Διάσκεψη ΟΗΕ: Αναπτυξιακοί Στόχοι Χιλιετίας

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, μέσα από τη δράση μας σε 68 χώρες παγκοσμίως, βεβαιώνουμε ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά, δεδομένου ότι και σε περιοχές που δεν μαστίζονται από τη βία ή τον πόλεμο, ο θάνατος και οι ασθένειες εξακολουθούν να επιβάλλουν έναν τρομακτικά βαρύ φόρο αίματος. Πρόκειται για μια κατάσταση που μόνο ως οξεία κρίση μπορεί να χαρακτηρισθεί και επιβάλλει την επείγουσα και μαζική ανταπόκριση της παγκόσμιας κοινότητας.

Η συχνή επίκληση ανθρωπιστικής βοήθειας που μια ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση όπως οι ΓΧΣ μπορεί να δώσει, καθώς και το εύρος των παρεμβάσεών μας, αποτελούν σαφείς δείκτες της κρίσης. Πέρσυ μόνον, παρείχαμε αντιρετροϊκά φάρμακα σε 160.000 HIV-οροθετικά άτομα, ενώ περιθάλψαμε πάνω από 1.000.000 ανθρώπους για ελονοσία και εμβολιάσαμε σχεδόν 8.000.000 άτομα για μηνιγγίτιδα.

Χάρη στην άμεση εμπειρία τους, οι ομάδες μας γνωρίζουν πόσα ακόμη χρειάζεται να γίνουν. Παρά το στόχο μείωσης της πείνας, η διατροφική κρίση εξακολουθεί να πλήττει χώρες όπως ο Νίγηρας, όπου σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό του υποσιτισμένου πληθυσμού υπερβαίνει το οριακό επίπεδο 15% φέρνοντας τη χώρα στο κατώφλι μιας επείγουσας ανθρωπιστικής κρίσης.

Η μοίρα γυναικών και παιδιών σε χώρες όπως η Σιέρρα Λεόνε, όπου 1 στις 8 γυναίκες πεθαίνει στη γέννα, δείχνει μόνο πόσο μακριά βρισκόμαστε από την επίτευξη του στόχου για τη μείωση της θνησιμότητας μητέρων-παιδιών. Και οι μεταδοτικές ασθένειες επιβάλλουν βαρύ φόρο αίματος σε περιοχές όπως το Λεσότο και η Σουαζιλάνδη, όπου πλέον του 1/5 των ενηλίκων έχει προσβληθεί από HIV.     

Υπάρχουν, ωστόσο, και απλά μέσα που σώζουν ζωές. Πιο σύγχρονα φάρμακα και ταχύτερες διαγνωστικές μέθοδοι έχουν καταστήσει εφικτή την αποτελεσματική θεραπεία της ελονοσίας. Άλλο παράδειγμα είναι και το HIV: η ευρύτερη φαρμακευτική κάλυψη σε χώρες όπως η Νότια Αφρική και το Μαλάουι δεν σώζουν μόνο ζωές, αλλά αποτρέπουν και την ανάπτυξη ευκαιριακών λοιμώξεων, όπως η φυματίωση, και μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο της επιδημίας όσον αφορά τον γενικό πληθυσμό. Αυτά τα οφέλη που είναι χειροπιαστά, και δεν αφορούν μόνο τους ασθενεί! ς αλλά ολόκληρη την κοινότητα, είναι αποτέλεσμα της έγκαιρης εισαγωγής όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων στην κατάλληλη θεραπεία.

Τα προγράμματα των ΓΧΣ για υποσιτισμένα παιδιά με έτοιμα προς χρήση θεραπευτικά διατροφικά σκευάσματα εμφανίζουν εξαιρετικά αποτελέσματα, και η παροχή συμπληρωματικής θεραπευτικής τροφής σε παιδιά πριν από την περίοδο της ξηρασίας – όπως γίνεται από τις ομάδες μας τώρα στο Νίγηρα – μπορεί να μειώσει τον αριθμό κρουσμάτων οξέος υποσιτισμού που απειλούν χιλιάδες παιδικές ζωές.

