Πολυανθεκτική φυματίωση: δεν υπάρχουν εργαλεία για την αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών

Στο πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) στη δημοκρατία της Αμπχαζίας στη Γεωργία, μέρα με την ημέρα οι ΓΧΣ ανακαλύπτουν πόσο τοξική είναι η θεραπεία, ενώ συνέπεια της έλλειψης εργαλείων για την αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών είναι η ανάπτυξη πολυανθεκτικής φυματίωσης. 

Ο Κιρουκίμ ήταν ο πρώτος ασθενής που ξεκίνησε θεραπεία τον Αύγουστο του 2001, στο πρόγραμμα που είχαν δημιουργήσει οι ΓΧΣ για την περίθαλψη των ατόμων που έπασχαν από πολυανθεκτική φυματίωση στην Αμπχαζία. Επειδή ήταν άστεγος, έμεινε στο νοσοκομείο περίπου τέσσερα χρόνια, ακολουθώντας πιστά τη θεραπεία του, καταπίνοντας χούφτες από φάρμακα μέρα με τη μέρα. Πέρασε από στάδια υποτροπής και ύφεσης της ασθένειάς του, υπέμεινε τις τρομαχτικές παρενέργειες της θεραπείας και μόνο η σκέψη ότι θα γινόταν καλά τον απέτρεπε από το να βουλιάξει στην κατάθλιψη. Αλλά τίποτα δεν μπορούσε να τον θεραπεύσει. «Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια θεραπείας, το τεστ φυματίωσης που έκανε βγήκε για άλλη μια φορά θετικό», θυμάται η Δρ. Κάθυ Χιούισον από το ιατρικό τμήμα των ΓΧΣ. «Έπρεπε να παραδεχτούμε ότι είχαμε αποτύχει από θεραπευτικής άποψης. Μετά από τόσες προσπάθειες, ήταν μια εξαιρετικά επίπονη απόφαση για τον ασθενή και για την ομάδα. Τον Αύγουστο του 2005, μετά από δύο μήνες καταπραϋντικής θεραπείας, ο Κιρουκίμ πέθανε».    

Η τεράστια δυσκολία θεραπείας της πολυανθεκτικής φυματίωσης

© MSF

Στην αρχή, περισσότεροι από δύο μήνες περνούν από την πρώτη συνάντηση με τον ασθενή μέχρι τη στιγμή που βγαίνει η διάγνωση για την πολυανθεκτική φυματίωση. Η Δρ. Χιούισον εξηγεί, «οι απαιτούμενες εξετάσεις είναι τόσο πολύπλοκες και κανένα εργαστήριο δεν έχει τη δυνατότητα να τις αναλάβει στις χώρες όπου παρεμβαίνουμε». Για το πρόγραμμά μας στην Αμπχαζία, τα δείγματα πρέπει να σταλούν μέχρι τη Ρώμη! «Ενώ περιμένουμε για τα αποτελέσματα και καθώς δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση, δίνουμε τη συνηθισμένη θεραπεία ενάντια στην απλή μορφή της φυματίωσης, χωρίς να γνωρίζουμε αν είναι ενδεδειγμένη και διακινδυνεύοντας την ανάπτυξη ανθεκτικότητας».

Τουλάχιστον δύο χρόνια θεραπείας κάτω από άμεση παρακολούθηση...

Όταν η πολυανθεκτική φυματίωση αναγνωριστεί με σιγουριά, είναι απολύτως απαραίτητο να συζητήσεις με τον ασθενή και αυτούς που τον φροντίζουν. «Τους λέμε ότι η θεραπεία διαρκεί πολύ καιρό, ότι έχει πολύ σοβαρές παρενέργειες και σημαντικούς περιορισμούς», λέει η Δρ. Χιούισον. «Από την αρχή της θεραπείας ο ασθενής θα πρέπει να γνωρίζει ότι δε θα μπορεί να εργάζεται, να κοιμάται μαζί με τη γυναίκα του ή να παίζει με τα παιδιά του για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν ο ασθενής αποδεχτεί αυτούς τους όρους, υπογράφει ένα συμβόλαιο με το οποίο υπόσχεται ότι θα τους σεβαστεί και θα τους ακολουθήσει».    

