν κατάφερε να μεταφερθεί σε αυτό.Όταν εισάγονται οι ασθενείς, παίρνουμε δείγμα αίματος και το στέλνουμεσε ένα ειδικό εργαστήριο στον Καναδά, με το οποίο συνεργαζόμαστε. Μέχριστιγμής, όλα τα περιστατικά που είχαν διαγνωστεί ως πιθανά κατά τηδιάρκεια της πρώτης εξέτασης, έχουν επιβεβαιωθεί ως θετικά από τα τεσττου εργαστηρίου. Αυτά είναι τα καλά νέα της ημέρας. Τα κακά νέα είναιότι όλοι αυτοί οι ασθενείς πέθαναν.  

4 Απριλίου 2005, 16:30
ΟΑντόνιο μπαίνει στο νοσοκομείο με το κεφάλι κατεβασμένο, σα να νιώθειένοχος για κάποιο έγκλημα. Του πήρε αρκετή ώρα να κατέβει από τοφορτηγάκι και να μπει στο νοσοκομείο, που όλοι το αποκαλούν Mataburg.Κάθεται στο πάτωμα και καλύπτει το πρόσωπό του με τα χέρια. Πηγαίνωκοντά του. Δε λέει λέξη, ούτε κι εγώ. Αφήνω τη σιωπή να μιλήσει. Καισυνειδητοποιώ ότι δε θα είναι καθόλου εύκολο. Τον ρωτάω ποιο είναι τοόνομά του και από που έρχεται. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβω τι λέξειςπροφέρουν τα χείλη του που κινούνται νευρικά. Προσπαθώ να κλείσω ταμάτια και να κρατήσω μια απόσταση, να ξεχάσω τι έγινε εχθές καιπροχθές, για να επιβιώσω ψυχολογικά.   

Είναιδύσκολο να μιλήσω στον Αντόνιο και να πάρω το ιατρικό ιστορικό του. Τονρωτώ κάποια στοιχεία, αλλά δε φαίνεται να με ακούει. Μου λέει ότι όλααυτά δεν είναι αλήθεια, ότι θέλει να φύγει, όμως δεν μπορεί να κάνειούτε δύο βήματα χωρίς να πέσει κάτω λιπόθυμος. Τον ρωτάω αν κάποιομέλος της οικογένειάς του πέθανε πρόσφατα. Με κοιτάζει ενώ στο πρόσωπότου ζωγραφίζεται ένα χαμόγελο γεμάτο ειρωνεία, φόβο και τρέλα καιύστερα ξεσπάει σε κλάματα. Λέει κάτι μέσα απ' τα δόντια του. Τονπλησιάζω πιο κοντά και τότε παραδέχεται ότι πριν από μια εβδομάδα έχασετη μικρή του αδερφή ενώ μόλις σήμερα το πρωί πέθανε η μητέρα του.Παγώνω ολόκληρος. Δάκρυα πλημμυρίζουν τα μάτια μου. Μία ανεξέλεγκτηοργή με κατακλύζει και νιώθω ότι θέλω να τα σπάσω όλα: ποιο είναι τονόημα όλων αυτών; Γιατί τα κάνουμε όλα αυτά, αφού είναι ήδηκαταδικασμένοι να πεθάνουν; Τον παίρνω από το χέρι και του δείχνω τοδρόμο, τα στατιστικά στοιχεία μπορούν να περιμένουν. Βγαίνοντας και ενώβγάζω από πάνω μου όλο τον εξοπλισμό, σταματώ για δυο λεπτά και κοιτάζωπίσω. Τον κοιτάζω που κοιμάται σα μικρό παιδί. Φεύγω, είναι ήδη αργά.Θα τελειώσω το ιατρικό ιστορικό του αύριο.

Ο Αντόνιο ήταν 28χρονών και είχε δύο δίδυμα παιδιά 3 χρονών. Χρησιμοποιώ τον αόριστοχρόνο γιατί την επόμενη μέρα είχε πάρει το δρόμο για έναν κόσμο πουόλοι γνωρίζουμε. Και δυστυχώς, δεν μπόρεσα ποτέ να τελειώσω την ιστορίατου...  

11 Απριλίου 2005, 11:20
Σήμερα,εισήχθησαν στο νοσοκομείο δύο καινούργιοι ασθενείς, δύο νεαρέςγυναίκες, όπως και η πλειοψηφία των ασθενών μας. Αναρωτιέμαι ποιος θαφροντίσει τα παιδιά τους αύριο. Κάθε μέρα νιώθω και περισσότεροφοβισμένος. Επίσης, σήμερα με απασχολεί το γεγονός ότι έχουμε πολύλίγους ασθενείς στο νοσοκομείο. Οι ντόπιοι δεν έρχονται γιατίφοβούνται. Προσπαθούν να βρουν μια υπερφυσική εξήγηση γι' αυτήν τηνασθένεια την οποία δεν καταλαβαίνουν. Μέσα στη φαντασία τους, μαςβλέπουν μερικές φορές σα σατανικά πνεύματα που σκοτώνουμε τιςοικογένειές τους και κάνουμε μάγια.

Η Μαρία, η Πέπα κι εγώκαθόμαστε μπροστά σε ένα λευκό χαρτί. Πρέπει να απαντήσουμε στηνερώτηση: «Τι μπορούμε να κάνουμε για να τους δώσουμε να καταλάβουν τησοβαρότητα της ασθένειας, για να τους κάνουμε να μας εμπιστευτούν;» Καιη λίστα των ερωτήσεων χωρίς απαντήσεις δεν έχει τέλος. 

*Αυτό το ημερολόγιο δημοσιεύτηκε στην Ισπανική εφημερίδα "El Mundo" στις 17 Απριλίου  2005.