Παράλληλα, η καινοτόμος θεραπευτική αντιμετώπιση είναι εξίσου σημαντική. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι των τοπικών κοινοτήτων για την καταπολέμηση της ελονοσίας στο Μάλι, ή οι ομάδες ασθενών που δραστηριοποιούνται στην αντιμετώπιση του AIDS στη Μοζαμβίκη, μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τις παραδοσιακές δομές υγείας. Είναι επίσης γεγονός ότι η δωρεάν παροχή βασικών φαρμάκων έχει συμβάλει στην ταχεία μείωση της θνησιμότητας στα προγράμματα των ΓΧΣ σε χώρες όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ή το Μπουρούντι.       

Για πολλές ασθένειες, γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε για να σώσουμε ζωές. Αλλά αν οι ασθενείς δεν επωφεληθούν από αυτές τις αποτελεσματικές παρεμβάσεις και τις προόδους που σημειώνονται στις θεραπευτικές προσεγγίσεις, οι Αναπτυξιακοί Στόχοι Χιλιετίας για την υγεία δεν θα επιτευχθούν. Μάλιστα η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας εκτιμά ότι οι στόχοι αυτοί πιθανόν να αποτύχουν, αφού η επίτευξή τους απαιτεί ετήσια δαπάνη αυξημένη κατά περίπου 37 δισ. δολ. σε σχέση με τις σημερινές δαπάνες υγείας.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στην αύξηση αυτή δεν συμπεριλαμβάνουμε τις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων, διαγνωστικών μεθόδων και εμβολίων, τα οποία οι ομάδες μας στο πεδίο απεγνωσμένα ζητούν προκειμένου να διαγνώσουν, να θεραπεύσουν και να δράσουν προληπτικά εναντίον των ασθενειών. 

Κι ωστόσο σε μια εποχή όπου απαιτείται πολιτική δέσμευση και χρήμα, βλέπουμε και τα δύο αυτά να ελαττώνονται. Σε αρκετές χώρες οι εισφορές των θεσμικών δωρητών μειώνονται αντί να αυξάνουν. Οι ΓΧΣ είδαμε να μη γίνονται δεκτοί ασθενείς σε κλινικές διότι οι δωρητές υπαναχωρούν από προηγούμενες δεσμεύσεις τους και την υπόσχεσή τους να καταπολεμήσουν το HIV/AIDS.

Ως αποτέλεσμα, η θεραπευτική αγωγή κατά του AIDS περιορίζεται μόνο στα πιο βαριά περιστατικά, και όσο οι διαφορετικές προτεραιότητες συγκρούονται μεταξύ τους, οι ασθενείς αναγκάζονται να διαγκωνίζονται για το μερίδιό τους σε μια πίτα που γίνεται όλο και πιο μικρή.

Εάν μειώνονται τα κονδύλια για μια επιδημία που εξακολουθεί να σκοτώνει σχεδόν 2.000.000 ανθρώπους το χρόνο, μόνο φόβο μπορούμε να εκφράζουμε για το τι μπορεί να συμβεί με άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας που όμως γίνονται λιγότερο ορατά στα μάτια των δικών μας κοινωνιών. 

Μερικοί από τους μεγαλύτερους φορείς πολυμερούς συνεργασίας που χρηματοδοτούν προγράμματα υγείας στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπως το Παγκόσμιο Ταμείο Καταπολέμησης του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας, ή η Παγκόσμια Συμμαχία για τον Εμβολιασμό και την Ανοσιοποίηση, αντιμετωπίζουν σήμερα μιαν άνευ προηγουμένου κρίση ρευστότητας, η οποία απειλεί τη δυνατότητα των φορέων αυτών να σώσουν ανθρώπινες ζωές. Για το λόγο αυτό οργανώνουν συναντήσεις για τις αρχές του επόμενου μήνα σε μια προσπάθεια άντλησης κεφαλαίων – είν! ι όμως μάλλον απίθανο ότι θα καλύψουν τις ανάγκες. 

