Παιδιά του δρόμου στη Μόσχα: έξω στο κρύο...

Η θερμοκρασία ήταν τόσο χαμηλή, που πάγωναν ακόμα και οι τρίχες της μύτης και μούδιαζε οποιοδήποτε μέρος του σώματος έμενε εκτεθειμένο στο κρύο έστω και για λίγα λεπτά. Οι αρχές της πόλης αποφάσισαν τη διακοπή του ρεύματος σε εργοστάσια που δεν ήταν απαραίτητη η λειτουργία τους, τα καλώδια των τρόλεϊ κόπηκαν από το κρύο και όλα τα σχολεία παρέμειναν κλειστά. Και ενώ η ζωή στο μεγαλύτερο μέρος της πόλης συνεχίστηκε κανονικά, γεννήθηκε σε πολλούς η ερώτηση πώς οι άσχημες καιρικές συνθήκες επηρέασαν τους πιο ευάλωτους κατοίκους της πόλης, τους αστέγους, τους ενήλικες και τα παιδιά που ζουν μέσα στη σιωπή στους δρόμους της πόλης.

Από το 2003 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (MSF) λειτουργούν στη Μόσχα ένα πρόγραμμα για τα παιδιά και τους έφηβους του δρόμου παρακολουθώντας την κατάστασή τους και παρέχοντας βασική ιατρική φροντίδα.      

© Ramil Gudov

Κάποιες από τις προσπάθειες των παιδιών αυτών για να επιβιώσουν έχουν επικίνδυνες επιπτώσεις: πρόσφατα ένα από τα προσωρινά καταλύματα που έστησαν τα παιδιά σε ένα οικόπεδο κοντά στο σταθμό έπιασε φωτιά και καταστράφηκε ολοσχερώς. Σε ένα άλλο περιστατικό, μία προσπάθεια να μαγειρέψουν ζεστό φαγητό σε μία ερειπωμένη σοφίτα με «πειραγμένα» ηλεκτρικά καλώδια προκάλεσε ένα επικίνδυνο βραχυκύκλωμα.

Οι ομάδες των ΓΧΣ παρεμβαίνουν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου στους δρόμους και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς παρέχοντας βοήθεια στα άστεγα παιδιά της Μόσχας, που σύμφωνα με υπολογισμούς των ΓΧΣ, είναι 250 με 500 παιδιά. Ο τρόπος με τον οποίο οι ΓΧΣ προσεγγίζουν αυτά τα παιδιά αναπτύχθηκε μέσα από μία εμπειρία χρόνων σε μία προσπάθεια να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους και αποτελεί μία σχεδόν μοναδική προσέγγιση σε ολόκληρη τη Ρωσία. Αυτήν την εποχή του χρόνου τα περισσότερα παιδιά αναζητούν καταφύγιο σε έναν από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της πόλης, όπου η ομάδα των ΓΧΣ παρέχει βασική ιατρική φροντίδα. Το σύστημα υγείας της Ρωσίας δεν επιτρέπει στα παιδιά που δεν κατάγονται από τη Μόσχα να έχουν δωρεάν περίθαλψη στα νοσοκομεία της πόλης. Περίπου το 80% των αστέγων παιδιών που περιθάλπουν οι ΓΧΣ κατάγονται από άλλες περιοχές. Εκτός από ιατρική φροντίδα στα παιδιά, οι ομάδες των ΓΧΣ παρέχουν επίσης πληροφορίες για το πώς να προστατεύονται από το κρύο και, αν χρειάζονται, τους παρέχουν τον απαραίτητο ρουχισμό.    

Τα παιδιά του δρόμου που συναντούν οι ΓΧΣ, συνήθως έχουν καπέλα και γάντια (που συνήθως παρέχονται από τους ΓΧΣ), αλλά τα λεπτά τους μπουφάν και τα τρύπια παπούτσια τους δεν τους εξασφαλίζουν μεγάλη προστασία.

Οι εργαζόμενοι των ΓΧΣ βοηθούν επίσης τα παιδιά να βρουν κατάλυμα ή δωρεάν τρόφιμα και να αγοράσουν εισιτήρια τρένων αν θέλουν να γυρίσουν στο σπίτι τους. Σε συνδυασμό με αυτές τις δραστηριότητες, οι ΓΧΣ λειτουργούν επίσης ένα Κέντρο Υγείας το οποίο παραμένει ανοιχτό τα σαββατοκύριακα κατά τη διάρκεια του μεγάλου ψύχους. Εκεί τα παιδιά μπορούν να κάνουν ένα ζεστό μπάνιο, να λάβουν ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη και να επωφεληθούν από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που παρέχονται. 

