Αυξημένη η ανασφάλεια στο Νταρφούρ

Τα τελευταία χρόνια, οι ΓΧΣ έχουν έρθει αντιμέτωποι με περισσότερα από 40 περιστατικά βίαιων επιθέσεων, γεγονός που ανάγκασε την οργάνωση να αποσύρει ή να μειώσει το προσωπικό της στην πλειοψηφία των προγραμμάτων βοήθειας στην περιοχή Τζεμπέλ Μάρα. Στο δυτικό Νταρφούρ, οι ΓΧΣ δεν μπορούν πλέον να παραπέμπουν ασθενείς που χρειάζονται χειρουργείο και αναγκάστηκαν να ματαιώσουν τις επιχειρήσεις βοήθειας για 160.000 ανθρώπους που δεν έχουν πρόσβαση σε βοήθεια ή ιατρική περίθαλψη στην πόλη Σελέια. Στο Δυτικό Νταρφούρ, οι ομάδες των ΓΧΣ χρειάστηκε σε πολλές περιπτώσεις να εγκαταλείψουν τις πόλεις Μαουχατζαρίγια και Σαρίγια. Ο Δρ. Γκίλλις συναντήθηκε με αξιωματούχους της κυβέρνησης του Σουδάν για να εκφράσει τις ανησυχίες της οργάνωσης για την επιδεινούμενη κατάσταση ασφάλειας στο Νταρφούρ και για να αποτιμήσει τις ανθρωπιστικές ανάγκες της περιοχής. Στη συνέντευξη αυτή, σχολιάζει την τρέχουσα κατάσταση.

Εργαζόσασταν στην πόλη Μόρναϋ του δυτικού Νταρφούρ τον Ιούλιο του 2004 και επιστρέψατε μόλις τώρα, τον Οκτώβριο του 2006. Τι έχει αλλάξει όλο αυτό το διάστημα;

Η κατάσταση έχει σίγουρα αλλάξει σε σχέση με δύο χρόνια πριν. Τότε, υπήρχαν άνθρωποι που είχαν πρόσφατα εκτοπιστεί μέσα στο διάστημα των προηγούμενων έξι μηνών. Είχαν σημειωθεί επεισόδια μαζικής βίας και δολοφονιών εναντίον μεγάλης μερίδας του πληθυσμού. Οι άνθρωποι στους καταυλισμούς χρειάζονταν άμεση βοήθεια -φαγητό και νερό. Υπήρξε έξαρση ασθενειών, όπως η ηπατίτιδα Ε. Η ανάγκη για μαζική ανθρωπιστική ανταπόκριση ήταν επιτακτική αλλά σε εκείνη τη φάση, η ανθρωπιστική βοήθεια μόλις είχε αρχίσει να οργανώνεται. Σήμερα, η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική. Οι ΓΧΣ αναγκάστηκαν να μειώσουν τις δραστηριότητές τους εξαιτίας των εντεινόμενων συμπλοκών και της αυξανόμενης ανασφάλειας σε όλο το Νταρφούρ. Σε ό,τι αφορά τα ιατρικά δεδομένα, έχουμε πρόσβαση στις αποκαλούμενες «νήσους βοήθειας» -δηλαδή στους μεγάλους καταυλισμούς εκτοπισμένων ανθρώπων σε κυβερνητικά ελεγχόμενες πόλεις- στις οποίες κάποιες συνθήκες είναι ικανοποιητικές, σε ό,τι αφορά τη διατροφή και τη θνησιμότητα. Ωστόσο, υπάρχει κρίση ανθρώπινου πόνου. Αυτοί οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι σε αυτούς τους καταυλισμούς τους τελευταίους 30 μήνες. Δεν μπορούν να βγαίνουν για να κερδίζουν τα προς το ζην, όπως φαγητό ή νερό, γιατί διατρέχουν τον κίνδυνο να σκοτωθούν ή να βιασθούν. Και αυτοί υποτίθεται ότι ανήκουν στους τυχερούς, σε αυτούς δηλαδή που κατάφεραν να λάβουν κάποιου είδους βοήθεια.

