Πάμπλο Αντρέου - Tανζανία: ένα HIV/AIDS πρόγραμμα

Συνέντευξη με τον Πάμπλο Αντρέου,
επικεφαλής στο πρόγραμμα HIV/AIDS
των ΓΧΣ Ισπανίας στο Μακέτε, Τανζανία

Το Δεκέμβριο του 2004 οι ΓΧΣ ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα HIV/AIDS στην Τανζανία. Γιατί επέλεξαν να υλοποιήσουν το πρόγραμμα αυτό σε μία απομονωμένη περιοχή, όπως το Μακέτε;

Πρώτα από όλα γιατί θεωρείται ότι η συγκεκριμένη περιοχή έχει τη μεγαλύτερη εξάπλωση του HIV. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε, μετά από διερευνητικές αποστολές σε διάφορες περιοχές, αυτή ήταν η περιοχή που έχει πληγεί περισσότερο, καθώς 1 στους 4 κατοίκους πάσχει από HIV.

Ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητες του προγράμματος στο Μακέτε;

Όταν ξεκινήσαμε θέλαμε να δημιουργήσουμε μία Κλινική Περίθαλψης και Θεραπείας (Care and Treatment Clinic/ CTC) για τους ασθενείς με HIV, να ξεκινήσουμε τη χορήγηση αντιρετροϊκής θεραπείας, καθώς και της θεραπείας για ευκαιριακές λοιμώξεις. Αυτό που προσπαθούμε να εφαρμόσουμε εδώ είναι ένα ολιστικό πρόγραμμα, να μην παρέχουμε μόνο φροντίδα, αλλά επίσης θεραπεία και πρόληψη. Έτσι ξεκινήσαμε με την κλινική σε τρία νοσοκομεία, στο περιφερειακό νοσοκομείο του Μακέτε, στο Καθολικό νοσοκομείο στο Ικόντα και σε ένα Λουθηρανικό νοσοκομείο στη Μπουλόνγκουα. Παράλληλα, ξεκινήσαμε και μία άλλη προσέγγιση, παρέχοντας ιατρική φροντίδα με κατ' οίκον επισκέψεις αλλά και αναπτύσσοντας δραστηριότητες ενημέρωσης και πληροφόρησης με διάφορες ομάδες. Και ειδικά στα σχολεία, θέλουμε να εργαστούμε τόσο με τους καθηγητές όσο και, με τους μαθητές.      

Άλλη μια δραστηριότητα που έχουμε αναλάβει είναι η διαχείριση των απορριμμάτων στις τρεις κλινικές όπου παρεμβαίνουμε, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στο περιφερειακό νοσοκομείο του Μακέτε. Τους υποστηρίζουμε για να κατασκευάσουν κλίβανους αποτέφρωσης, λάκκους για τα χειρουργικά απόβλητα.

Το AIDS δεν είναι ατομικό πρόβλημα, αλλά αποτελεί πρόβλημα όλης της κοινότητας. Για αυτό και εμείς θέλουμε να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στις προληπτικές δραστηριότητες στο πλαίσιο της κοινότητας, γιατί είναι σημαντικό όλη η κοινότητα να αντιληφθεί ότι αν 1 στους 4 πάσχει από HIV, αυτό σημαίνει ότι είναι πρόβλημα όλων.
Μία άλλη σημαντική πτυχή της παρέμβασής μας εδώ είναι ότι θα πρέπει κάποια στιγμή να παραδώσουμε όλα όσα κάνουμε και να συνεργαστούμε με τις αρμόδιες αρχές στην περιοχή. Δε θέλουμε να κάνουμε κάτι που δε θα μπορούν μετά να το αναλάβουν οι τοπικές αρχές. Έτσι ό,τι υλοποιείται, γίνεται με έναν τρόπο ώστε να μπορεί να συμπεριληφθεί στους προϋπολογισμούς των αρχών της περιοχής. Για εμάς αυτή η προσέγγιση είναι πολύ σημαντική, γιατί εφαρμόζουμε ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα.   

