Σομαλία: Οι ΓΧΣ ανοίγουν ένα Κέντρο Θεραπείας Χολέρας στο Μογκαντίσου

Μόλις επιστρέψατε από το Μογκαντίσου• τι επιπτώσεις έχουν οι συγκρούσεις στους ανθρώπους που ζουν στην πόλη;

Δρ. Ντ.: Είναι λυπηρό, αλλά ως ένα βαθμό οι άνθρωποι που ζουν στο Μογκαντίσου έχουν συνηθίσει τις συγκρούσεις. Τα τελευταία 16 χρόνια, η Σομαλία διατελεί χωρίς κυβέρνηση και οι Σομαλοί βιώνουν συνεχώς συγκρούσεις και βίαια επεισόδια. Αλλά οτιδήποτε κι αν συνέβαινε, το Μογκαντίσου δεν έπαψε ποτέ να λειτουργεί. Τα Πανεπιστήμια, τα σχολεία και τα νοσοκομεία παρέμεναν συνεχώς ανοιχτά. Το ξέσπασμα βίας του τελευταίου μήνα ήταν διαφορετικό. Οι συγκρούσεις ήταν έντονες. Αυτοί που είχαν τα οικονομικά μέσα διέφυγαν. Κάποιοι, είχαν αρκετά χρήματα για να εγκαταλείψουν τη χώρα ή να καταφύγουν σε άλλες περιοχές όπως το Γκαλκάγιο.

Αλλά επρόκειτο για τη μειοψηφία. Το Μογκαντίσου φιλοξενεί χιλιάδες εκτοπισμένους, καιρό πριν από αυτή τη συμπλοκή. Τα τελευταία 16 χρόνια, άνθρωποι από όλη τη Σομαλία έχουν καταφτάσει στην πρωτεύουσα, προσπαθώντας να δραπετεύσουν από τη βία και το λιμό ή ίσως απλά αναζητώντας μία καλύτερη ζωή. Ζουν σε άθλιες συνθήκες, σε πρόχειρα καταλύματα μέσα σε δημόσια κτίρια και άδεια κτιριακά συγκροτήματα. Όταν ξέσπασαν οι συγκρούσεις, αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν την επιλογή να φύγουν από τη χώρα κι έτσι, αναγκασμένοι να εκτοπιστούν για δεύτερή ή τρίτη φορά στη ζωή τους, κατέφυγαν σε άλλα, ασφαλέστερα τμήματα του Μογκαντίσου ή ακριβώς έξω από την πόλη, σε μέρη όπως το Αφγκούγιε ή το Τζόουχαρ.

Τώρα που οι συγκρούσεις φαίνεται να έχουν κοπάσει, πολλοί Σομαλοί επιστρέφουν στην πρωτεύουσα. Τα πανεπιστήμια και τα νοσοκομεία αρχίζουν να ξανανοίγουν και οι άνθρωποι προσπαθούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους. Αλλά υπάρχουν πολλοί εκτοπισμένοι που δεν έχουν γυρίσει, είτε επειδή δεν έχουν τα χρήματα για το ταξίδι είτε επειδή τα μέρη όπου έμεναν καταστράφηκαν ή καταλήφθηκαν. Δεν ξέρω τι θα συμβεί σε αυτούς τους ανθρώπους.

Πώς επηρέασαν οι συγκρούσεις τις ανάγκες υγείας στο Μογκαντίσου;

Τζ. Π.: Οι ανάγκες υγείας στη Σομαλία είναι τεράστιες εδώ και πολύ καιρό, αλλά η κατάσταση είναι ιδιαίτερα οξυμένη στο Μογκαντίσου. Κάθε φορά που πηγαίνω εκεί σοκάρομαι που βλέπω τόσους ανθρώπους να ζουν σε τέτοια αθλιότητα. Κάθε δημόσιο κτίριο ή συγκρότημα που βλέπουμε είναι γεμάτο εκτοπισμένους. Τα καταλύματα που έχουν χτίσει οι ίδιοι είναι τόσο στοιχειώδη και πρόχειρα που νομίζει κανείς ότι μένουν εκεί μόνο λίγες ημέρες, αλλά, στην πραγματικότητα,  πολλοί από αυτούς μένουν έτσι για 10 ή και παραπάνω χρόνια. Στο παρελθόν το Μογκαντίσου ήταν μια υπέροχη παραλιακή πόλη αλλά τώρα οδηγώντας στο δρόμο το μόνο που βλέπεις είναι μιζέρια. Λίγοι είναι οι τυχεροί που διαθέτουν αυτοκίνητα και δουλειά ενώ υπάρχουν στην κυριολεξία χιλιάδες ανθρώπων που δουλεύουν μεροδούλι-μεροφάι. Δεν έχουν τίποτα. Τα χρόνια βίας τους έχουν στερήσει την εκπαίδευση, τη δουλειά, την ιατρική περίθαλψη και, πολύ συχνά, την ελπίδα.

