Αντιμετωπίζοντας τον ιό Έμπολα: Ποιες οι προκλήσεις για τον επικεφαλής αποστολής;

Στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ο ιός Έμπολα ξαναχτυπά. Πρόκειται για  τη δέκατη επιδημία που πλήττει τη χώρα τα τελευταία 40 χρόνια. Ένα χρόνο και πλέον μετά την έναρξη της επιδημίας ο ιός παραμένει ενεργός αλλά τα κρούσματα ευτυχώς μειώνονται.

Ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου, επικεφαλής στην επείγουσα παρέμβασή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, περιγράφει τις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει σε μία αποστολή όπου πρέπει να διαχειριστεί έναν τους πιο επιθετικούς ιούς στην ιστορία της ανθρωπότητας.  

Πώς είναι να μαθαίνεις ότι η επόμενη αποστολή σου είναι σε επιδημία Έμπολα

Το άκουσμα και μόνο της λέξης Έμπολα προκαλεί αμέσως ένα ξάφνιασμα και μια γενική ανησυχία. Μόλις έμαθα ότι μου ανατίθεται η επείγουσα αποστολή στο Κονγκό, αναπόφευκτα σκέφτηκα τον κίνδυνο μετάδοσης. Κίνδυνο όχι μόνο για μένα αλλά και για τα μέλη της ομάδας. Όσο όμως μελετάς με περισσότερη λεπτομέρεια την ασθένεια αλλά και τα μέτρα πρόληψης που εφαρμόζονται στην αποστολή η ανησυχία μετριάζεται.

 Οι βασικές προκλήσεις

Ο Έμπολα είναι μία εξαιρετικά μεταδοτική ασθένεια και βασική πρόκληση είναι να αποτρέψεις την εξάπλωσή της. Αυτό συχνά δεν είναι εύκολο. Ένας ασθενής για παράδειγμα που αρνείται να μεταφερθεί σε κέντρο θεραπείας Έμπολα, γιατί απλά δεν θέλει να απομονωθεί ή ένα ύποπτο κρούσμα που «νιώθει σχετικά καλύτερα» και αποφασίζει να εγκαταλείψει το κέντρο θεραπείας, θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει στην εξάπλωση της ασθένειας.

Επίσης, στο Κονγκό ο κόσμος μετακινείται καθημερινά από επαρχία σε επαρχία, για λόγους εμπορίου αλλά και προσωπικούς και αυτό κάνει πολύ δύσκολη την αναχαίτιση του ιού. Όπως και το γεγονός ότι στις περιοχές που πλήττονται από την επιδημία δρουν ένοπλες ομάδες, η παρουσία των οποίων δυσκολεύει την πρόσβασή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και την παροχή εξειδικευμένης φροντίδας υγείας.

Μια άλλη σημαντική δυσκολία προκαλείται από το γεγονός ότι ο ιός παρουσιάζει στην αρχή παρόμοια συμπτώματα με πολλές άλλες διαδεδομένες ασθένειες, όπως η ελονοσία, η χολέρα και άλλοι αιμορραγείς πυρετοί, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλά ύποπτα κρούσματα. Τα ύποπτα κρούσματα, όμως, πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ασθενείς Έμπολα με αποτέλεσμα ο αριθμός των ασθενών μας να αυξάνεται σημαντικά και να επιβαρύνει το έργο των ομάδων μας. Ιδιαίτερα όταν η διαχείρισή τους απαιτεί συνθήκες πλήρους απομόνωσης και απολύμανσης.

Τέλος οι πόροι, τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε υλικά, που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της επιδημίας Έμπολα αποδυναμώνουν το ήδη υπό πίεση δημόσιο σύστημα υγείας και παραμερίζουν άλλες προτεραιότητες που είναι εξίσου σημαντικές όπως η επιδημία ιλαράς που βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη τη χώρα.

Οι τοπικές κοινωνίες

Συχνά στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε την επιδημία οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις τοπικές κοινωνίες οι οποίες δεν είναι έτοιμες πάντα να εφαρμόσουν τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης.

Για παράδειγμα, τα ταφικά τοπικά έθιμα στο Κονγκό προϋποθέτουν μια τελετουργική επαφή με το νεκρό σώμα (πλύσιμο-εξαγνισμό, ασπασμό κλπ). Ο ιός Έμπολα όμως είναι εξαιρετικά μεταδοτικός μέσω της επαφής και μετά τον θάνατο ενός ανθρώπου οπότε η ασφαλής διαχείριση και η ταφή των νεκρών σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έρχεται συχνά σε αντίθεση με τον ντόπιο τρόπο ζωής.

Το πλύσιμο των χεριών, επίσης, που πρέπει να ακολουθεί μια συγκεκριμένη ρουτίνα αλλά και συχνότητα για να είναι αποτελεσματικό, δεν αποτελεί συνήθεια στην αφρικανική κοινωνία.

Όπως είναι λογικό οι ασθενείς και οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν σε αυτά τα, συχνά γι’αυτούς δυσνόητα, μέτρα και οι ομάδες μας βρίσκονται κάτω από μεγάλη πίεση, προκειμένου να ενημερώνουν και να εξηγούν τις πολύπλοκες διαδικασίες για την απομόνωση, τη θεραπεία και την εφαρμογή του ασυνήθιστου προστατευτικού εξοπλισμού.

Το στίγμα της ασθένειας

Το στίγμα είναι πολύ έντονο λόγω της ελλιπούς πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης του κόσμου. Οι ασθενείς που επιβιώνουν από την ασθένεια στη συνέχεια δυσκολεύονται να γίνουν και πάλι αποδεκτοί από την οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον τους.

Πολλές φορές κάτι ανάλογο ισχύει ακόμη και για τα μέλη της ομάδας μας. Η επιστροφή μας από το Κονγκό δεν θα επιφέρει αυτόματα τη συνήθη ανακούφιση που νιώθουμε μετά από μια απαιτητική αποστολή. Λόγω της παραπληροφόρησης, ο φόβος για τη μετάδοση του ιού μπορεί να αποξενώσει για καιρό έναν συνάδελφο ακόμη και από τον οικογενειακό του κύκλο.

Η επιδημία Έμπολα με αριθμούς

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αναπτύσσουμε δράσεις για την αντιμετώπιση του Έμπολα σε 9 περιοχές στη χώρα.

Από την έναρξη της επιδημίας τον Αύγουστο του 2018:

3.340 κρούσματα

2.207 θάνατοι

1.088 άνθρωποι που θεραπεύθηκαν

256.523 άνθρωποι εμβολιάστηκαν

Σημείωση:

Η επιδημία Έμπολα το 2014 στη δυτική Αφρική στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 11.000 ανθρώπους.