Αυτή η ανασφάλεια παρατηρείται σε διαφορετικό βαθμό στην περιοχή του  Νταρφούρ. Υπάρχουν πολλά μέρη στα οποία οι ΓΧΣ δεν μπορούν να φτάσουν λόγω της κατάστασης ασφάλειας και πολύ απλά, δε γνωρίζουμε σε τι κατάσταση βρίσκονται οι πληθυσμοί εκεί. Πρόσφατα αντιμετωπίσαμε τον εκτοπισμό 35.000 ανθρώπων στη Μουχατζαρίγια και το δυτικό Νταρφούρ. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εκτοπισμένοι τις τελευταίες τρεις εβδομάδες. Έχουν άμεση ανάγκη νερού και φαγητού. Και αν παραμείνουν εκτοπισμένοι πρόκειται να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα με τους ανθρώπους που εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους το 2004. Η κατάσταση των ανθρώπων αυτών θα μπορούσε υπό ιατρικούς όρους να χαρακτηριστεί σταθερή, αλλά υπό ανθρωπιστικούς όρους, είναι εντελώς απαράδεκτη.  

Οι ΓΧΣ παρεμβαίνουν στο Νταρφούρ περισσότερο από 2 χρόνια, αλλά αυτή τη χρονιά σημειώθηκαν πάνω από 40 βίαια επεισόδια ασφάλειας που αφορούσαν και προσωπικό των ΓΧΣ -η πλειοψηφία των οποίων σε δρόμους και πόλεις που ελέγχονται από την κυβέρνηση του Σουδάν. Μήπως αποτελούμε πλέον στόχο;

Έχουν σημειωθεί αρκετές βίαιες επιθέσεις εναντίον των ΓΧΣ, από ληστείες μέχρι επιθέσεις που εμφανώς έχουν ως στόχο εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Δε νομίζουμε ότι αφορούν ειδικά τους ΓΧΣ αλλά σίγουρα τους εργαζόμενους σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Κάποια από αυτά τα επεισόδια έλαβαν χώρα σε περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση, αλλά και σε άλλα σημεία του Νταρφούρ. Αυτός που ελέγχει την κάθε περιοχή, πολύ περισσότερο αν είναι η ίδια η κυβέρνηση, πρέπει να αναλάβει την ευθύνη των γεγονότων που συμβαίνουν εκεί. Αυτές οι στοχευόμενες επιθέσεις, μας ανάγκασαν να σταματήσουμε τις δραστηριότητές μας, πράγμα που σημαίνει ότι, ως εργαζόμενοι στον ιατρικό ανθρωπιστικό τομέα, εξαναγκαστήκαμε να πάρουμε τη δύσκολη απόφαση να εγκαταλείψουμε πληθυσμούς που χρειάζονται βοήθεια επειδή απλώς είναι πολύ επικίνδυνο να επιχειρήσουμε να τους προσεγγίσουμε. Κι αυτό συνέβη πρόσφατα, στην ορεινή περιοχή του Τζεμπέλ Μάρα, όπου είχε ξεσπάσει επιδημία χολέρας -αναγκαστήκαμε να αποσύρουμε τις ομάδες μας. Χρειάστηκε να περιορίσουμε τις ομάδες μας εκεί που θα έπρεπε στην ουσία να τις αυξήσουμε για να προσφέρουμε βοήθεια που θα έσωζε ζωές. Σήμερα, στην περιοχή Τζεμπέλ Μούν, δεν μπορούμε καν να εκτιμήσουμε την κατάσταση κάποιων ανθρώπων που εκτοπίστηκαν από μία πρόσφατη συμπλοκή.

Πιστεύετε ότι αυτές οι επιθέσεις είναι μέρος μίας στρατηγικής που έχει στόχο να περιορίσει την ανθρωπιστική βοήθεια;

Είναι δύσκολο να το γνωρίζουμε. Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που πιθανολογούν ότι υπάρχουν τέτοιες στρατηγικές. Πρακτικά, το αποτέλεσμα είναι ότι η βοήθεια προς αυτούς τους ανθρώπους μειώνεται. Σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται ιατρική περίθαλψη και δεν την έχουν και δεν ξέρουμε τι συμβαίνει σε ένα μεγάλο μέρος του Νταρφούρ. Αυτό είναι το αποτέλεσμα, ανεξάρτητα από το ενδεχόμενο να οφείλεται σε κάποια στρατηγική.