Η Σομαλία έχει έναν από τους χειρότερους δείκτες υγείας στον κόσμο. Ο υποσιτισμός είναι χρόνια κατάσταση και η φυματίωση παρουσιάζει μεγάλη εξάπλωση. Σπάνιες, θανατηφόρες ασθένειες όπως το Κάλα-Αζάρ είναι ενδημικές σε ορισμένες περιοχές. Μετά από δεκαέξι χρόνια χωρίς κεντρική κυβέρνηση η Σομαλία διαθέτει ελάχιστη πρόσβαση σε δωρεάν δημόσια περίθαλψη. Υπάρχουν αρκετές ιδιωτικές κλινικές και κέντρα υγείας που προσφέρουν υγειονομικές υπηρεσίες επί πληρωμή, αλλά οι περισσότεροι Σομαλοί δε διαθέτουν τα απαιτούμενα χρήματα. Έτσι, οι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από εύκολα αντιμετωπίσιμες ασθένειες, όπως ελονοσία και λοιμώξεις του αναπνευστικού.

Όπως μπορεί κανείς να φανταστεί, οι πρόσφατες συγκρούσεις έχουν επιδεινώσει κατά πολύ την κατάσταση στο Μογκαντίσου. Πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν, μεταξύ αυτών και απλοί πολίτες. Τα περισσότερα νοσοκομεία και κλινικές καταστράφηκαν ή έκλεισαν. Για παράδειγμα, το μόνο δωρεάν παιδιατρικό νοσοκομείο στο Μογκαντίσου είναι ακόμα κλειστό, αλλά ελπίζουμε ότι θα ξανανοίξει σύντομα. Και, φυσικά, πολλοί εργαζόμενοι υγείας έχουν φύγει. Τα σημεία ύδρευσης καταστράφηκαν επίσης κατά τη συμπλοκή, γεγονός που αύξησε τη διάδοση της διάρροιας και άλλων ασθενειών. Η χολέρα είναι ενδημική στη Σομαλία. Η «εποχή της χολέρας» διαρκεί από το Νοέμβριο μέχρι το Μάρτιο κάθε χρόνο και οι κλινικές μας σε όλη τη χώρα φροντίζουν συνήθως κάποιους από τους ασθενείς με χολέρα κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής. Αλλά αυτό το χρόνο η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, με περίπου 16.000 περιστατικά μόνο στην περιοχή Λόουερ Σαμπέλ. Το γεγονός ότι ανοίξαμε ένα Κέντρο Θεραπείας Χολέρας στα μέσα Μαΐου, πολύ αργότερα από το αναμενόμενο τέλος της «εποχής της χολέρας», δείχνει πόσο άσχημα ήταν τα πράγματα φέτος.

Οι άνθρωποι που έμειναν στο Μογκαντίσου κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, πολύ συχνά είτε φοβόντουσαν να πάνε στις λιγοστές υποδομές υγείας που παρέμεναν ανοιχτές είτε δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα μεταφορικά τους έξοδα. Έτσι, καθυστερούσαν πολύ προτού διακινδυνεύσουν να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια. Δυστυχώς, για κάποιους από αυτούς αυτή η καθυστέρηση αποδείχτηκε μοιραία. Παρόλο που η συμπλοκή φαίνεται να έχει λήξει, η κατάσταση είναι ακόμα πολύ επικίνδυνη. Πολλοί από τους εργαζομένους συνεχίζουν να διαμένουν έξω από την πόλη γιατί το θεωρούν ασφαλέστερο. Μόλις χτες, μία από τις νοσοκόμες μας μάς είπε ότι δεν μπορούσε να έρθει στη δουλειά γιατί έγινε έκρηξη στο δρόμο που οδηγεί στην κλινική.   

Αυτό είναι το πρώτο πρόγραμμα των ΓΧΣ στο Μογκαντίσου;

Τζ. Π.: Όχι, οι ΓΧΣ δουλεύουν στη Σομαλία από το 1991 και είχαν στήσει μια κλινική πρωτοβάθμιας περίθαλψης στην περιοχή Γιακσίντ στο βόρειο Μογκαντίσου το 1994. Ως μία από τις λιγοστές δωρεάν δημόσιες υποδομές υγείας στην πόλη, η κλινική συχνά είναι υπερπλήρης. Για να σας δώσω μία ιδέα των αναγκών, τον περασμένο χρόνο η κλινική δέχτηκε 114.000 επισκέψεις εξωτερικών ασθενών και προσέφερε περίθαλψη σε 4.800 εγκύους.  Όταν αντιληφθήκαμε περιστατικά χολέρας το Μάρτιο στο Μογκαντίσου, ανοίξαμε ένα Κέντρο Θεραπείας Χολέρας στο Φορλανίνι, στην περιοχή Γιακσίντ, στο οποίο περιθάλψαμε περισσότερους από 1.300 ασθενείς. Ωστόσο, ανησυχούσαμε για το γεγονός ότι η έλλειψη ασφάλειας εμπόδιζε πολλούς ανθρώπους να έρθουν στην κλινική. Γι αυτό, όταν ηρέμησαν τα πράγματα και μας δόθηκε η δυνατότητα, ανοίξαμε ένα καινούργιο, μικρότερο Κέντρο Θεραπείας Χολέρας. Στήσαμε ένα κέντρο σε λίγες μέρες και ξεκινήσαμε να δεχόμαστε ασθενείς την Κυριακή 13 Μαΐου. Μέχρι στιγμής, έχουμε περιθάλψει 50 περιστατικά χολέρας. Καθώς ο αριθμός των περιστατικών φαίνεται να μειώνεται, ανοίξαμε και μια εξωτερική κλινική για παιδιά κάτω των 5 ετών. Η κλινική άνοιξε το Σάββατο 19 Μαΐου και μέχρι στιγμής έχουμε εξετάσει 40 ασθενείς. Και οι δύο κλινικές λειτουργούν με 5 Σομαλούς γιατρούς και 9 νοσοκόμες. Βρίσκονται στο κέντρο της πόλης σε δύο οικιστικά συγκροτήματα. 

