Παρόλη την κρίση, η ελληνική κοινωνία κατανοεί τη σημασία μιας αλληλεγγύης που ξεπερνά σύνορα.

Michaël Neuman : Πώς επηρεάζει η κρίση τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα;
Η πρώτη συνέπεια της κρίσης είναι αναμφίβολα η επίδραση της στο ηθικό του προσωπικού μας. Όλοι οι εργαζόμενοι είτε έχουν ένα σύζυγο, είτε ένα αδέλφι, ένα γονιό που έχασε τη δουλειά του ή που υπέστη δραστική μείωση στα εισοδήματά του, λόγω των περικοπών στους μισθούς και στις συντάξεις ή των αυξήσεων στους φόρους. Πολλοί έμποροι που αναγκάστηκαν να κλείσουν την επιχείρησή τους δεν έλαβαν επίδομα ανεργίας. Δεν ζούμε εκτός κοινωνίας. Και η κοινωνία μας βρίσκεται πραγματικά σε κατάσταση συλλογικής κατάθλιψης.

Η μεγάλη πλειοψηφία των δωρητών μας είναι συνταξιούχοι και δημόσιοι υπάλληλοι. Μέσα σ’ αυτά τα πέντε χρόνια της κρίσης, βιώσαμε πλήρως τις συνέπειες από την μείωση των εισοδημάτων αυτών των τάξεων.  Έχουμε διατηρήσει τον αριθμό των δωρητών μας, είναι γύρω στους 40.000. Ωστόσο, η μέση συνεισφορά τους βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Από το ’09 ως το ’11, έχουμε χάσει το 40% των εσόδων μας. Αναγκαστήκαμε εξίσου να αναθεωρήσουμε τις στρατηγικές ανεύρεσης πόρων, γιατί αντιμετωπίσαμε το δίλημμα πώς να συνεχίσουμε να στέλνουμε επιστολές έκκλησης υποστήριξης σε μια κοινωνία που πιέζεται σ’ αυτό το βαθμό; Μειώσαμε τον προϋπολογισμό ανεύρεσης πόρων κατά 40%. Όμως, όταν απευθύναμε την έκκληση των MSF για τη Σομαλία, τον περασμένο Σεπτέμβριο- Οκτώβριο, λάβαμε 300.000 ευρώ. Αυτό δείχνει ότι παρόλη την κρίση, η ελληνική κοινωνία κατανοεί τη σημασία μιας αλληλεγγύης που ξεπερνά σύνορα.

Το πρόβλημα μπορεί επίσης να διαπιστωθεί στον τομέα ανεύρεσης ανθρωπίνου δυναμικού. Παρότι ο αριθμός υποψηφίων για τα προγράμματά μας δεν έχει αυξηθεί σημαντικά, ωστόσο, οι υποψηφιότητες έρχονται από ανθρώπους με μεγαλύτερη επιστημονική κατάρτιση και επαγγελματική εμπειρία. Για τη θέση part time λογιστή που ανοίξαμε πρόσφατα, με μισθό γύρω στα 500 ευρώ, δεχθήκαμε κοντά στις 300 υποψηφιότητες, κάτι που λέει πολλά.

Μπορούμε να μετρήσουμε τις συνέπειες της κρίσης στην υγεία των ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα;
Η πολιτική λιτότητας που επιβλήθηκε στην Ελλάδα απαιτεί κυρίως την κατάργηση 150.000 θέσεων εργασίας στο δημόσιο τομέα, σε τρία χρόνια. Στα νοσοκομεία, αυτό έχει ως συνέπεια περικοπές στους προϋπολογισμούς της τάξης του 40%, από το 2009, συγχωνεύσεις ιδρυμάτων, μειώσεις εργατικού δυναμικού. Οι προμήθειες σε φάρμακα παρουσιάζουν ελλείψεις, εξαιτίας αδυναμίας πληρωμής. Και δίπλα σε όλα αυτά, η ζήτηση αυξήθηκε κατά ένα τέταρτο μεταξύ 2009 και ’10, διότι ένα μέρος του πληθυσμού αδυνατεί να πληρώσει για ιδιωτική περίθαλψη. Ακόμη και στα δημόσια νοσοκομεία, η πρόσβαση είναι περιορισμένη για λόγους οικονομικούς, καθώς ένα ελάχιστο εισιτήριο 5 ευρώ απαιτείται ανά επίσκεψη, των επειγόντων περιστατικών εξαιρουμένων.

