Πέντε πράγματα που πρέπει να θυμόμαστε μια δεκαετία μετά το ξέσπασμα του Έμπολα στη Δυτική Αφρική

Πριν από δέκα χρόνια, στις 23 Μαρτίου 2014, η Γουινέα κήρυξε την έξαρση του Έμπολα. Προηγουμένως, τα κρούσματα του Έμπολα ήταν γνωστό ότι ήταν επικίνδυνα, αλλά μικρά. Όχι όμως αυτή τη φορά: θα χρειάζονταν δύο χρόνια και περισσότεροι από 11.000 θάνατοι, μέχρι να τελειώσει η επιδημία. Ο Δρ Michel Van Herp, γνωστός ειδικός στον Έμπολα ακόμη και πριν από το 2014, ανατρέχει στη μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα που έχει ξεσπάσει ποτέ και απαντά σε πέντε βασικά ερωτήματα.

1. Τι συνέβη πριν από 10 χρόνια;

«Όταν διαβάσαμε τις αναφορές για ανθρώπους που πέθαιναν από μια άγνωστη ασθένεια στη Γουινέα, στις αρχές του 2014, σκεφτήκαμε ότι επρόκειτο πιθανότατα για μια επιδημία Έμπολα, ακόμη και αν η ασθένεια αυτή ήταν εξαιρετικά σπάνια στη Δυτική Αφρική. Στείλαμε τις ομάδες μας για τον Έμπολα επιτόπου.

Εκείνη την εποχή, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) ήταν μία από τις ελάχιστες οργανώσεις με εμπειρία σε επιδημίες Έμπολα. Αλλά έγινε σαφές ότι αυτή η επιδημία κοιμόταν για μήνες και ήταν ήδη παρούσα σε περισσότερα μέρη από όσα είχε συνηθίσει κανείς να αντιμετωπίζει.

Το ξέσπασμα συνέβη σε ένα μέρος του κόσμου όπου κανείς δεν περίμενε τον Έμπολα, σε μια περιοχή που δεν ενδιέφερε τις αρχές και κανείς δεν ήταν έτοιμος να το αντιμετωπίσει. Οι κυβερνήσεις, οι υπηρεσίες του ΟΗΕ και οι οργανισμοί βοήθειας χρειάστηκαν πάρα πολύ καιρό για να λάβουν σοβαρά υπόψη τους το ξέσπασμα της επιδημίας. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα χτύπησαν μανιωδώς το καμπανάκι του συναγερμού, πολλές φορές, αλλά κανείς δεν φαινόταν να ακούει».

2. Γιατί ήταν διαφορετικό αυτό το ξέσπασμα;

«Ποτέ άλλοτε δεν είχε συμβεί επιδημία Έμπολα σε τόσες πολλές χώρες ταυτόχρονα. Ο ιός εξαπλώθηκε στη Γουινέα, τη Σιέρα Λεόνε και τη Λιβερία, αλλά υπήρχαν επίσης κρούσματα στη Σενεγάλη, το Μάλι και τη Νιγηρία. Ήταν επίσης η πρώτη φορά που δυτικές χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. είχαν κρούσματα Έμπολα.

Η κλίμακα αυτής της επιδημίας ήταν απολύτως πρωτόγνωρη. Όταν τελικά τελείωσε, τον Μάρτιο του 2016, είχαν αναφερθεί περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι που είχαν μολυνθεί, εκ των οποίων 11.000 πέθαναν. Πριν από αυτή την επιδημία, η μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα είχε μολύνει 425 άτομα. Όλοι, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού μας, ήταν εντελώς συγκλονισμένοι από αυτό το ξέσπασμα».

3. Η αντίδραση στην επιδημία ήταν επίσης διαφορετική;

«Για σχεδόν έξι μήνες, ο κόσμος προσπάθησε να αγνοήσει αυτό το ξέσπασμα. Μόνο στο τέλος του καλοκαιριού του 2014, οι κυβερνήσεις και οι ανθρωπιστικές οργανώσεις άρχισαν επιτέλους να βοηθούν.

Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχαν θεραπείες για τον Έμπολα. Οι ασθενείς εισάγονταν σε μια κλινική Έμπολα, κυρίως για να αποφύγουν να μολύνουν άλλους ανθρώπους. Σε προηγούμενες επιδημίες, ένα μέλος της οικογένειας μπορούσε να συνοδεύσει τον ασθενή. Αλλά το 2014, για να γίνει δεκτός ο τεράστιος αριθμός ασθενών, έπρεπε να κατασκευαστούν πολύ μεγάλες δομές. Οι διαδικασίες ασφαλείας έπρεπε να είναι εξαιρετικά αυστηρές και ήταν αδύνατο να επιτραπεί η είσοδος μελών της οικογένειας. Αυτή η προσέγγιση μεγάλης κλίμακας φόβισε τους ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Μέχρι το τέλος του 2014, δεκάδες ανθρωπιστικές οργανώσεις, οι περισσότερες από τις οποίες δεν είχαν εμπειρία με τον Έμπολα, συμμετείχαν σε διάφορα στάδια της αντιμετώπισης της επιδήμιας. Ο συντονισμός όλων αυτών των οργανώσεων, σε πολλά μέρη σε πολλές χώρες, ήταν εξαιρετικά δύσκολος. Ορισμένες κυβερνήσεις στράφηκαν σε αυταρχικές τακτικές για να εξαναγκάσουν τους ασθενείς και τις οικογένειές τους σε συμμόρφωση. Αυτό τους φόβιζε ακόμη περισσότερο.