Υπάρχουν πολλές άλλες ανθρωπιστικές οργανώσεις που δουλεύουν στο Μογκαντίσου αυτή τη στιγμή;

Τζ. Π.: Υπάρχουν πολύ λίγες ανθρωπιστικές οργανώσεις που δουλεύουν στη νότια και κεντρική Σομαλία κι ακόμα λιγότερες στο Μογκαντίσου. Δεν είναι εύκολο να δουλεύει κανείς στη Σομαλία. Είναι επικίνδυνο και δύσκολο να κυκλοφορείς. Ωστόσο, υπάρχει δυνατότητα βοήθειας και οι ανάγκες είναι τόσο ζωτικές που επιβάλλουν την παρουσία μας. Προφανώς η ασφάλεια είναι ένα ζήτημα που προκαλεί ανησυχία. Σε όλα τα μέρη όπου δουλεύουν οι ΓΧΣ, προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν ανθρωπιστικό χώρο και να κάνουν σαφές ότι είναι μια ανεξάρτητη ιατρική οργάνωση που θα προσφέρει βοήθεια σε όσους τη χρειάζονται με τρόπο ουδέτερο και αμερόληπτο. Συζητάμε με τις κοινότητες όπου δουλεύουμε και προσπαθούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν και σέβονται τα κίνητρά μας και τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουμε. Σε άλλες περιοχές της Σομαλίας, αυτό συχνά σημαίνει ότι συζητάμε με δύο διαφορετικές ομάδες, αλλά στο Μογκαντίσου χρειάζεται να μιλήσουμε με πολλούς διαφορετικούς παράγοντες που έχουν πολλές και διαφορετικές προτεραιότητες.

Πιστεύετε ότι διακινδυνεύετε δουλεύοντας στο Μογκαντίσου;

Τζ.Π: Το να δουλεύεις οπουδήποτε στη Σομαλία εμπεριέχει το στοιχείο του κινδύνου. Αλλά, όπως και σε κάθε αποστολή των ΓΧΣ, είναι απαραίτητο να βρούμε την ισορροπία μεταξύ κινδύνου και αναγκών του πληθυσμού. Στο Μογκαντίσου, οι ανάγκες είναι τέτοιες που αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε. Είναι μια μεγάλη πρόκληση, αλλά αν μπορέσουμε να προσφέρουμε ιατρική βοήθεια με ουδέτερο και αμερόληπτο τρόπο στους ανθρώπους που το χρειάζονται, τότε αξίζει τον κόπο.

Δρ. Ντ: Επέστρεψα στη Σομαλία το 2002 ύστερα από 10 χρόνια εργασίας στο εξωτερικό. Η οικογένειά μου και οι φίλοι μου με ρωτάνε συνέχεια γιατί δουλεύω στο Μογκαντίσου. Για να είμαι ειλικρινής, συχνά κάνω κι εγώ στον εαυτό μου την ίδια ερώτηση. Δεν είναι εύκολο, η κατάσταση ασφαλείας είναι συχνά πολύ επικίνδυνη. Όμως έχω μεγαλώσει στο Μογκαντίσου και εδώ μένει η οικογένειά μου. Εδώ σπούδασα γιατρός χωρίς να πληρώσω τίποτα. Όταν επέστρεψα, το 2002, σοκαρίστηκα από το πόσο πολύ έχει αλλάξει η πόλη• το κέντρο της πόλης έχει καταστραφεί, το παλιό μου πανεπιστήμιο έχει κλείσει και το νοσοκομείο όπου δούλευα έχει γίνει ξενοδοχείο. Ένιωσα σαν να μην είχα παρελθόν, αφού τα πάντα στο παρελθόν μου είχαν καταστραφεί. Εκείνη την περίοδο αποφάσισα ότι έπρεπε να μείνω στο Μογκαντίσου και να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις και τις ικανότητές μου για να βοηθήσω το λαό μου. Αισθάνομαι ότι έχω ευθύνη απέναντι στους Σομαλούς και, για μένα, η βοήθεια που προσφέρω κάνει τη δουλειά μου να αξίζει τον κόπο.