Υπάρχει σημαντική αύξηση των περιστατικών φυματίωσης, για παράδειγμα ανάμεσα στους μετανάστες,. Το ποσοστό HIV στους χρήστες ουσιών στην Αθήνα αυξήθηκε κατά 1250% μέσα σε ένα χρόνο, παράλληλα με την κατάργηση των κοινωνικών προγραμμάτων και με την αύξηση χρήσης κοινής σύριγγας. Το ποσοστό του HIV στο γενικό πληθυσμό αυξήθηκε κατά 52%. Ακόμη χειρότερα, βλέπουμε να επανακάμπτουν τα περιστατικά μετάδοσης του ιού από μητέρα σε παιδί. Ας αναφέρουμε επίσης την ελονοσία. Έχοντας εξαλειφθεί από την Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του ’70, έκανε την επανεμφάνισή της το 2009. Το ’11 αντιμετωπίσαμε μια επιδημία «αυτόχθονων» κρουσμάτων. Κι επίσης το ‘10 αντιμετωπίσαμε επιδημία ιού του δυτικού Νείλου που στοίχισε τη ζωή σε 35 ανθρώπους.

Επίσης διαπιστώσαμε την ολοένα μεγαλύτερη αδυναμία των οικογενειών να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, καθώς οι εμβολιασμοί αυτοί διενεργούνται από παιδιάτρους στους οποίους πλέον πολλοί Έλληνες δεν έχουν πρόσβαση.
Ένα μέρος αυτών των αριθμών δημοσιεύτηκε στο Lancet – το άρθρο ανέφερε μάλιστα και αύξηση των αυτοκτονιών κατά 40% από το πρώτο εξάμηνο του ’10 έως εκείνο του ’11.

Η κρίση αυτή στην υγεία αγγίζει ιδιαίτερα τους συνταξιούχους, τους ανέργους, τους νέους, τα άτομα που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, κ.λπ. Ο πληθυσμός γίνεται πιο ευάλωτος. Η κρίση δεν πλήττει όλη τη χώρα με τον ίδιο τρόπο, όμως αρχίζουν να εμφανίζονται θύλακοι ακραίας φτώχιας. Η κατάσταση σε ορισμένες υποβαθμισμένες γειτονιές μπορούν πλέον να συγκριθούν με εκείνες που συναντάμε στα παραδοσιακά πεδία παρέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Το ελληνικό τμήμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα  είναι μια οργάνωση ιατρική, με υπόσταση διεθνή, η οποία όμως αναπτύσσει προγράμματα «εθνικά» εδώ και πολύ καιρό. Για παράδειγμα παρεμβαίνετε στην Ελλάδα από το ’96. Πώς βιώνετε αυτή την άσχημη κατάσταση;
Δεν είδαμε ανθρώπους να κάνουν ουρά για να λάβουν περίθαλψη. Αντιθέτως, λαμβάνουμε πολλές εκκλήσεις για δωρεά αγαθών: τρόφιμα, φάρμακα, ρούχα, τα οποία δεν είναι πάντα εύκολο να διαχειριστούμε. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε, δεν είναι να δρούμε απομονωμένα. Συνεργαζόμαστε κυρίως με ιατρικά πανεπιστημιακά ιδρύματα με στόχο να αναλύουμε την κατάσταση και να παρεμβαίνουμε από κοινού με τον πλέον κατάλληλο τρόπο. Δεν θα ήθελα με κανένα τρόπο να καλλιεργήσω την ψευδαίσθηση ότι οι ΜΚΟ μπορούν να γίνουν η απάντηση στα προβλήματα που βιώνουμε. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να συνεισφέρουμε στην ενίσχυση των συναδέλφων μας από το δημόσιο τομέα οι οποίοι δίνουν τη μάχη τους για να συνεχίσει η υγεία να αποτελεί δημόσιο αγαθό. Σ’ αυτό το πλαίσιο σκέψης, δεν θελήσαμε να ανοίξουμε δικό μας πολυϊατρείο.