Η εστίαση στους ασθενείς και τις οικογένειές τους, η οποία ήταν τόσο σημαντική για τον περιορισμό προηγούμενων επιδημιών, χάθηκε εντελώς μέσα στην τεράστια μηχανή που είχε γίνει η αντιμετώπιση του Έμπολα».

4. Μάθαμε τίποτα από αυτό;

«Πολλά από τα πράγματα που θεωρούμε ως "διδάγματα" είναι πράγματα που γνωρίζαμε πριν από το 2014, αλλά που είχαν ξεχαστεί. Αλλά μάθαμε και νέα πράγματα. Μάθαμε πώς μπορούσαμε να πάρουμε ένα απλό, στοματικό επίχρισμα από νεκρούς ανθρώπους, για να εξετάσουμε αν είχαν πεθάνει από τον Έμπολα. Αυτό μας επέτρεψε να κατανοήσουμε καλύτερα τη δυναμική της επιδημίας.

Οργανώσαμε επίσης κλινικές μελέτες και ανακαλύψαμε ένα καλό εμβόλιο κατά του στελέχους του Έμπολα από το Ζαΐρ. Και μάθαμε από την οργάνωση των κλινικών μελετών, ώστε να είμαστε πιο γρήγοροι κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 2018 στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ). Εκεί, βρήκαμε θεραπείες με αντισώματα για το στέλεχος Zaire του Έμπολα».

5. Τι πρέπει να συμβεί για το μέλλον;

«Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένα πράγματα που μπορούμε να βελτιώσουμε. Θα πρέπει να επιτρέψουμε και πάλι σε ένα μέλος της οικογένειας να συνοδεύει έναν ασθενή στην κλινική του Έμπολα. Μπορούμε να τους προστατεύσουμε καλύτερα πλέον, με εμβολιασμό και φάρμακα για προφύλαξη πριν από την έκθεση στον ιό.

Οι βαριά άρρωστοι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία με αντισώματα πολύ πιο γρήγορα. Τα αντισώματα μπορούν να είναι πραγματικά σωτήρια και όσο πιο γρήγορα τα λάβει ένας ασθενής, τόσο καλύτερα λειτουργούν. Πρέπει να προσαρμόσουμε τα μοντέλα μας ώστε να αξιοποιήσουμε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο αυτή τη δυνατότητα. Και πρέπει να συνεχίσουμε να αναζητούμε άλλες θεραπείες. Ο ιός Έμπολα μπορεί να προκαλέσει μια φλεγμονώδη αντίδραση τόσο ισχυρή που μπορεί να σκοτώσει τον ασθενή. Αν είχαμε ένα φάρμακο που να ηρεμεί αυτή τη φλεγμονώδη αντίδραση, θα σώζαμε περισσότερους ασθενείς με Έμπολα.

Πρέπει επίσης να βελτιώσουμε την παρακολούθηση των ασθενών μετά την ανάρρωσή τους. Ο ιός μπορεί να παραμείνει στον εγκέφαλο, τα μάτια και τους όρχεις των επιζώντων. Ένας άλλος τύπος φαρμάκου, τα αντιιικά, μπορούν να απομακρύνουν τον ιό από αυτά τα μέρη. Και έξι μήνες μετά την πλήρη ανάρρωσή τους, οι επιζώντες του Έμπολα θα πρέπει να κάνουν ακόμη ένα εμβόλιο, για να δώσουν άλλη μια ώθηση στο ανοσοποιητικό τους σύστημα.

Τα τελευταία 10 χρόνια, έχουμε σίγουρα κάνει λάθη στην αντιμετώπιση των επιδημιών του Έμπολα. Κάποια λάθη ήταν αναγκαστικά, κάποια ήταν αποτρέψιμα Αλλά σε γενικές γραμμές, έχουμε σαφώς σημειώσει πρόοδο και υπάρχουν επιλογές για ακόμη μεγαλύτερη πρόοδο. Οι πιθανότητες για έναν ασθενή με Έμπολα στην επόμενη επιδημία θα είναι πολύ πιο ευνοϊκές από ό,τι ήταν πριν από 10 χρόνια».