Συνειδητοποιούν οι κάτοικοι ότι το AIDSαποτελεί πρόβλημα της κοινότητας η ακόμα παραμένει ένα θέμα που συζητείται πίσω από κλειστές πόρτες; 

Μέχρι τώρα εργαζόμαστε σε τρία βασικά σημεία καλύπτοντας μόνο το 25% του πληθυσμού της περιοχής, αλλά τώρα αυξάνουμε το ποσοστό λόγω της συνεργασίας μας με τις κοινότητες. Στην Ιγουάγουα, όπου οι ΓΧΣ είναι παρόντες στο περιφερειακό νοσοκομείο του Μακέτε, δεν υπάρχει πρόβλημα κοινωνικού στίγματος. Οι άνθρωποι γνωρίζουν τι είναι το AIDS. Οι άνθρωποι πεθαίνουν από AIDS και γνωρίζουν για ποιο λόγο πέθανε κάποιος στο διπλανό θάλαμο.

Ωστόσο την ίδια στιγμή πρόκειται για μία πολύ συντηρητική και θρησκόληπτη κοινωνία, όπου η μαγεία αποτελεί μέρος των κοινωνικών πιστεύω, και υπάρχει όλη αυτή η σύγχυση ότι αν έχεις AIDS είναι αμαρτία και δεν είσαι καλός άνθρωπος. Έτσι, έχεις τον συνδυασμό δύο πραγμάτων. Από τη μία πλευρά, γνωρίζουν, αλλά από την άλλη υπάρχουν όλα αυτά τα πολιτιστικά θέματα που έχουν μεγάλη επιρροή στη ζωή των ανθρώπων.      

Συχνά και οι διαφορετικές θρησκείες περνούν αντιφατικά μηνύματα στους ανθρώπους σχετικά με τον ιό HIV. Πόσο δύσκολο είναι να ξεδιαλύνεις τη σύγχυση;

Πρώτα από όλα πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός στο τι λες. Πρέπει να δείχνεις σεβασμό στα πιστεύω των ανθρώπων. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μιλήσουμε για την ασθένεια. Μιλάμε για τις επιπτώσεις της ασθένειας και για το δικαίωμα των ασθενών να έχουν πρόσβαση στην περίθαλψη και τη θεραπεία. Βρισκόμαστε εδώ για να δουλέψουμε πάνω σε αυτό. Αυτό είναι το μήνυμα που θέλουμε να μεταδώσουμε.

Όσον αφορά στους θρησκευτικούς ηγέτες, τους λέμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους με τη συνεργασία τους. Τους προτρέπουμε να κάνουν οι ίδιοι το τεστ και να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση, να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να εξεταστούν, να μιλούν ανοιχτά στην κοινότητα, να πουν ότι το AIDS δε σχετίζεται με τη θρησκεία, αλλά με τη συμπεριφορά των ανθρώπων και ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το να μιλήσουμε για τη χρήση των προφυλακτικών - όχι υπό το πρίσμα της ηθικής-  αποτελεί έναν τρόπο για να αποφύγουν οι άνθρωποι τη μόλυνση. Πρόκειται για θέμα πρόληψης και θέλουμε να μιλήσουμε γι' αυτό. Είμαστε εξάλλου γιατροί και μιλάμε για την υγεία. 

Πόσο σημαντικό είναι να εργάζεστε με τις κοινότητες και γιατί;

Δεν μπορεί να υπάρξει πραγματικό πρόγραμμα υγείας, που να έχει αντίκτυπο στον πληθυσμό, αν δε συνεργάζεσαι με τις κοινότητες. Και αυτό είναι κάτι που προσπαθούμε να κάνουμε, βήμα-βήμα. Ξεκινώντας από το δημόσιο νοσοκομείο σκεφτόμαστε να επεκτείνουμε τις δραστηριότητές μας στα αγροτικά Κέντρα Υγείας. Και βέβαια, οι ΓΧΣ δεν πρόκειται να μείνουν εδώ για πάντα. Οι ΓΧΣ είναι μια ιατρική οργάνωση, αλλά πρέπει να είναι κατανοητό ότι δε βρίσκεται εδώ για να καλύψει τα πάντα. Τώρα ασχολούμαστε με το AIDS γιατί το AIDS αποτελεί επείγουσα κατάσταση. Γιατί χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν.

