Mέσα σε 100 ημέρες γράφτηκαν μερικές από τις πιο αιματοβαμμένες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας.
Το 2019 συμπληρώνονται 25 χρόνια από τη γενοκτονία στη Ρουάντα. Μέσα σε 100 ημέρες γράφτηκαν μερικές από τις πιο αιματοβαμμένες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας όταν περίπου 800.000 άνθρωποι, στην πλειοψηφία τους Τούτσι, σφαγιάστηκαν από εξτρεμιστές της φυλής Χούτου.
Κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ήρθαν αντιμέτωποι με μερικά από τα πιο δύσκολα διλήμματα στην ιστορία της ανθρωπιστικής τους δράσης. Ήταν αποδεκτό για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ως ανθρωπιστική οργάνωση, να μείνουν σιωπηλοί όταν γίνονταν μάρτυρες μιας γενοκτονίας; Ήταν αποδεκτό να κάνουν έκκληση για διεθνή ένοπλη παρέμβαση – μία ενέργεια που θα μπορούσε να οδηγήσει στο να χαθούν όπως και στο να σωθούν ανθρώπινες ζωές; Τελικά τον Ιούνιο του 1994 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν έκκληση για ένοπλη παρέμβαση δηλώνοντας ότι «Δεν μπορείς να σταματήσεις μια γενοκτονία με γιατρούς».
Ο Αντώνης Ρήγας ακολούθησε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα το 1994 στη Ρουάντα, ως υπεύθυνος των τεχνικών θεμάτων της αποστολής και μοιράζεται μαζί μας τις αναμνήσεις και την εμπειρία του:
«Είναι Οκτώβριος του 1994 κι έχω μόλις γυρίσει από την αποστολή μου στο Ελ Σαλβαδόρ. Στη Ρουάντα εξελίσσεται η γενοκτονία και κάποια τμήματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βρίσκονται ήδη εκεί. Ακολουθώντας το Γαλλικό Τμήμα της οργάνωσης φτάνω στην πρωτεύουσα Κιγκάλι, όπου για τρεις μήνες αναλαμβάνω υπεύθυνος για το τεχνικό κομμάτι της αποστολής. Στη συνέχεια πηγαίνω στη λίμνη Κίβου όπου με μια ομάδα επτά ατόμων από το εξωτερικό και πολυάριθμο ντόπιο προσωπικό, αναλαμβάνουμε να ανακατασκευάσουμε το νοσοκομείο της πόλης Κιμπούγιε και ταυτόχρονα να το λειτουργούμε. Την ίδια περίοδο στο Βόρειο τμήμα της λίμνης Κίβου που βρίσκεται στο Κονγκό στα σύνορα με τη Ρουάντα υπάρχει αποστολή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Γκόμα, όπου έχουν συγκεντρωθεί εκατομμύρια πρόσφυγες και τους θερίζει η χολέρα.
Η κατάσταση είναι διαρκώς πολύ τεταμένη και βρισκόμαστε συνεχώς σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επιφυλακής για κτυπήματα εναντίον μας. Οι επιθέσεις σε πολλά μέρη συνεχίζονται καθημερινά ενώ έρχονται στο φως ομαδικοί τάφοι που αποκαλύπτουν το μέγεθος της μεγαλύτερης τραγωδίας του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Ανακαλύπτουμε συνεχώς απομακρυσμένα σπίτια που λειτουργούν ως φυλακές. Με τα μάτια μου είδα εκατοντάδες ανθρώπους να είναι κλεισμένοι σε ελάχιστα τετραγωνικά, σε φρικτές συνθήκες υγιεινής και διατροφής. Θυμάμαι ότι ο βοηθός και μεταφραστής μας είχε φυλακιστεί και είχε υποστεί βασανιστήρια πριν καταφέρουμε την απελευθέρωσή του. Οι άνθρωποι αγωνιούσαν να βρουν τρόφιμα, να τα βγάλουν πέρα, να επιβιώσουν. Υπήρχε ακόμη ο τρομερός φόβος μην τους κυνηγήσουν, μην γίνουν κι άλλες συγκρούσεις και βρεθούν σφαγμένοι…
Τον Απρίλιο του 1995 γίναμε μάρτυρες της σφαγής ολόκληρου του καταυλισμού στο Κιμπέχο, στον οποίο ως Γιατροί Χωρίς Σύνορα είχαμε την υγειονομική ευθύνη. Δολοφονήθηκαν περίπου 5.500 άνθρωποι. Με φωτογραφίες δημοσιοποιήσαμε το περιστατικό στον Διεθνή Τύπο και ήρθαμε σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την κυβέρνηση. Οι εγγυήσεις για την ασφάλειά μας ήταν ελάχιστες.
Στη Ρουάντα έμεινα συνολικά εφτά μήνες και παρόλο που είμαι από το 1992 με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε πολλές αποστολές, αυτή ήταν η πιο δύσκολη. Θυμάμαι ότι ήταν η πρώτη φορά που η οργάνωση άρχισε να παρέχει ψυχολογική υποστήριξη σε όσους επέστρεφαν από τη Ρουάντα για να αποφύγουν, όσο μπορούσαν, το μετατραυματικό στρες.»
Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος 100 του περιοδικού «Χωρίς Σύνορα».
Επιμέλεια: Μήτση Περσάνη, Υπεύθυνη Έντυπης Επικοινωνίας
https://msf.gr/publications/horis-synora-100
