Λ.Δ. Κονγκό: εμβολιασμός 100.000 παιδιών στα βάθη της ζούγκλας

Σχεδιασμός της εκστρατείας

«Στις 14 Αυγούστου, άφησα τη ρύπανση της Κινσάσα, της πρωτεύουσας της Λ.Δ. του Κονγκό, για να κατευθυνθώ προς την Ανατολική Επαρχία, όπου τους επόμενους έξι μήνες θα οργανώσω μια εκστρατεία εμβολιασμού κατά της ιλαράς.

Η ζέστη είναι πράγματι αφόρητη. Η Μπαντάκα, η πρωτεύουσα της επαρχίας, βρίσκεται ακριβώς κάτω από τον Ισημερινό. Η υγρασία στην ατμόσφαιρα κάνει τα πάντα να σαπίζουν γρήγορα και είναι αδύνατο να διατηρήσεις οτιδήποτε στεγνό. Οι εθελοντές που βρίσκονται ήδη αρκετό καιρό εδώ, μού είπαν ότι τα ρούχα αρχίζουν να σαπίζουν στο ράφι εάν δε χρησιμοποιηθούν αρκετά γρήγορα.

«Είμαι εδώ για να συντονίσω μια εκστρατεία εμβολιασμού κατά της ιλαράς. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, οι ΓΧΣ έχουν εμβολιάσει πάνω από μισό εκατομμύριο παιδιά και τώρα, με το πρόγραμμά μου, προσπαθούμε να φτάσουμε άλλες 100.000.

Ο εμβολιασμός θα γίνει στην περιοχή Μπασανκούσου. Υπάρχουν 245 χωριά κατά μήκος των μονοπατιών της ζούγκλας, που είναι προσβάσιμα με μοτοσικλέτα. Και απ' όσο γνωρίζουμε, υπάρχουν 251 μικρά χωριά κοντά στα ποτάμια, καθώς και άλλα 41, εξαιρετικά δυσπρόσιτα, κρυμμένα βαθιά στη ζούγκλα. Το σύνολο φτάνει τα 540 χωριά, παρ' όλο που υποπτευόμαστε ότι υπάρχουν πολλά ακόμη στις όχθες των ποταμών. Πρέπει να τα επισκεφθούμε όλα, ακόμη και εάν στο χωριό με τους λιγοστούς κατοίκους υπάρχει ένα και μοναδικό παιδί. Στόχος της εκστρατείας είναι να εντοπίσουμε το 100% του πληθυσμού-στόχου.

«Ωστόσο, πριν ακόμη μπορέσει να ξεκινήσει αυτή η εκστρατεία, πρέπει να τη σχεδιάσουμε. Να εντοπίσουμε τα χωριά, τις διαδρομές, το προσωπικό που θα χρειαστούμε και πολλά άλλα. Έτσι, θα ξεκινήσω με μια σειρά διερευνητικών αποστολών, επισκεπτόμενη τα Κέντρα Υγείας για να προετοιμάσω το έδαφος για τον εμβολιασμό. Ο χάρτης που είχαμε, είναι ουσιαστικά άχρηστος, αλλά κάναμε μια εκτίμηση ότι θα μπορέσουμε να επισκεφθούμε και τα 18 Κέντρα Υγείας σε μια εβδομάδα.

«Φύγαμε από την Μπαντάκα με ένα μικρό αεροπλάνο Cessna των ΓΧΣ, που χρησιμοποιείται για όλες τις μετακινήσεις στην περιοχή. Πριν φύγουμε, πήγα στο γραφείο για να πάρω το ιατρικό κιτ επιβίωσης και τον εξοπλισμό κατασκήνωσης που παίρνεις όταν δουλεύεις στη ζούγκλα. Η αλήθεια είναι ότι δε μ' αρέσει να πετάω, αλλά από το μπροστινό παράθυρο του αεροπλάνου είχα μια πολύ καλή εικόνα της περιοχής στην οποία πρόκειται να δουλέψω τους επόμενους μήνες. Καθώς καθόμουν εκεί και παρακολουθούσα τα πάντα να περνούν, κατάλαβα πραγματικά γιατί αυτή η περιοχή ήταν μια λευκή κηλίδα στο χάρτη, πολύ καιρό μετά την εξερεύνηση όλων των άλλων ηπείρων του κόσμου. Είναι απλά ένα πυκνό δάσος της βροχής. Όπως είπε ο πιλότος, «σαν μια πράσινη μάζα από μπρόκολα».

