Το πρόβλημα της περίθαλψης παιδιών με HIV στην Κένυα

Έχει πυρετό και είναι καλυμμένος με δύο κομμάτια ύφασμα, το ένα μάλλινο και το άλλο λεπτό βαμβακερό, που είναι γνωστό στους ντόπιους ως «λέσσο». Φαίνεται πολύ πιο μεγαλόσωμος από το πραγματικό του μέγεθος.    

Ο Τίτους έχει AIDS και ήδη λαμβάνει αντιρετροϊκή θεραπεία, η οποία επιβραδύνει την ανάπτυξη της ασθένειας και κανονικά θα έπρεπε να τον βοηθήσει να ζήσει μια φυσιολογική ζωή.  

Ρωτώντας την Ελίζαμπεθ για την κατάσταση του Τίτους, αυτή βγάζει μια χάρτινη σακούλα μέσα από το «κιόντο», που έχει μέσα τα σιρόπια Lamivudine και Zidovudine και ένα κουτάκι με μεγάλα κίτρινα χάπια Stocrin των 200mg. Εξηγεί ότι του δίνει τα σιρόπια δυο φορές τη μέρα σε ίσες ποσότητες των 12,5ml κάθε φορά. Ο Τίτους παίρνει επίσης κάθε μέρα και ένα δισκίο Effavirenz.     

© Juan Carlos Tomasi

Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο για ένα μικρό παιδί όταν ζει σε μία καλύβα του ενός δωματίου. Η διαδικασία είναι ιδιαίτερα δύσκολη καθώς απαιτεί βασικά πράγματα, όπως για παράδειγμα το καθαρό νερό, που δεν είναι όμως πάντα διαθέσιμo στις παραγκούπολεις. Στα παιδιά που είναι λίγο μεγαλύτερα από τον Τίτους χορηγούνται χάπια που δίνονται μια φορά τη μέρα. Οι μητέρες πρέπει να σπάνε τα χάπια ακριβώς στη μέση. Τα περισσότερα παιδιά δεν μπορούν να καταπιούν το μισό χάπι και γι' αυτό οι μητέρες το διαλύουν και το ανακατεύουν μαζί με το φαγητό, τη μία δόση το πρωί και την άλλη πριν από τον ύπνο. Οι μετρήσεις πρέπει να είναι ακριβείς, αλλιώς η θεραπεία θα αποτύχει. Καθώς μεγαλώνει το παιδί, η δοσολογία πρέπει κι αυτή να προσαρμόζεται συνέχεια.       

Η Ελίζαμπεθ εξηγεί ότι ο Τίτους προτιμάει να καταπίνει το χάπι παρά να το τρώει μέσα στο φαγητό του εξαιτίας της άσχημης γεύσης του. Αλλά τα δισκία φαίνονται τεράστια για ένα μικροσκοπικό παιδί.  

«Οι ενήλικοι πρέπει να παίρνουν μόνο δύο χάπια την ημέρα και αυτό έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά τη συμμόρφωση», εξηγεί η Κριστίν Ζενεβιέ, επικεφαλής της αποστολής των ΓΧΣ. «Τα παιδιά δεν μπορούν να έχουν την ίδια «πολυτέλεια», καθώς δεν υπάρχει η κατάλληλη θεραπεία. Μέχρι να μεγαλώσουν αρκετά ούτως ώστε να μπορούν να λάβουν τη θεραπεία των ενηλίκων, λαμβάνουν ένα συνδυασμό σιροπιών και χαπιών, που είναι δύσκολο να χορηγηθούν ακολουθώντας την απαιτούμενη ακριβή δοσολογία. Για τις μητέρες, είναι λες και κάνουν τη δουλειά ενός φαρμακοποιού», συμπληρώνει η Ζενεβιέ.

