Μιχάλης Πάσσος - Χώρα αποστολής: Λ. Δ. Κονγκό

Οι πρώτες εντυπώσεις στη διαδρομή τυπικά ταξιδιωτικές:  κατάφυτοι πράσινοι λόφοι, υγρή-ζεστή ατμόσφαιρα και ο φόβος του αγνώστου για έναν «Δυτικό» που ταξιδεύει για πρώτη φορά έως εδώ.  Ένας ατέλειωτος πολύχρωμος και πολύβουος συρφετός από κόσμο όλων των ηλικιών σε ένα πήγαινε-έλα χωρίς σταματημό, παντού όπου στρέψεις το βλέμμα.  Η φτώχεια, η εξαθλίωση, η πρωτόγονη εφευρετικότητα αλλά και μια ανεξήγητη, αρχικά, δύναμη, που αποπνέουν με την πρώτη έστω οπτική επαφή αυτοί οι άνθρωποι.

Στις κεντρικές εγκαταστάσεις των ΓΧΣ παίρνω γενικές οδηγίες για το αντικείμενο της δουλειάς μου και για την αντιμετώπιση των ποικίλων δυσκολιών της αποστολής.  Και πάλι, οδοιπορικώς, προς τον οριστικό προορισμό μου: την Κιτσάνγκα, ένα ορεινό χωριουδάκι στο σχεδόν πουθενά αλλά στην καρδιά της εμφύλιας σύρραξης, δηλαδή την περιοχή του Βόρειου Κιβού.  Με ένα Έλληνα γιατρό, μια Ολλανδέζα νοσηλεύτρια, έναν Αμερικανό μηχανικό, ένα Γερμανό συντονιστή και πολλούς Κονγκολέζους συναδέλφους, θα ασχοληθώ κυρίως με την αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης παιδιών 6 έως 59 μηνών σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 1000 ατόμων, σε χωριουδάκια μιας εκτεταμένης περιοχής.

Πώς να περιγράψεις όμως σε λίγες γραμμές το φόβο, τη χαρά, τη συγκίνηση, τις δυσκολίες, τον κίνδυνο, την συνύπαρξη μες στην τόση διαφορετικότητα, το απόλυτο μαύρο σκοτάδι της νύχτας, χωρίς ηλεκτρικό, τους σποραδικούς πυροβολισμούς, τις ατέλειωτες καταρρακτώδεις βροχές πάνω στην ηφαιστειογενή πετρώδη μαύρη γη και τους απροστάτευτους ανθρώπους, το βαθυπράσινο της βλάστησης, τη λάσπη, τις ανοιχτές πληγές και την απίστευτη, για τα δικά μας μέτρα, θέληση αυτών των ανθρώπων να ΖΗΣΟΥΝ.

Η κατάσταση δεν περιγράφεται εύκολα αλλά βιώνεται, γιατί ό,τι και νά'χα δει στις «ειδήσεις» είναι πολύ φτωχό μπρος στην επιτόπια αμείλικτη πραγματικότητα.  Η συγκίνηση ποταμός.  Σφίγγεται η ψυχή αλλά πεισμώνεις.  Γρήγορα αντιλαμβάνομαι ότι είμαστε σα σταγόνα στον ωκεανό, εξίσου γρήγορα όμως συνειδητοποιώ ότι είμαστε μια μικρή αλλά πυκνή σταγόνα αγάπης και αλληλεγγύης.  Η πιο μεγάλη ωστόσο συμβολή της παρουσίας μας εδώ είναι κατ'αρχήν η προσωπική μαρτυρία και δευτερευόντως η παροχή ιατρικής και διατροφικής υποστήριξης στους πλέον εαυάλωτους:  τα παιδιά με σοβαρότατα προβλήματα υγείας και οξύτατο υποσιτισμό (κουασιόρκωρ και μαρασμό).

Κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες, με στερήσεις, αμφιβολίες και το χρόνο διαρκώς να σε κατατρέχει και να σε πιέζει.  Με εντυπωσιάζει ωστόσο ο τεχνικός εξοπλισμός που έχουμε στη διάθεσή μας για να ανταπεξέλθουμε σε τέτοιες συνθήκες.  Πρέπει να δράσουμε γρήγορα και όσο πιο μακριά μπορούμε.  Η δουλειά μας δυσκολεύεται από την παρουσία ένοπλων στρατιωτών, υποτίθεται σε περίοδο ανακωχής, που φοβίζουν, τρομάζουν, ενίοτε τρομοκρατούν.  Μια διάχυτη βία παντού δηλαδή.  

Παρακολουθώ κάποια ιδιαίτερα περιστατικά υποσιτισμένων παιδιών στα ιατρικά θεραπευτικά κέντρα των ΓΧΣ.  Είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που νιώθω τόσο άμεσα χρήσιμος.  Βλέπουμε το θάνατο στο σώμα και τα μάτια πολλών παιδιών και αναμετριόμαστε με αυτόν.  Πάνω από δέκα χιλιάδες παιδιά, για πέντε χρόνια, πέρασαν από τα θεραπευτικά κέντρα των ΓΧΣ στο χωριουδάκι.  Γλύτωσαν πάρα πολλά. 

Προβληματίζεσαι ωστόσο για το τι θ'απογίνουν μετά, εάν πάλι ξεσπάσουν συγκρούσεις, σφαγές, προσφυγιά, ξέροντας ταυτόχρονα ότι η μέση διάρκεια ζωής είναι 40 ως 45 χρόνια.

Παρήγορη η παρουσία κι άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων επείγουσας παρέμβασης αλλά και ανάπτυξης, στην περιοχή.  Η συμβολή των ντόπιων συναδέλφων απαράμιλλη.  Γυρνώντας σε απομακρυσμένα χωριά, συλλέγουμε στοιχεία για την εν γένει κατάσταση του πληθυσμού αλλά ιδιαίτερα των παιδιών.  Μετρήσεις, υπολογισμοί, πίνακες, δεδομένα σε υπολογιστές, συγγραφή, γόνιμες συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και συνθέσεις με τους συναδέλφους.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, διατυπώνονται προτάσεις και μένει να παρθούν αποφάσεις για τα περαιτέρω:  η έκταση και η ποιότητα του επόμενου ενδεχόμενου κύματος βοήθειας εδώ ή έστω αλλού.  Κάτι δηλαδή απ'τα ψίχουλά μας στη «Δύση».  Ακόμα κι αυτά όμως τα ψίχουλα, αυτοί οι άνθρωποι, αυτά τα παιδιά, τα έχουν ανάγκη. 

Αυτά τα άστεγα, αναλφάβητα παιδιά με τα κουρέλια και την πείνα γροθιά-μαχαιριά στο στομάχι τους, που αφυπνίζουν με σφοδρότητα τα όποια υπολείμματα της ηθικής μας υπόστασης, «κάντε κάτι για μας, κάντε κάτι για σας»!  Είναι τόσο αλληλοεξαρτημένες οι ζωές μας...

Αφήνω ένα κομμάτι της ψυχής μου δώρο σε αυτά τα παιδιά και, φεύγοντας, ελπίζω προσωρινά, κουρασμένος αλλά γαλήνιος, σκέφτομαι:  τέτοια πείνα, αρρώστεια και εξαθίωση κι όμως τόσα χαμογελαστά μάτια... αληθινά «χωρίς σύνορα»...

Ας κάνουμε κάτι, έστω τόσα δα, τώρα, πριν είναι αργά για όλους μας...