Πρόσφατα συναντηθήκατε με αξιωματούχους της κυβέρνησης του Σουδάν στο Χαρτούμ για να εκφράσετε τις ανησυχίες των ΓΧΣ. Ποια ήταν η ανταπόκρισή τους; Είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν κάποια δράση;

Οι υπουργοί τους οποίους συνάντησα ξεκαθάρισαν ότι αναλαμβάνουν την ευθύνη για την ασφάλεια των εργαζομένων στις ανθρωπιστικές οργανώσεις στις περιοχές ελέγχου τους. Η ανταπόκριση αυτών των αξιωματούχων ήταν θετική αναφορικά με την ασφάλεια των εργαζομένων και την ικανότητά μας να μετακινούμαστε ελεύθερα για να αποτιμούμε ανεξάρτητα τις ανάγκες των πληγέντων πληθυσμών. Αλλά απομένει να δούμε αν οι διαβεβαιώσεις τους θα γίνουν πράξη, κάτι που θα μεταφραστεί στη δυνατότητα να μετακινούμαστε στους δρόμους του Νταρφούρ με ασφάλεια. Σήμερα αυτό δε συμβαίνει.

Οι ΓΧΣ πραγματοποιούν πολλά προγράμματα που, μέχρι πρόσφατα, ήταν οργανωμένα γύρω από ένα σύστημα παραπομπής των ασθενών που χρειάζονταν χειρουργικές επεμβάσεις, αλλά πλέον δεν μπορούμε να μεταφέρουμε ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση γιατί οι δρόμοι είναι υπερβολικά επικίνδυνοι. Το 2004, οδηγούσα στους περισσότερους από τους βασικούς δρόμους του Νταρφούρ. Σήμερα, οι βασικοί δρόμοι, εκτός από έναν, είναι υπερβολικά επικίνδυνοι για να τους διασχίσει κανείς. Όλες οι μετακινήσεις του προσωπικού πρέπει να γίνονται με αεροπλάνο.

Κάποιες οργανώσεις ανθρωπιστικής βοήθειας πήραν θέση σχετικά με την ανάπτυξη των ειρηνευτικών στρατευμάτων των Ηνωμένων Εθνών στο Νταρφούρ. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν σε τέτοιου είδους ενέργειες;

Είναι απογοητευτικό όταν δουλεύεις στο Νταρφούρ και βλέπεις τη βία εναντίον των πολιτών, τις γυναίκες που έρχονται στην κλινική αφού έχουν υποστεί βιασμό, αυτόν τον άσχημο πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη και τη μειωμένη δυνατότητα να προσφέρεις βοήθεια. Είναι έντονη η επιθυμία να βρεθεί μία λύση και θα ελπίζαμε να δοθεί μια μαγική λύση ώστε να επιλυθεί η κατάσταση. Ωστόσο, η ευθύνη των ανθρωπιστικών οργανώσεων είναι να βοηθούν τους πληθυσμούς και να περιγράφουν αυτά που βλέπουν. Έτσι βλέπουμε κι εμείς τη δική μας ευθύνη.

Εάν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις εμπλακούν σε διαπραγματεύσεις για την ειρήνη ή δεσμευτούν με εκκλήσεις για στρατιωτική παρέμβαση, παρεκκλίνουν από την ανθρωπιστική ευθύνη τους. Κάποιες ανθρωπιστικές οργανώσεις έκαναν έκκληση για στρατιωτική παρέμβαση στο Νταρφούρ. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι οργανώσεις ζημιώνουν -στην πραγματικότητα θυσιάζουν την ουδετερότητα των οργανώσεών μας, η οποία είναι απαραίτητη για να δουλέψει κανείς σε εμπόλεμες ζώνες και κρίσιμη για την ασφάλεια των εργαζόμενων. Οι ΓΧΣ πρέπει να διατηρήσουν την ουδετερότητά τους, ώστε να μπορούμε να διαπραγματευόμαστε με εμπλεκόμενους από όλες τις πλευρές για να προσεγγίζουμε πληθυσμούς που μας έχουν ανάγκη.

Αν αρχίσεις να προτείνεις ένοπλες παρεμβάσεις –ειδικά όταν αυτές αποδειχθούν αντίθετες με τη συγκατάθεση της κυβέρνησης- στην ουσία προτείνεις άλλη μία εμπόλεμη πλευρά. Δεν είναι ο ρόλος μας να παίρνουμε το μέρος του ενός ή του άλλου, γιατί τέτοιες δράσεις μπορούν να θέσουν τους εργαζόμενους σε σοβαρό κίνδυνο και να ακυρώσουν το επιχείρημα της ουδετερότητας που μας επιτρέπει, κατ΄αρχήν, να παρεμβαίνουμε.