Όπως η μεγάλη πλειοψηφία των 250.000 κατοίκων στην παραγκούπολη της Μαθάρε, τους οποίους εξυπηρετεί η κλινική «Μπλου Χάουζ», έτσι η Ελίζαμπεθ και ο Τίτους επιβιώνουν κι αυτοί μόλις με ένα δολάριο τη μέρα. Η παραγκούπολη αποτελείται από μικρά σπίτια φτιαγμένα από λάσπη με στέγες από τσίγκο, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο. Ένας μεγάλος αριθμός των κατοίκων είναι άνεργοι, ενώ όσοι δουλεύουν δεν έχουν σταθερές δουλειές. Δεν υπάρχουν δρόμοι, αλλά στενοί χωματόδρομοι γεμάτοι με σκουπίδια. Τα λίγα δημόσια αποχωρητήρια δεν καθαρίζονται ποτέ λόγω της έλλειψης νερού. Όλη η παραγκούπολη είναι γεμάτη με σκουπίδια από πλαστικό και χαρτί. Κατά τη διάρκεια της περιόδου των βροχών οι χωματόδρομοι γίνονται κυριολεκτικά αδιάβατοι. Στον αέρα πλανάται μια ενοχλητική μυρωδιά.

Οι ΓΧΣ παρέχουν δωρεάν εξετάσεις και ιατρική περίθαλψη, καθώς οι κάτοικοι δε θα μπορούσαν να πληρώσουν για τις υπηρεσίες αυτές.           

© Juan Carlos Tomasi

Στην Κένυα, τα παιδιά εξακολουθούν να γεννιούνται οροθετικά. Αυτή η δήλωση φαίνεται γελοία αν αναλογιστεί κανείς την εξαιρετικά μεγάλη εξάπλωση του AIDS στην Αφρική, όμως αυτό είναι ειδικά ένα πρόβλημα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Στη δύση, ο αριθμός των παιδιών που γεννιούνται με HIV/AIDS είναι πολύ μικρός λόγω των προγραμμάτων για τη μετάδοση του ιού από τη μητέρα στο παιδί, με τη βοήθεια των οποίων οι μητέρες με HIV μπορούν να λάβουν θεραπεία που περιορίζει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στα αγέννητα μωρά τους.    

Στην Κένυα, όπου δεν υπάρχει ούτε καν κατάλληλο διαγνωστικό τεστ για παιδιά ηλικίας κάτω των 18 μηνών, η κατάσταση είναι πολύ άσχημη. Το 33% των παιδιών με μητέρες οροθετικές γεννιούνται και αυτά με την ασθένεια και το 50% των παιδιών που πιθανώς έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV, πεθαίνουν πριν συμπληρώσουν τα δύο χρόνια ζωής.   

«Η αποφυγή της μετάδοσης είναι δυνατή, αλλά απαιτεί την ύπαρξη ενός πρωτοβάθμιου συστήματος υγείας, το οποίο σε πολλά μέρη της Κένυας είναι ανύπαρκτο», εξηγεί η Κριστίν Ζενεβιέ. «Μαζί με την έλλειψη διαγνωστικών εργαλείων, αποτελεί ένα θανάσιμο συνδυασμό».   

Ακόμα και αν ένα παιδί αποφύγει τη μετάδοση όταν γεννιέται, ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από το θηλασμό. Πολλές μητέρες είναι πολύ φτωχές για να αγοράσουν κάποιο υποκατάστατο γάλακτος. 

Οι μητέρες που θηλάζουν, οι οποίες έρχονται στην κλινική «Μπλου Χάουζ», είναι πολύ τυχερές. Παίρνουν συσκευασμένο γάλα σε σκόνη μέχρι τα μωρά τους να γίνουν έξι μηνών. Μετά από αυτήν την ηλικία αρχίζουν να παίρνουν «unimix», μία τροφή με αλεσμένο καλαμπόκι και σόγια, πλούσιο σε σίδηρο και βιταμίνες.    