Η ομάδα των ΓΧΣ ενθαρρύνθηκε από μία πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών της Ρωσίας, σύμφωνα με την οποία η αστυνομία διατάχθηκε να επιτρέπει στους αστέγους να αναζητούν καταφύγιο στους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Μόσχας για να προστατευτούν από το κρύο. Οι σταθμοί είναι ανοιχτοί όλη τη μέρα και θερμαίνονται συνεχώς. Αποτελούν σημαντικά καταφύγια για αυτούς που δεν έχουν που αλλού να προσφύγουν και δεν μπορούν να προστατευτούν από το κρύο. Και όντως, μία επίσκεψη στο σταθμό Κούρσκυ αποκαλύπτει σειρές από κοιμισμένους ανθρώπους με σκισμένα ρούχα. Δυστυχώς, κάποιοι από αυτούς έχουν καταγγείλει στους ΓΧΣ ότι παρόλο που οι αστυνομικοί τους αφήνουν να καταλύσουν στους σταθμούς, συχνά τούς χτυπούν ανελέητα, ιδιαίτερα τα βράδια. Επίσης στο τοπικό ιατρικό κέντρο φροντίδας για τους αστέγους, το οποίο βασίζεται στο ίδιο μοντέλο που ακολούθησαν οι ΓΧΣ στο πρόγραμμά τους για τους αστέγους, το ιατρικό προσωπικό αναφέρει ότι έχει περιθάλψει αστέγους με τραύματα και μελανιές προερχόμενα από την αστυνομική βία.

Για τα παιδιά, μία εναλλακτική λύση αποτελεί η διαμονή σε ένα από τα προσωρινά ορφανοτροφεία της πόλης, τα λεγόμενα Πρυούτ. Στη Μόσχα υπάρχουν περισσότερα από 1.000 Πρυούτ (για παιδιά που κατάγονται από τη Μόσχα αλλά και από άλλα μέρη), τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν τα άστεγα παιδιά της πόλης. Ωστόσο, τα παιδιά δεν τα βλέπουν ως μία ευχάριστη εναλλακτική. Και αυτό γιατί φοβούνται τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές της πόλης προσπαθούν να λύσουν νομικά το πρόβλημα, καθώς κατά καιρούς η αστυνομία σε επιχειρήσεις «σκούπα» μαζεύει τα άστεγα παιδιά και τα κλείνει σε ένα από τα Πρυούτ χωρίς τη θέλησή τους. Πολλά από αυτά τα ορφανοτροφεία έχουν λάβει σημαντικά χρηματικά ποσά τα τελευταία χρόνια, αλλά σύμφωνα με την άποψη των ΓΧΣ θα πρέπει να διατεθούν περισσότεροι πόροι για την ενίσχυση της ψυχολογικής υποστήριξης και της αναμόρφωσης των αστέγων παιδιών. Τα περισσότερα παιδιά που φροντίζουν οι ΓΧΣ έχουν μπει πολλές φορές σε αυτά τα ορφανοτροφεία αλλά δεν έχουν παραμείνει εκεί. Όταν τα ρωτούν γιατί δε μένουν, αυτά απαντούν ότι μισούν τους περιορισμούς που επιβάλλονται στην ελευθερία τους.              

Αναμφισβήτητα, το βαρύ ψύχος θα οδηγήσει και σε προβλήματα υγείας. Ευτυχώς, οι ΓΧΣ δεν έχουν παρατηρήσει ακόμα κάποια προβλήματα υγείας στα άστεγα παιδιά (σε αντίθεση με τους ενήλικες, καθώς σύμφωνα με τις αρχές της πόλης έχουν σημειωθεί περισσότεροι από 27 θάνατοι από τις 16 Ιανουαρίου). Ωστόσο, ο γιατρός του προγράμματος των ΓΧΣ, τονίζει ότι «οι επιπτώσεις για τα παιδιά που εισπνέουν κόλλα μπορεί να αποδειχτούν πολύ επικίνδυνες».

Όπως παραδέχεται ένα άστεγο παιδί, «εισπνέουμε κόλλα για να μην παγώσουμε. Όταν εισπνέεις κόλλα νιώθεις πολύ πιο ζεστός. Έχεις ζαλιστεί και δε σε νοιάζει το κρύο». 
Είναι πολύ πιθανό ότι μέσα στις επόμενες μέρες οι ομάδες των ΓΧΣ θα αρχίσουν να αντιμετωπίζουν ασθενείς με κρύωμα, γρίπη και σοβαρές αναπνευστικές μολύνσεις, πολλές από τις οποίες θα ταλαιπωρήσουν τα άστεγα παιδιά της Μόσχας μέχρι να έρθει η άνοιξη. Έτσι, ενώ το κρύο θα αποτελεί μια μακρινή ανάμνηση για τους περισσότερους μοσχοβίτες και ευρωπαίους πολίτες, για τα αδύναμα παιδιά των δρόμων θα παραμείνει μία σκληρή πραγματικότητα. Όπως λέει και ο Τσέρικ, που ζει εδώ και χρόνια στους δρόμους: «Αν ζεις στο δρόμο είσαι αναγκασμένος να ανεχτείς τα πάντα, πρέπει να συνηθίσεις το κρύο και να προσπαθείς να το ξεχάσεις».