Από τις 10 λιγότερο δημοσιοποιημένες ανθρωπιστικές ιστορίες του 2005, σύμφωνα με την ετήσια λίστα που δημοσιεύουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι 9 έχουν ως γενεσιουργό αιτία τη βία. Θάνατοι, τραυματισμοί, εκτοπισμοί, φόβος, αποκλεισμός, κρίκοι της ίδιας αλυσίδας.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ η βία είναι: «Η εσκεμμένη επιβολή σωματικής δύναμης, κυριολεκτικά ή με τη μορφή απειλής, απέναντι σε κάποιον, σε μια ομάδα ή σε μια κοινότητα που έχει σαν αποτέλεσμα -ή έχει μεγάλη πιθανότητα να έχει σαν αποτέλεσμα- τον τραυματισμό, το θάνατο, τον ψυχολογικό τραυματισμό, τη στέρηση».
Η βία με αριθμούς
Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ κάθε χρόνο περισσότεροι από 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της βίας, η οποία αποτελεί βασική αιτία θανάτου για ανθρώπους ηλικίας 15-44 ετών, 14% των θανάτων αφορά σε άντρες και 7% σε γυναίκες.
Για κάθε άνθρωπο που πεθαίνει εξαιτίας της βίας, πολλοί περισσότεροι τραυματίζονται και υποφέρουν από προβλήματα σωματικά, σεξουαλικά και άλλα που σχετίζονται με την αναπαραγωγική διαδικασία. Επιπλέον, τα θύματα βίας υποφέρουν από βαθιά ψυχικά τραύματα. Δύο εκατομμύρια παιδιά έχασαν τη ζωή τους τα τελευταία 10 χρόνια εξαιτίας της βίας. Ήταν είτε άμαχος πληθυσμός ή παιδιά-στρατιώτες.
Η βία είναι μία από τις πιο ολέθριες και φονικές «ασθένειες» που αντιμετωπίζουν οι ΓΧΣ και προσβάλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των θυμάτων, των οικογενειών και των κοινοτήτων τους, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη «ασθένεια».
Ο ρόλος της μαρτυρίας σε περιπτώσεις βίας
Η συλλογή στοιχείων για τα εγκλήματα που διαπράττονται κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης είναι ένα σημαντικό στοιχείο για τη διασφάλιση ποιοτικής φροντίδας για τους ασθενείς.
Όταν η δημοσίευση αυτών των στοιχείων συγκρούεται με μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η εχθρική συμπεριφορά προς το προσωπικό των ανθρωπιστικών οργανώσεων που εκδηλώνεται με γραφειοκρατική ταλαιπωρία, περιορισμό στην πρόσβαση, εκδίωξη, επιθέσεις.
Οι εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική δράση φοβούνται αυτές τις ενέργειες όχι μόνο για τον κίνδυνο που εγκυμονούν αλλά και γιατί δυσχεραίνουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Συχνά έρχονται αντιμέτωποι με το δίλημμα «παρουσία στη σιωπή» ή «δημόσια επικοινωνία με τον κίνδυνο η παροχή βοήθειας να απαγορευτεί». Η σιωπή (συχνά τόσο έντονη που αγγίζει τα όρια της συνενοχής) είναι ένα τίμημα που απαιτείται από τους εκτελεστές για να ανέχονται την παρουσία ξένων μαρτύρων στα εγκλήματα τους.
Το παράδειγμα από τη Λ.Δ. Κονγκό είναι χαρακτηριστικό: πρόκειται για την ιστορία των λεγόμενων «ανθρωπιστικών διαδρόμων» - γνωστών από τους επιζώντες ως «διαδρόμων του θανάτου». Αυτές οι λέξεις περιγράφουν τις συνθήκες βίας κάτω από τις οποίες δεκάδες χιλιάδες πολιτών εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων. Οι εκτοπισμοί που χαρακτηρίζονταν από δολοφονίες και βιασμούς πραγματοποιούνταν με οχήματα πληρωμένα από το πρόγραμμα επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας της ΕΕ. Τα εγκλήματα δεν τέλειωναν με τους «ανθρωπιστικούς διαδρόμους» καθώς αν κάποιος επιζούσε τον περίμενε η φυλακή.
Η προπαγάνδα που συνέδεε την ανθρωπιστική δράση με τους «διαδρόμους του θανάτου» απαντά στο δίλημμα των ανθρωπιστικών οργανώσεων να παραμείνουν χωρίς να μιλούν ή να μιλήσουν και να φύγουν.
Αν κάποιος θέλει να αποκαλύψει τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τα πιθανά θύματα και οι οποίοι κρύβονται πίσω από την ταμπέλα της «ανθρωπιστικής δράσης», πρέπει να μιλήσει δημόσια για τα εγκλήματα και αυτούς που τα διαπράττουν. Όταν ο τρόμος κυριαρχεί σ' όλους τους τομείς της ζωής των ανθρώπων, η μαρτυρία μπορεί να διαφυλάξει το ρόλο των ανθρωπιστικών οργανώσεων από τον εκφυλισμό και τη μετατροπή του σε ρόλο συνενόχου των εγκληματιών.
Απόσπασμα από το βιβλίο Πολίτες σε εμπόλεμη κατάσταση των Marc Le Pape and Pierre Salignon