Οι ΓΧΣ προτείνουν να αποφεύγεται ο θηλασμός από τις μητέρες που έχουν προσβληθεί από τον HIV, καθώς το μωρό θα μπορούσε να κολλήσει τον ιό από το γάλα. Η πιθανότητα μετάδοσης είναι ακόμα μεγαλύτερη όταν οι μητέρες ταυτόχρονα ταΐζουν με φαγητό και θηλάζουν τα παιδιά τους. Μικρές κακώσεις στο στομάχι, οι οποίες προκαλούνται από την αλλαγή στη διατροφή, μπορεί να επιτρέψουν στον ιό να μεταδοθεί. Όποιος και αν είναι ο τρόπος μετάδοσης, το AIDS είναι υπεύθυνο για το θάνατο πολλών παιδιών.        

Δυστυχώς αυτό είναι κάτι που γνωρίζει καλά η Ελίζαμπεθ. Με τρόμο στα μάτια αρχίζει να αφηγείται πώς στα έξι της χρόνια, η κόρη της είχε αρρωστήσει βαριά και ύστερα πέθανε. Δεν έμαθε ποτέ την αιτία, αλλά δεν είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς. Μετά έχασε και το δεύτερο παιδί της στη γέννα. Επίσης δεν έμαθε γιατί. «Ο Τίτους είναι το μόνο παιδί που μου έχει απομείνει τώρα», λέει φοβισμένη, «Ελπίζω ότι θα γίνει καλύτερα». Κι αυτή είναι μια φράση που επαναλαμβάνει πολλές φορές όταν μιλάει.  

Αυτό που κάνει εντύπωση είναι ότι η Ελίζαμπεθ προσπαθεί να μη μιλάει για τη δική της κατάσταση υγείας. Ο φόβος του τεστ για το HIV/AIDS είναι κοινός για πολλές γυναίκες στην Κένυα και ειδικά για όσες είναι παντρεμένες, καθώς φοβούνται ότι θα τις εγκαταλείψουν οι σύζυγοί τους, που είναι οι μόνοι που φέρνουν φαγητό στο σπίτι. Επομένως η γυναίκα μένει χωρίς εισόδημα, αλλά με την υποχρέωση της φροντίδας των παιδιών. Πολύ συχνά συμβαίνει ένας από τους δύο ή και οι δύο γονείς να πάσχουν από HIV. Τότε η μητέρα πρέπει να αναζητήσει καλή ιατρική περίθαλψη για αυτήν και τα παιδιά της, να φέρει φαγητό στο σπίτι και να εργαστεί. Πρόκειται για μία εξαιρετικά δύσκολη δουλειά.     

Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 150.000 παιδιά πάσχουν από HIV στην Κένυα. Η κλινική «Μπλου Χάουζ» περιθάλπει μέχρι στιγμής 450 παιδιά με AIDS. Από αυτά, τα 158 παίρνουν αντιρετροϊκά. «Ο αριθμός μπορεί να φαίνεται μικρός», εξηγεί η Ζενεβιέ, «αλλά εξαιτίας της μεγάλης δυσκολίας στην περίθαλψη, αυτά τα παιδιά συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πολύ λίγα παιδιά που λαμβάνουν θεραπεία στην Κένυα».

Κατά ένα περίεργο τρόπο ο Τίτους είναι τυχερός. Εκτός του γεγονότος ότι λαμβάνει θεραπεία, έχει μια μητέρα και έναν πατέρα που τον φροντίζουν.

Ωστόσο αν η κατάσταση δεν αλλάξει δραματικά σε σχέση με τη διάγνωση και τη θεραπεία, η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών, που δεν περιθάλπονται στα προγράμματα των ΓΧΣ, δε θα καταφέρουν να φτάσουν στην ηλικία των 10 χρόνων. 

Όπως φαίνεται τώρα, τα παιδιά στον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουν αφεθεί στη μοίρα τους.