Επίσης, υποστηρίζουμε συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα περιθάλποντας αστέγους κατά το δριμύ ψύχος που σημειώθηκε. Ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα που αφορά στην ελονοσία. Και συνεχίζουμε να εργαζόμαστε στο πλευρό των μεταναστών, κάτι όμως που μας θέτει προβλήματα δείχνοντας αλλαγές μέσα στην ελληνική κοινωνία: Λαμβάνουμε συχνά μηνύματα ή τηλεφωνήματα απειλητικά που αναφέρονται στις παρεμβάσεις μας για τους μετανάστες. Οι ρατσιστικές επιθέσεις στην Αθήνα αυξάνουν ολοένα.

Σ’ αυτές τις εξελίξεις, πώς τοποθετείστε δημόσια και πολιτικά;
Για πολλά χρόνια  η Εκκλησία διατηρούσε το μονοπώλιο στην αλληλεγγύη. Αυτό όμως που συμβαίνει σήμερα στη χώρα είναι εκπληκτικό: βλέπουμε να αναπτύσσονται πολλά δίκτυα αλληλεγγύης, ανθρώπους να συνεργάζονται για να βρουν κοινή λύση στο πρόβλημά τους. Βλέπουμε να ανοίγουν κοινωνικές κλινικές, κοινωνικά φαρμακεία, κοινωνικά σούπερ μάρκετ... Πολλά μέλη της οργάνωσής μας συμμετέχουν σ’ αυτές τις προσπάθειες, σε προσωπική βάση. Κάποιοι έχουν επιλέξει να προσφέρουν τις ιατρικές υπηρεσίες τους κατά τις διαδηλώσεις. Ας συνειδητοποιήσουμε σ’ αυτό το σημείο ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο σ’ αυτό που θα είναι η Ευρώπη στο εγγύς μέλλον. Ποιος θα ευχόταν το κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα σε κυβερνώντες και πολίτες να σπάσει παντού, όπως συμβαίνει σήμερα εδώ;

Ωστόσο, οι παρεμβάσεις των ελληνικών οργανώσεων στο δημόσιο διάλογο είναι πολλές και αδιάκοπες. Γιατί να ενδιαφέρει τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα να καταγγείλουν την αδυναμία των δημόσιων αρχών να κυβερνήσουν αποτελεσματικά; Αυτό το ακούς να το λέει ήδη όλος ο κόσμος, από τον μπακάλη στο δρόμο, μέχρι τους δημοσιογράφους και τις διάφορες Ενώσεις. Πρέπει να βρούμε τη δική μας φωνή. Σήμερα, υπερασπιζόμαστε πρώτα απ’ όλα την άποψη ότι ένα δυνατό δημόσιο σύστημα υγείας πρέπει να αντέχει. Στο σωματείο μας υπήρξαν αρκετά μέλη που θα επιθυμούσαν οι MSF να έχουν πιο έντονη παρουσία στο δημόσιο λόγο και στο πεδίο. Το γεγονός ότι πραγματοποιήσαμε παρέμβαση για τους αστέγους χθες, για την ελονοσία αύριο, λειτουργεί ως ενεργειακός καταλύτης που μας βοηθά να ξεπεράσουμε την κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει.