«Η θεραπευτική τροφή θα πρέπει να θεωρείται βασικό φάρμακο»

Πως συνέβαλαν οι νέες εξελίξεις στη θεραπεία του υποσιτισμού στην προσπάθεια των ΓΧΣ να αντιμετωπίσουν το σοβαρό πρόβλημα του υποσιτισμού στο Νίγηρα σήμερα;

Περιθάλπουμε την πλειοψηφία των σοβαρά υποσιτισμένων παιδιών εκτός του νοσοκομείου. Με άλλα λόγια, βλέπουμε τα παιδιά που μπορούν να φάνε και δεν είναι σοβαρά άρρωστα μια φορά την εβδομάδα. Τους παρέχουμε κάθε μέρα δύο πακέτα με μία σχετικά καινούρια έτοιμη για κατανάλωση θεραπευτική τροφή, που ονομάζεται Plumpy'nut, και τα εξετάζουμε για να σιγουρευτούμε ότι δεν παρουσιάζουν καμία επιπλοκή. Επίσης δίνουμε στις μητέρες τους συμπληρωματικές οικογενειακές μερίδες με Unimix (ένα θεραπευτικό αλεύρι) και μαγειρικό λάδι.  Το Plumpy'nut είναι μία ειδική τροφή που περιέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά στις σωστές ποσότητες και στη σωστή ισορροπία για να επιτευχθεί η γρήγορη ανάπτυξη ενός υποσιτισμένου παιδιού.  Και μόνο τα παιδιά που δεν τα πηγαίνουν καλά, δηλαδή αυτά που δεν μπορούν να φάνε τίποτα ή αρρωσταίνουν, μεταφέρονται πίσω στη λεγόμενη μονάδα σταθεροποίησης, που στην ουσία αποτελεί ένα νοσοκομείο, όπου τους παράσχεται μια πιο εντατική θεραπεία έως ότου σταθεροποιηθεί η κατάστασή τους. Ύστερα μπορούν να συνεχίσουν τη θεραπεία εκτός νοσοκομείου.       

Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι αυτά τα παιδιά είναι λιγότερο σοβαρά υποσιτισμένα. Απλά σημαίνει ότι κάθε παιδί που πάσχει από σοβαρό υποσιτισμό δεν χρειάζεται απαραιτήτως να εισαχθεί σε νοσοκομείο. Αυτό είχε αποδειχθεί ήδη πριν από χρόνια στην Ινδία - πριν από 20 με 25 χρόνια - στις μεγάλες πόλεις που μαστίζονταν από τον υποσιτισμό.  Οι αρχές έδωσαν στους ασθενείς πουρέ από φακές και ανέφεραν ότι αυτή η προσπάθεια ήταν ισοδύναμη με τη νοσηλεία των παιδιών. Για πολύ καιρό κανείς δεν ασχολήθηκε με το θέμα. Ώσπου το 2002 το άρθρο του Στηβ Κόλλινς στο ιατρικό περιοδικό Λάνσετ προκάλεσε μια μεγάλη συζήτηση στον κύκλο των ειδικών διατροφολόγων για το θέμα της κατ' οίκον φροντίδας των σοβαρά υποσιτισμένων παιδιών. Ωστόσο την πιο σημαντική εξέλιξη αποτελούν αυτές οι ειδικές τροφές. Είναι έτοιμες για κατανάλωση, δεν απαιτούν μαγείρεμα, διατίθενται σε ατομικά σακουλάκια, δεν χρειάζονται την προσθήκη νερού και δεν μπορούν να μολυνθούν. Όλα αυτά εξαλείφουν τον κίνδυνο της προσθήκης νερού, που παλιότερα μας εμπόδιζε να διανείμουμε κατ' οίκον γάλα για τα υποσιτισμένα παιδιά. Δεν ήμασταν ποτέ σίγουροι πως θα κατάφερναν οι μητέρες να διαλύσουν σωστά την τροφή με νερό και αν θα είχαν καθαρό νερό, γιατί αν δεν είχαν, θα κατέληγαν να έχουν περισσότερο αρνητικά παρά θετικά αποτελέσματα.            

