Οι ανάγκες των ασθενών είναι αυτές που πρέπει να καθοδηγούν την έρευνα για τα φάρμακα

Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες χρησιμοποιούν αυτές τις εξελίξεις για να βελτιώσουν την αρνητική τους εικόνα. Οι σκοτεινές μέρες του 2001 φαίνεται ότι έχουν φύγει προ πολλού, όταν περισσότερες από 40 εταιρίες μήνυσαν την κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής σε μία λανθασμένη προσπάθειά τους να προστατεύσουν τα κέρδη τους από τις προσπάθειες της χώρας να παρέχει φθηνότερη περίθαλψη για το AIDS στους πολίτες της.

Οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών μπορεί να είναι ευπρόσδεκτες από τους μετόχους, αλλά ποια είναι τα αποτελέσματα για τους ασθενείς; Οι αλλαγές στις άθλιες συνθήκες που βιώνουν καθημερινά οι ασθενείς στις αναπτυσσόμενες χώρες ήταν κυριολεκτικά μηδαμινές. Ένα άρθρο στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet» αυτό το μήνα αναφέρει ότι οι ξεχασμένες ασθένειες εξακολουθούν να είναι ξεχασμένες, καθώς μόλις το 1% των φαρμάκων που κυκλοφόρησαν στην αγορά από το 1974 ως το 2004, στόχευε στην αντιμετώπισή τους. Οι συνεργασίες ανάπτυξης προϊόντων μπορεί να έχουν καταφέρει να αναπτύξουν ελπιδοφόρα υποψήφια φάρμακα, ωστόσο οι δραστηριότητες αυτές είναι ανεπαρκείς σε σχέση με το μέγεθος της κρίσης. Οι συνεργασίες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από φιλανθρωπικές χρηματοδοτήσεις, γεγονός που τονίζει την έλλειψη δημόσιου ενδιαφέροντος και δημιουργεί ένα μεγάλο χρηματοδοτικό κενό.          

Εντωμεταξύ, η εμπειρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από τα προγράμματά τους αποδεικνύει ότι οι ξεχασμένες ασθένειες εξακολουθούν να δημιουργούν πολλά θύματα. Εξαιτίας της έλλειψης ενός αξιόπιστου και κατάλληλου τεστ για τη φυματίωση, οι ασθενείς εξακολουθούν να μη διαγνώσκονται και να πεθαίνουν. Αυτοί που διαγνώσκονται ακολουθούν μία μακροχρόνια και εξαιρετικά ανεπαρκή θεραπεία που χρονολογείται από τις δεκαετίες του '50 και του '60. Οι πιο κοινές θεραπείες για την Ασθένεια του Ύπνου και την παρασιτική ασθένεια, Κάλα-Αζάρ, βασίζονται και οι δύο σε φάρμακα που έχουν ενδεχόμενες θανατηφόρες και τοξικές παρενέργειες. Ακόμα και το AIDS αποτελεί μία ξεχασμένη ασθένεια, καθώς ακόμα δεν υπάρχουν κατάλληλα διαγνωστικά εργαλεία για βρέφη και φάρμακα για παιδιά.     

Αυτό συμβαίνει γιατί το υπάρχον σύστημα που προωθεί σήμερα την έρευνα και την ανάπτυξη κατευθύνει τις επενδύσεις σε τομείς που έχουν βέβαια κέρδη. Πρόκειται για ένα σύστημα που δεν επιτρέπει στις κυβερνήσεις να θέσουν προτεραιότητες για την ιατρική έρευνα. Ένα σύστημα όπου δε γίνεται καμία προσπάθεια ανεύρεσης μίας ισορροπίας ανάμεσα στις παγκόσμιες ιατρικές ανάγκες και στην κατανομή των πόρων. Είναι επίσης ένα σύστημα που είναι οχυρωμένο πίσω από τους νόμους για την πνευματική ιδιοκτησία και τις συμφωνίες εμπορίου. Μία επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας συμπέρανε τον Απρίλιο ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι αυτό το σύστημα προωθεί την έρευνα και την ανάπτυξη φαρμάκων για ασθένειες που πλήττουν τις αναπτυσσόμενες χώρες.        

Ακόμα και οι ασθενείς στις πλούσιες χώρες βγαίνουν ηττημένοι από το υπάρχον σύστημα. Και αυτό συμβαίνει γιατί όσοι φορείς ασχολούνται με την έρευνα και την ανάπτυξη ανταμείβονται περισσότερο για τη δημιουργία φαρμάκων που θα πουλήσουν και όχι αυτών που στοχεύουν στην αντιμετώπιση άλυτων ιατρικών αναγκών. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία υπάρχουν ενδείξεις ότι η θεραπευτική αξία των καινούργιων φαρμάκων που κυκλοφορούν στην αγορά, συνεχώς φθίνει. Μία έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2005 στο Γαλλικό περιοδικό «La Revue Prescrire» συμπέρανε ότι το 68% των 3.096 νέων προϊόντων που έγιναν αποδεκτά στη Γαλλία από το 1981 ως το 2004, δεν έφεραν τίποτα καινούργιο στις υπάρχουσες θεραπείες. Το «British Medical Journal» δημοσίευσε μία έρευνα σύμφωνα με την οποία μόλις το 5% όλων των νέων πατενταρισμένων φαρμάκων στον Καναδά θεωρούνται ότι αποτελούν σημαντικές ανακαλύψεις. Μία ανάλυση των περίπου 1.000 νέων φαρμάκων που εγκρίθηκαν από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ από το 1989 ως το 2000 αποκαλύπτει ότι πάνω από τα δύο τρίτα των φαρμάκων αυτών δεν είχαν θεραπευτικό όφελος σε σχέση με τα υπάρχοντα προϊόντα.             

Ήρθε πλέον η ώρα να αντιμετωπίσει ο ΠΟΥ αυτό το πρόβλημα. Καθώς οι Υπουργοί Υγείας συναντιούνται αυτήν την εβδομάδα στη Γενεύη για την Ετήσια Συνέλευση του ΠΟΥ, θα συζητήσουν ένα ψήφισμα που προτείνεται από την Κένυα και τη Βραζιλία για ένα «παγκόσμιο πλαίσιο για την απαραίτητη έρευνα και ανάπτυξη για την υγεία». Το ψήφισμα αυτό καλεί τις κυβερνήσεις να δημιουργήσουν μηχανισμούς που να διασφαλίζουν ότι η ιατρική έρευνα αντιμετωπίζει τις ανάγκες υγείας των ασθενών και δεν καθοδηγείται από τα εμπορικά κέρδη, που να αναπτύσσουν οικονομικά προϊόντα και να προσελκύουν μακροχρόνια χρηματοδότηση μοιρασμένη ανάμεσα στις χώρες. Όταν το σύστημα δε λειτουργεί, προσπαθείς να το φτιάξεις. Οι κυβερνήσεις και ο ΠΟΥ έχουν τώρα την ευκαιρία να βελτιώσουν την κατάσταση.        
   
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στους Financial Times στις 24 Μαΐου 2006.