Βραζιλία: Οι άστεγοι πέφτουν θύματα στοχευμένων επιχειρήσεων "εκκαθάρισης"

Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η δημοτική αστυνομία, σε συνεργασία με τις υπηρεσίες καθαριότητας, τριγυρνά στην πόλη για να εντοπίσει περιοχές όπως μαζεύονται άστεγοι και στη συνέχεια πηγαίνει εκεί, διώχνει τους αστέγους -που συχνά το βάζουν στα πόδια μόλις δουν τις αρχές- και ζητά από τις υπηρεσίες αποκομιδής απορριμμάτων να μαζέψουν όλες τις τσάντες και σάκους που βρίσκουν, χαρακτηρίζοντας τα πάντα «σκουπίδια». Με αυτόν τον τρόπο, ουσιαστικά στερεί από τους αστέγους και τα παιδιά του δρόμου τα ελάχιστα υπάρχοντά τους, συμπεριλαμβανομένων επίσημων εγγράφων, ιατρικών συνταγών, φαρμάκων και χρημάτων.

Πριν από επτά μήνες, ο Αντόνιο Κάρλος χτυπήθηκε από αυτοκίνητο και χρειάστηκε να υποβληθεί σε εγχείριση για την αποκατάσταση του σοβαρά τραυματισμένου ποδιού του. Ο Αντόνιο ζει στους δρόμους του Ρίο και είναι ένας από τους εκατοντάδες ανθρώπους που επωφελούνται ενός προγράμματος των ΓΧΣ, το οποίο παρέχει ιατρική φροντίδα και ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους αστέγους στο Ρίο. Το πρωί της Τετάρτης, 14 Ιανουαρίου, ενώ ακόμη ήταν στην ανάρρωση από το ατύχημα, ο Αντόνιο Κάρλος ήταν ένας από τους πολλούς αστέγους που έχασαν όλα τα υπάρχοντά τους κατά τη διάρκεια μιας «εκκαθαριστικής» επιχείρησης.

«Πήραν ό,τι είχα», είπε ο Αντόνιο. «Στην τσάντα ήταν τα ρούχα μου, η ιατρική συνταγή, φάρμακα και μια ακτινογραφία. Επίσης πήραν το πορτοφόλι μου με τα έγγραφά μου και όλα μου τα χρήματα. Δεν ξέρω τι θα κάνω τώρα . Με λήστεψαν ! Αυτό είναι καθαρή κλοπή!»

Σύμφωνα με τις διηγήσεις άλλων αποδεκτών της βοήθειας των ΓΧΣ, αυτά τα περιστατικά είναι συνηθισμένα στους δρόμους του Ρίο. Ωστόσο, ήταν η πρώτη φορά που η ομάδα των ΓΧΣ υπήρξε αυτόπτης μάρτυς μιας από αυτές τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις.

«Όλοι άρχισαν να τρέχουν καθώς μια ομάδα αντρών -δημοτική αστυνομία και εργάτες καθαριότητας- πλησίασαν και προσπάθησαν να μαζέψουν όσα περισσότερα πράγματα μπορούσαν», διηγήθηκε η Λουρντιλένα ντος Σάντος, ψυχολόγος των ΓΧΣ, που μιλούσε με έναν ασθενή την ώρα που έφτασαν οι άντρες. «Έμοιαζε με μεσαιωνική σκηνή, στο κέντρο του Ρίο ντε Τζανέιρο, στη μέση της ημέρας.»

Οι ΓΧΣ δουλεύουν από το 2000 με τους ανθρώπους του δρόμου στο Ρίο, με στόχο να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους και την πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας και τις κοινωνικές δημόσιες υπηρεσίες καθώς και να προαγάγουν την κοινωνική τους ένταξη. Πέρα από την άμεση φροντίδα που προσφέρεται σε αυτόν τον πληθυσμό από μια ομάδα στην οποία συμμετέχουν διάφορες ειδικότητες και η οποία δουλεύει καθημερινά στους δρόμους, οι ΓΧΣ προσπαθούν επίσης να ενθαρρύνουν την κατάστρωση μιας δημόσιας πολιτικής που θα αφορά αυτήν την πληθυσμιακή ομάδα.

Παρ' ότι η κατάσταση των αστέγων στο Ρίο ντε Τζανέιρο αναγνωρίζεται ως ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, η τοπική κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει μια συνεπή και ενιαία πολιτική για να απαντήσει στις ανάγκες τους.

«Όλον αυτόν τον καιρό καταβάλλουμε μεγάλες προσπάθειες να συνεργαστούμε με τις αρχές για τη δημιουργία μιας ενιαίας και βιώσιμης πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ανθρώπων του δρόμου. Πρόσφατα εμφανίστηκε κάποια προθυμία για συνεργασία», εξήγησε η Σουζάνα ντε Ντέους, επικεφαλής της αποστολής των ΓΧΣ στο Ρίο ντε Τζανέιρο.

«Ωστόσο, την ίδια στιγμή, εξαιτίας της παντελούς έλλειψης ενιαίας γραμμής μεταξύ των διαφόρων τμημάτων μέσα στην ίδια κυβέρνηση, αυτές οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις συνεχίζονται. Το να στερεί κανείς από αυτούς τους ανθρώπους τα ελάχιστα πράγματα που διαθέτουν πρέπει να καταδικαστεί ως σοβαρή παραβίαση των δικαιωμάτων τους.»

Τα τελευταία χρόνια, σε περιόδους πριν από κάποια γεγονότα όπως το Καρναβάλι, που προσελκύει εκατοντάδες χιλιάδες τουρίστες και τεράστια διεθνή προσοχή, οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εντείνονται.

«Ελλείψει μιας βιώσιμης λύσης για την κατάσταση των αστέγων, αυτές οι ενέργειες είναι ένας τρόπος να κρυφτούν τα προβλήματα του Ρίο από τους τουρίστες και να διατηρηθεί η εικόνα της πόλης», είπε η ντε Ντέους. «Πέρα από το μάζεμα των πραγμάτων τους, που θεωρούνται σκουπίδια, κάποιες ενέργειες αναγκάζουν αυτούς τους ανθρώπους να φύγουν από τους δρόμους και να πάνε σε επισφαλή και υπερπλήρη καταφύγια.»

Μετά τις πρόσφατες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, οι ΓΧΣ έστειλαν επιστολές στις τοπικές αρχές καθώς και στις επιτροπές ανθρωπίνων δικαιωμάτων της κυβέρνησης ζητώντας τον τερματισμό αυτών των επιχειρήσεων. Στις επιστολές, η οργάνωση «καταδικάζει τις βιαιότητες που διαπράττονται από δημόσιους θεσμούς εναντίον του πληθυσμού και απευθύνει έκκληση στο δήμαρχο και τον κυβερνήτη του Ρίο ντε Τζανέιρο να σταματήσουν αυτές τις βάναυσες ενέργειες».