Υπήρχαν επιπτώσεις στο Νίγηρα;

Δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να περιθάλψουμε τόσα παιδιά. Παλιότερα, πιο πιθανό θα ήταν να είχαμε περιοριστεί στο Μαραντί, με τρία ή τέσσερα σταθερά θεραπευτικά επισιτιστικά κέντρα.  Η Καάλα στην Αγκόλα το 2002 αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη επισιτιστική αποστολή των ΓΧΣ, που περιλάμβανε θεραπεία μόνο εντός του νοσοκομείου. Μέσα σε τρία επισιτιστικά κέντρα περιθάλψαμε 8.600 παιδιά, ενώ τώρα στο Μαραντί και στις άλλες περιοχές του Νίγηρα στοχεύουμε στην περίθαλψη 30.000 παιδιών. Οπότε υπάρχει τεράστια διαφορά. Η εμπειρία μας στο Νίγηρα ενδέχεται να καταστήσει το συνδυασμό θεραπείας εντός και εκτός του νοσοκομείου ως την κατεξοχήν στρατηγική των ΓΧΣ. Δεν νομίζω ότι μπορούμε πλέον να γυρίσουμε πίσω.       

Υπάρχουν τρόποι με τους οποίους οι ιατρικές αρχές στον Νίγηρα αλλά και αλλού να μπορούν να μειώσουν κάποιες από τις χρόνιες επιπτώσεις του υποσιτισμού;

Όλοι μιλούν σήμερα για το χρόνιο χαρακτήρα και τις ρίζες του προβλήματος - αυτές οι συζητήσεις δεν πρόκειται να σταματήσουν ποτέ. Ωστόσο, τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουμε δει κάποια σημάδια της μακροχρόνιας ανασφάλειας και έχουμε αποκτήσει κάποια ιδέα για το τι συμβαίνει.  Αυτό που θα ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό από ιατρικής άποψης είναι να επιμείνουμε να συμπεριληφθούν οι θεραπευτικές τροφές για τα σοβαρά υποσιτισμένα παιδιά - όπως για παράδειγμα το Plumpy'nut ή το BP 100 - στις βασικές υπηρεσίες που προσφέρονται στο σύστημα υγείας. Θα πρέπει να θεωρηθούν ως βασικά φάρμακα, όπως είναι τα αντιρετροϊκά κατά του HIV/AIDS και η θεραπεία ACT κατά της ελονοσίας, και όχι μόνο κατά τη διάρκεια επείγουσων κρίσεων. Σύντομα θα υπάρξει και ένα προϊόν για τη θεραπεία του μέτριου υποσιτισμού, κάτι που θα κάνει δυνατή τη θεραπεία και των δύο σταδίων υποσιτισμού με ειδικές θεραπευτικές τροφές. Είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμες αυτές οι υπηρεσίες. Για πολλά χρόνια οι γυναίκες διανύουν πολλά χιλιόμετρα για να έρθουν στο κέντρο μας και να βοηθήσουν τα παιδιά τους.     

Ποιες είναι οι αναμνήσεις σου από την αποστολή στο Νίγηρα;

Ένα από τα πράγματα που με κατέπληξε περισσότερο κατά τη διάρκεια του ενός μήνα που πέρασα εκεί ήταν όταν μία άλλη οργάνωση διένειμε συμπληρωματικά τρόφιμα σε μία από τις εξωτερικές μας κλινικές. Είχαν επισκεφτεί κάποια χωριά για να ενημερώσουν τον κόσμο για τη διανομή, σκεπτόμενοι ότι θα ήταν καλύτερο να το μάθουν πολλοί, γιατί μπορεί να μην ερχόταν πολύς κόσμος. Αυτό όμως που τελικά κατάφεραν με την ενημέρωση που έκαναν, ήταν να προκαλέσουν ταραχές. Αυτό το περιστατικό μου έδειξε πόση ανάγκη έχουν οι άνθρωποι για τρόφιμα. Και όσοι ισχυρίζονται ότι αυτή η κρίση δεν διαφέρει από αυτές των προηγούμενων χρόνων, κάνουν απλά λάθος. Υπάρχει μια πραγματική έλλειψη σε τρόφιμα σε πολλά νοικοκυριά και είναι πολλά τα σοβαρά περιστατικά που καταφθάνουν στα θεραπευτικά μας κέντρα.