Στη ζούγκλα

«Το πρωί της αναχώρησής μας είχαμε το πρώτο μας ατύχημα με τη μηχανή, πριν ακόμη φύγουμε από τον περίβολο των ΓΧΣ. Ο οδηγός τραυματίστηκε στον αντίχειρα τόσο άσχημα, που νόμισα ότι θα πρέπει να τον ράψω. Και έπρεπε να αφήσουμε πίσω το νοσηλευτή, γιατί τραυματίστηκε στο πόδι. Με αυτόν το ρυθμό, σκέφτηκα, ίσως δεν έχουμε αρκετούς επιδέσμους. Έτσι, «λεηλάτησα» στα γρήγορα το κουτί επείγοντος υλικού στο γραφείο και έχωσα μερικούς ακόμη επιδέσμους στο σακίδιό μου.

«Τελικά, ήμαστε πέντε μοτοσικλέτες με οκτώ ανθρώπους. Η δική μου ομάδα είχε τρία μέλη: έναν τεχνικό από το Κονγκό, έναν οδηγό κι εμένα. Με όλες αυτές τις αποσκευές, στριμώχνεσαι ανάμεσα στον οδηγό και σε αυτές. Ουσιαστικά, είναι πολύ δύσκολο να κάνεις οποιαδήποτε κίνηση.

«Μερικά από τα ποτάμια που διασχίζουμε είναι τόσο βαθιά που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε πιρόγες. Μερικές φορές υπάρχουν τα ερείπια μιας γέφυρας, αλλά συνήθως είναι μισοβυθισμένα και τόσο στενά, που είναι άχρηστα, ακόμη και για να περπατήσεις επάνω τους. Όσο για το ταξίδι με τη μοτοσικλέτα, πλήγωσα τα γόνατά μου καθώς περνούσαμε συνεχώς μέσα από κλαδιά και βλάστηση. Τελικά, αναγκάστηκα να σταματήσω και να βάλω επιδέσμους πάνω από το τζιν μου για να προστατευτώ. Αφού έβαλα και μερικά μεγάλα φύλλα μέσα στους επιδέσμους, δούλεψαν αρκετά καλά.

«Κάποια στιγμή, στη διάρκεια των ημερών που περάσαμε καλύπτοντας την περιοχή, η μοτοσικλέτα μου κι εγώ παραλίγο να διαλυθούμε. Αρκετές φορές είχαμε φτάσει κοντά σε αυτό το σημείο, κυρίως όταν το πόδι μου μπλέχτηκε σε μια ρίζα και γύρισε από το γόνατο. Ήταν τρομερά οδυνηρό και νόμιζα ότι κάτι είχε σπάσει . Ευτυχώς , αποδείχτηκε ότι δεν ήταν σοβαρό . Ωστόσο, εκείνη την ημέρα φαίνεται ότι προσέλκυα τους τραυματισμούς. Αργότερα με τσίμπησε στο κεφάλι ένα μεγάλο έντομο, ίσως αράχνη, που είχε χωθεί μέσα στο κράνος μου. Πρήστηκα λίγο και πονούσα για ένα διάστημα, αλλά τώρα είμαι καλά.

Εντοπισμός των Κέντρων Υγείας

«Σε όλο το ταξίδι, σταματήσαμε σε διάφορα Κέντρα Υγείας και μιλήσαμε με το προσωπικό για να συγκεντρώσουμε πληροφορίες για τον πληθυσμό, να συμπληρώσουμε τον αριθμό των χωριών στο χάρτη και να ρωτήσουμε για αποστάσεις, για το εάν είναι δυνατό να χρησιμοποιήσουμε μοτοσικλέτες ή πιρόγες ή εάν πρέπει να πάμε με τα πόδια. Βασίζεσαι στο χάρτη για τις βασικές πληροφορίες, αλλά όλα πρέπει να διασταυρωθούν με τους ντόπιους.

«Πρέπει επίσης να δούμε εάν υπάρχουν άνθρωποι στα χωριά γύρω από τα Κέντρα Υγείας, που μπορούν να μας βοηθήσουν στην εκστρατεία: άνθρωποι με ιατρικές γνώσεις ή άνθρωποι που απλά μπορούν να διαβάσουν και να γράψουν. Η Λ.Δ. του Κονγκό είναι μια περιοχή συγκρούσεων με πολλούς εκτοπισμένους, έτσι πολλοί μπορεί να μην είχαν την ευκαιρία να μάθουν γραφή και ανάγνωση.

Καθώς πρόσφατα παρουσιάστηκε μια μικρή επιδημία ιλαράς στην περιοχή Μπασανκούσου, ρωτούσαμε σε κάθε Κέντρο Υγείας πόσα περιστατικά είχαν αναφερθεί. Οι πληροφορίες που μας έδιναν ήταν συνήθως εκτιμήσεις και πολλά από τα παιδιά που έπασχαν από ιλαρά είχαν προηγουμένως εμβολιαστεί.