Τότε μπορεί να ξεκινήσει η θεραπεία. Το εντατικό στάδιο που πραγματοποιείται στο νοσοκομείο, διαρκεί τουλάχιστον έξι μήνες. Ο ασθενής παίρνει ένα συνδυασμό πέντε φαρμάκων, δηλαδή μία επίπονη ένεση κάθε μέρα και μια χούφτα από χάπια κάθε πρωί και απόγευμα. Το επόμενο στάδιο διαρκεί τουλάχιστον 18 μήνες. Οι ενέσεις σταματούν, αλλά ο αριθμός των χαπιών δε μειώνεται. Η νοσηλεία στο νοσοκομείο δεν είναι απαραίτητη, αλλά εφόσον η αγωγή λαμβάνεται πάντα κάτω από άμεση παρακολούθηση, γεγονός που αναγκάζει τον ασθενή να έρχεται δύο φορές την ημέρα στο νοσοκομείο, το να μείνει εκτός νοσοκομείου δεν αποτελεί την καλύτερη λύση. Στην Αμπχαζία, οι ασθενείς που δεν είναι από την πρωτεύουσα Σοχούμι, όπου βρίσκεται το πρόγραμμα των ΓΧΣ, δεν μπορούν συνεπώς να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Τόσο τοξική και βίαιη όσο και η χημειοθεραπεία

«Η διάρκεια της θεραπείας την καθιστά εξαιρετικά δύσκολη. Αλλά πάνω από όλα είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει κανείς ότι είναι τόσο δραστική και τοξική όσο και η χημειοθεραπεία που χρησιμοποιείται κατά του καρκίνου», λέει η Δρ. Χιούισον. Οι παρενέργειες δεν είναι μόνο δυσάρεστες. Είναι ανυπόφορες και μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνες. Μερικά φάρμακα προκαλούν φρικτές γαστρικές παρενέργειες και ναυτία, κάνουν τα νεφρά και το συκώτι να μη λειτουργούν σωστά και οδηγούν σε σοβαρή ανορεξία. Όταν η φυματίωση δεν είναι η αιτία απώλειας βάρους για τους ασθενείς, μπορεί η ίδια η φαρμακευτική αγωγή να τους αποδυναμώσει επικίνδυνα. Η θεραπεία μπορεί επίσης να προκαλέσει σοβαρούς πόνους στις αρθρώσεις. Για να καταπολεμηθούν αυτές οι παρενέργειες, η μόνη λύση είναι να προσθέσεις και άλλα χάπια στον ήδη μεγάλο αριθμό χαπιών που λαμβάνονται καθημερινά από τον ασθενή. Το cycloserine, ένα άλλο είδος αγωγής που χορηγείται κατά της πολυανθεκτικής φυματίωσης, οδηγεί σε σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα (κατάθλιψη, αυτοκτονία και ψυχώσεις).     

«Ένας από τους ασθενείς μας άνοιξε το στομάχι του με ένα μαχαίρι γιατί νόμιζε πως βρισκόταν ένα τέρας μέσα σε αυτό. Πρέπει να παρατηρούμε συνεχώς και το παραμικρό σημάδι (παράνοια, ψευδαισθήσεις, επιληψία...) για να σταματήσουμε αμέσως τη χορήγηση του cycloserine και να θεραπεύσουμε την ψύχωση». Όταν κάποια είδη φαρμάκων πρέπει να σταματήσουν να χορηγούνται εξαιτίας των σοβαρών παρενεργειών -περισσότεροι από το 1/3 των ασθενών σταματούν να παίρνουν τουλάχιστον ένα από τα φάρμακα κατά τη διάρκεια της θεραπείας- δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. «Τότε το αντικαθιστούμε με αντιβιοτικά «δεύτερης γραμμής», χωρίς όμως να είμαστε σίγουροι αν είναι πραγματικά αποτελεσματικό. Αλλά είναι η μόνη δυνατότητα που έχουμε».

Οι πιθανότητες επιτυχίας είναι πολύ λίγες, πρέπει επειγόντως να ξαναρχίσουν οι έρευνες

Στον κόσμο σήμερα κανείς δε γνωρίζει πόσοι ακριβώς άνθρωποι έχουν μολυνθεί από την πολυανθεκτική φυματίωση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μιλάει για 2 εκατομμύρια περιπτώσεις και επιπλέον 425.000 ανθρώπους που προσβάλλονται από την ασθένεια κάθε χρόνο. Εξαιτίας της πολυπλοκότητας και του κόστους της θεραπείας, λιγότεροι από τους μισούς θα καταφέρουν να θεραπευτούν. Αυτή η τρομαχτική ανακάλυψη αποδεικνύει πόσο επείγον είναι να ξεκινήσει ξανά η έρευνα, προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματική θεραπεία των ασθενών με πολυανθεκτική φυματίωση και να περιοριστεί η εξάπλωση της ασθένειας.