Ποια ήταν η ανταπόκριση της κυβέρνησης της Τανζανίας στο AIDS; 

Πιστεύω ότι η κεντρική κυβέρνηση πραγματοποίησε ό,τι είχε υποσχεθεί: να προμηθεύσουν δωρεάν αντιρετροϊκά και να υλοποιήσουν στρατηγικές και πρωτόκολλα. Η γνώμη μου είναι ότι κάνουν καλή δουλειά και ότι είναι προσηλωμένοι στην αντιμετώπιση του AIDS.

Από την άλλη πλευρά όμως, σε τοπικό επίπεδο, δηλαδή στο επίπεδο των επαρχιών,  αντιμετωπίζουμε δυσκολίες. Το πρόβλημα είναι ότι πάντα λένε ναι κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος ή της μεταφοράς των φαρμάκων. Αλλά όταν αρχίζεις να δουλεύεις μέσα στην κοινότητα και ο εργαζόμενος του νοσοκομείου δεν ακολουθεί όπως πρέπει τις δραστηριότητες του προγράμματος, γιατί δεν πληρώνεται γι' αυτό - ακόμα και αν έχεις συμφωνήσει μαζί του ότι δε θα λάβει μισθό για τη δουλειά - τότε συνειδητοποιείς ότι έχεις πρόβλημα.

Έτσι τα πάντα θα πρέπει να σχεδιάζονται σύμφωνα με κοινές στρατηγικές, καθώς σημειώνονται πολλές αλλαγές σε σχέση με το AIDS στην Τανζανία. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση περίμενε χρηματοδότηση από το Παγκόσμιο Ταμείο πριν προχωρήσει στην αγορά των αντιρετροϊκών φαρμάκων. Ωστόσο, καθώς τα χρήματα δεν έρχονταν, η κυβέρνηση διέθεσε τα χρήματα από τον κρατικό της προϋπολογισμό και ξεκίνησε το πρόγραμμα. Όμως δεν μπορούσαν να ξεκινήσουν σε όλες τις περιοχές της χώρας την ίδια χρονική περίοδο, γιατί στην Τανζανία το σύστημα υγείας πάσχει από έλλειψη προσωπικού.

Υποσχέθηκαν ότι θα είχαν 10.000 επιπλέον προσωπικό για να υποστηρίξει τις δομές υγείας μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια - αρχίζοντας από φέτος. Αυτό μεταφράζεται σε περισσότερους από 2.000 ανθρώπους κάθε χρόνο, πράγμα πολύ δύσκολο. Και ένα από τα εμπόδια είναι ότι το AIDS πλήττει και τους γιατρούς, τις νοσοκόμες και τους εργαζόμενους στα νοσοκομεία. Χάνουν πολλούς εργαζόμενους στον ιατρικό χώρο και αυτό αποτελεί μεγάλη τραγωδία. Κι αυτό συμβαίνει και σε άλλα επαγγέλματα. Δεν είναι μόνο τα παιδιά που πεθαίνουν στην Τανζανία. Οι δάσκαλοι πεθαίνουν. Οι παπάδες, οι μηχανικοί, οι αγρότες. Είναι ένα τεράστιο, γενικευμένο πρόβλημα.        

Πιστεύεις ότι η χώρα θα καταφέρει να παρέχει αντιρετροϊκή θεραπεία χωρίς τη βοήθεια των ΜΚΟ;

Αυτή τη στιγμή, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Όταν η κυβέρνηση ξεκίνησε το πρόγραμμα για τη δωρεάν χορήγηση φαρμάκων για τους ασθενείς με AIDS, επέλεξαν κάποιες περιοχές και το Μακέτε ήταν μία από αυτές, πράγμα που σημαίνει ότι έχει πληγεί σημαντικά από την ασθένεια. Από όσο αντιλαμβανόμαστε, οι περιοχές όπου το πρόγραμμα πάει καλά είναι εκεί που οι ιατρικές δομές υποστηρίζονται από ΜΚΟ. Πριν από μερικές μέρες ο πρόεδρος της χώρας μιλούσε για το πρόγραμμα κατά του AIDS στο Μακέτε και για το πόσο καλά πηγαίνουν τα πράγματα εδώ.    
Αυτό που μπορούν να κάνουν οι ΓΧΣ -και κάνουν αυτή τη στιγμή στο Μακέτε- είναι όσα υπαγορεύει ο καταστατικός μας χάρτης: «πηγαίνουμε σε μέρη όπου κανένας άλλος δεν μπορεί να πάει».