«Αυτό δεν είναι καλό σημάδι, καθώς δείχνει ότι ο προηγούμενος εμβολιασμός δεν είχε γίνει σωστά. Ένας άλλος παράγοντας μπορεί να είναι ότι οι μητέρες των παιδιών που είναι άρρωστα, απλά δε θυμούνται ή δεν ξέρουν εάν το παιδί έχει εμβολιαστεί κατά της ιλαράς ή όχι. Γι' αυτό προσπαθούμε να κάνουμε τα διάφορα εμβόλια σε διαφορετικά σημεία του σώματος: ένα σημάδι στα οπίσθια σημαίνει εμβόλιο κατά της ιλαράς, στο βραχίονα, εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας.

Ένα κρεβάτι για τη νύχτα

«Τη στιγμή που τελειώνουμε το βράδυ, συνήθως είναι σκοτεινά και πρέπει να βρούμε κάπου να κοιμηθούμε. Κοιμόμαστε όπου μπορούμε, σε αίθουσες εξέτασης, σε σκηνές και στις καλύβες των ντόπιων. Μια νύχτα έμεινα σε ένα από τα δύο δωμάτια του σπιτιού ενός χωρικού, που ήταν κοντά στο Κέντρο Υγείας. Καθώς ήταν μια αρκετά μεγάλη οικογένεια, άνθρωποι πήγαιναν και έρχονταν συνεχώς. Ήμουν τόσο κουρασμένη που δεν ενοχλήθηκα καν που οι άνθρωποι στέκονταν και κοιτούσαν στη σκηνή μου μέσα από την κουνουπιέρα. Για την ακρίβεια, ήταν αρκετά ευχάριστο να είμαι εκεί ξαπλωμένη και να ακούω όλη την οικογένεια να μιλάει, να τραγουδάει και να ετοιμάζεται για ύπνο.

«Όταν ταξιδεύεις σε αυτούς τους δρόμους με μοτοσικλέτα, είναι φυσικό να λερώνεσαι. Το κάποτε λευκό μου μπλουζάκι των ΓΧΣ είναι πάντα καφετί και το σώμα μου σκεπασμένο από ένα στρώμα σκόνης. Κάπου μου έδωσαν έναν κουβά με κρύο νερό και βρήκα μια γωνιά να κάνω ντους. Ήταν λίγο εκτεθειμένη, αλλά ήταν ωραίο να είσαι έξω, στο φεγγαρόφωτο.

Ο θόρυβος πάντα με ξυπνά νωρίς. Φαίνεται σχεδόν απαγορευτικό να κοιμάσαι εδώ μετά τις 5:30. Οι ήχοι και το φως της ζούγκλας γίνονται ολοένα δυνατότεροι. Είναι λες και ολόκληρη η ζούγκλα ξυπνάει ακριβώς την ίδια στιγμή.

Όταν τελείωσε το πενθήμερο ταξίδι, είχαμε επισκεφθεί όλα τα Κέντρα Υγείας και είχαμε μια καλύτερη εικόνα για την πρόκληση που θα αντιμετωπίζαμε. Υπάρχουν ήδη κάποιοι λόγοι ανησυχίας για το πόσο δύσκολο θα είναι το πρόγραμμα.

Μερικά χωριά είναι βαθιά μέσα στη ζούγκλα, προσβάσιμα μόνο μετά από ταξίδι μιας ολόκληρης ημέρας με την πιρόγα. Κανείς δε φαίνεται να ξέρει πόσοι άνθρωποι ζουν σε όλα αυτά τα χωριά στις όχθες των ποταμών, καθώς πρόκειται για μετακινούμενους πληθυσμούς. Η προσπάθεια να φτάσουμε σε όλα αυτά τα χωριά και να διατηρήσουμε την αλυσίδα κρύου για τα εμβόλια, που πρέπει να βρίσκονται σε θερμοκρασία μεταξύ 2 και 8^οC, μόνο με πακέτα πάγου και κουτιά διατήρησης της θερμοκρασίας, μπορεί να αποδειχτεί πολύ δύσκολη. Ο σχεδιασμός της εκστρατείας θα είναι μια γεωγραφική και συντονιστική πρόκληση.