Μετά την αποφασιστική κινητοποίηση των ηγετών για την εγγυοδοσία δισεκατομμυρίων με στόχο τη διάσωση του οικονομικού τομέα, οι θεσμικοί δωρητές ισχυρίζονται τώρα ότι δεν υπάρχουν πλέον χρήματα για τη χρηματοδότηση της δημόσιας υγείας και τη διάσωση εκατομμυρίων ζωών. 

Ωστόσο η διεθνής χρηματοδότηση παραμένει βασικός παράγοντας και οι δεσμεύσεις που οι δωρητές ανέλαβαν στο παρελθόν πρέπει να τηρηθούν.

Με βάση την εμπειρία μας στην καταπολέμηση της φυματίωσης, των ξεχασμένων ασθενειών, και την προστασία της υγείας μητέρας-παιδιού, γνωρίζουμε πόσο καταλυτικά μπορεί να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων η διεθνής βοήθεια. 

Η στήριξη, όμως, ενός τέτοιου εγχειρήματος αποκλειστικά και μόνο στις ευμετάβλητες αποφάσεις θεσμικών δωρητών είναι και επισφαλής και ανεπαρκής. Χρειάζεται, λοιπόν, να βρούμε νέους τρόπους άντλησης πόρων, οι οποίοι θα είναι προβλέψιμοι και διατηρήσιμοι προκειμένου να καλύψουμε τα κενά. Η άντληση επιπρόσθετων κονδυλίων για τη χρηματοδότηση προτεραιοτήτων υγείας μπορεί να πάρει πολλές μορφές.

Ήδη βλέπουμε ένα τέτοιο παράδειγμα με τον διεθνή οργανισμό υγείας UNITAID που χρηματοδοτεί προγράμματα μέσω μιας μικρής εισφοράς στα αεροπορικά εισιτήρια. Είτε πρόκειται για ένα μικρό τέλος σε όλες τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, ή και μόνο στις νομισματικές, αυτοί οι νέοι μηχανισμοί χρηματοδότησης παρέχουν τη δυνατότητα άντλησης σημαντικών πόρων με ανώδυνο τρόπο. 

Τέτοια χρηματοδοτικά σχήματα βρίσκονται ήδη υπό συζήτηση από τους παγκόσμιους ηγέτες. Πρόσφατα, μάλιστα, τα σχήματα αυτά εκτιμήθηκαν ως εφικτά και από το ΔΝΤ, ενώ υπάρχει σημαντική υποστήριξη και εκ μέρους της ΕΕ για ανάλογες ενέργειες. Είναι όμως ζωτικής σημασίας μέρος των νέων αυτών πόρων να χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες της παγκόσμιας υγείας.

Μόλις πρόσφατα 60 χώρες που μετέχουν στο γκρουπ που δημιούργησε η UNITAID πρότειναν μια παγκόσμια εισφορά αλληλεγύης στις νομισματικές συναλλαγές, και όλα τα ποσά που θα αντληθούν μέσω του μηχανισμού αυτού να διοχετευθούν για την κάλυψη των αναγκών υγείας και ανάπτυξης.

Οι ηγέτες του κόσμου έχουν την επιλογή να αποδείξουν εμπράκτως το ενδιαφέρον τους για τη δημόσια υγεία και να βρουν τρόπο χρηματοδότησης των υποσχέσεων που δόθηκαν σε εκατομμύρια ανθρώπους δέκα χρόνια πριν. Αυτή η επιλογή προϋποθέτει μιαν ισχυρή πολιτική απόφαση που θα κάνει πράξη όλες τις υποσχέσεις του 2000. Γιατί οι ΓΧΣ γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η πολιτική απραξία συνεπάγεται τον αδικαιολόγητο θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. 

Ρεβέκα Παπαδοπούλου
Γενική Διευθύντρια
Γιατροί Χωρίς Σύνορα – Ελληνικό Τμήμα