Πίσω στην πόλη

Πίσω στην πόλη Μπασανκούσου, πρέπει να οργανώσουμε τα δεδομένα που συγκεντρώσαμε αυτές τις πέντε ημέρες. Αυτό δεν είναι εύκολο, καθώς έχουμε ένα σωρό αντιφατικές πληροφορίες. Οι υγειονομικές αρχές εδώ έχουν κάποιες πληροφορίες στο χάρτη, τις οποίες σημείωσα βιαστικά πριν φύγουμε. Τώρα, όμως, που κάναμε το μακρύ ταξίδι, αποδεικνύεται ότι έχουν διαφορετικά στοιχεία στα αρχεία τους. Εκτός αυτού, είναι πάντα δύσκολο να πάρεις πληροφορίες από τους χωρικούς που επισκέπτονται τα Κέντρα Υγείας.

Ωστόσο, ο χάρτης έχει βελτιωθεί. Αλλάξαμε πολλά πράγματα στον αρχικό μας χάρτη καθώς και στις πληροφορίες με τις οποίες ξεκινήσαμε. Στο τέλος, απλά αποφασίσαμε να εμπιστευθούμε όσα είδαμε κατά τη διερευνητική αποστολή. Τις επόμενες ημέρες θα καθόμαστε από το πρωί ως το βράδυ προσπαθώντας να οργανώσουμε τις πληροφορίες με ένα δομημένο τρόπο. Περνάω τα βράδια μου καταγράφοντας τα πάντα σε αρχεία Excel.

Πέρασα ώρες να συγκρίνω διαφορετικούς χάρτες για να σχεδιάσω μετά το δικό μου με τις σωστές αποστάσεις. Αρχίσαμε να συντάσσουμε καταλόγους όλων των χωριών . Υπάρχουν εκατοντάδες . Θα τους χρησιμοποιήσουμε όταν θα αρχίσουμε να σχεδιάζουμε τις διάφορες ομάδες μας και το πώς θα δουλέψουμε με τα σημεία αποθήκευσης, τα σημεία προετοιμασίας κ.λπ.

Ο Καρλ, ένας τεχνικός της εκστρατείας, κι εγώ, πρέπει να πάμε στην Μπαντάκα για να ετοιμάσουμε όλα τα πράγματα που ήρθαν από το Λουκούτο. Χρειαστήκαμε δύο ημέρες. Στην επιστροφή θα έχουμε μαζί μας το υλικό για τον εμβολιασμό (ψυγεία, ειδικά κουτιά διατήρησης εμβολίων και φαρμάκων σε χαμηλή θερμοκρασία, γεννήτριες, πετρέλαιο). Έτσι, θα μπορέσουμε να ελέγξουμε ότι όλα φορτώθηκαν στην πιρόγα, και επίσης θα είμαστε εμείς υπεύθυνοι να τα ξεφορτώσουμε.

Μόλις μάθαμε ότι η πιρόγα που πάει από την Μπαντάκα στο Μπασανκούσου και το Ντζόλο ανατράπηκε και όλο το φορτίο της βυθίστηκε. Προσπάθησαν να φέρουν το στρατό και τους χωρικούς για βοήθεια ώστε να ανασύρουν ό,τι βυθίστηκε. Για το νοσοκομείο αυτό σημαίνει ότι όλα τα ιατρικά του εφόδια, κατά πάσα πιθανότητα, καταστράφηκαν. Ίσως υπάρχει μια πιθανότητα να σωθεί κάποιο ιατρικό υλικό, αλλά αυτό είναι μάλλον δύσκολο.

Το σχέδιο προς το παρόν είναι να προσπαθήσουμε να ξεκινήσουμε την εκστρατεία σε δύο ή τρεις εβδομάδες. Θα τη χωρίσουμε σε τρεις ζώνες και θα καλύψουμε κάθε μία από αυτές σε περίπου δέκα ημέρες.

Την τελευταία ζώνη προς βορρά μάλλον δε θα μπορέσουμε να την επισκεφθούμε πριν την εκστρατεία. Είναι μικρότερη από αυτήν που επισκεφθήκαμε σε αυτήν τη διερευνητική αποστολή, και ο μόνος τρόπος να φτάσεις εκεί είναι με πιρόγα. Αυτό θα καταναλώσει πολλά καύσιμα, πράγμα που προς το παρόν δεν είναι εφικτό.

Το ημερολόγιο της Τζέσικα θα ενημερώνεται καθώς θα είναι σε εξέλιξη η εκστρατεία εμβολιασμού, αλλά η ενημέρωση δεν είναι εφικτό να είναι συχνή. Το σχέδιο είναι να στέλνει νεότερες πληροφορίες κάθε φορά που θα καταφέρνει να ξεφεύγει για λίγο από τις καθημερινές δραστηριότητες και θα έχει πρόσβαση σε τηλέφωνο, ώστε να μπορεί να στείλει e-mail. Μπορεί να περάσουν διαστήματα έως και μερικών εβδομάδων μεταξύ των ενημερώσεων.