Ιστορίες από την καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη, όπως τις κατέγραψαν οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Γάζα σημαίνει εγκλεισμός. Είναι μια λωρίδα γης με μήκος 42 χιλιόμετρα και μέγιστο πλάτος 12,5 χιλιόμετρα, ενώ μπορεί να τη διασχίσει κάποιος με αυτοκίνητο από βορρά προς νότο μέσα σε μόλις μιάμιση ώρα.
Ανατολικά η Μεσόγειος, δυτικά ένα «φράγμα ασφαλείας» —φράχτης από συρματόπλεγμα και αγκαθωτό σύρμα— και στον βορρά ένα τείχος ύψους πολλών μέτρων ώστε να μην διασχίζουν οι άνθρωποι τα σύνορα. Άλλο ένα τείχος, υπόγειο αυτή τη φορά, είναι υπό κατασκευή. Σχεδόν δύο εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σ’ αυτή τη στενή λωρίδα γης.
«Έχω φύγει από τη Γάζα μόνο μία φορά. Με πήγαν στην Αίγυπτο για να κάνω μια εγχείρηση όταν ήμουν 8 ετών. Δεν θυμάμαι τίποτα!» λέει ο 22χρονος Χασάν, ο οποίος πυροβολήθηκε στα σύνορα τον Δεκέμβριο. Πολλοί από τους κατοίκους δεν έχουν μπορέσει ποτέ να φύγουν από τη Γάζα, ιδίως μετά τον αποκλεισμό που επέβαλε το Ισραήλ έπειτα από τη νίκη της Χαμάς στις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές το 2006.
«Δεν έχουμε το δικαίωμα να μετακινούμαστε όπως οι άλλοι άνθρωποι. Όμως είμαστε άνθρωποι» λέει ο Χασάν. Σήμερα, οι Ισραηλινοί εξακολουθούν να χορηγούν με εξαιρετική φειδώ τις άδειες εξόδου, και μάλιστα το 2017 ο αριθμός τους μειώθηκε κατά 50% συγκριτικά με το 2016. Σύμφωνα με την OCHA, το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, μόλις 240 άνθρωποι κατά μέσο όρο την ημέρα έπαιρναν άδεια να περάσουν τα σύνορα προς κάποια κατεύθυνση το πρώτο εξάμηνο του 2017, για επαγγελματικούς ή εκπαιδευτικούς σκοπούς, για ιατρικούς λόγους ή επειδή είναι μέλη διεθνών οργανώσεων. Για όλους τους άλλους, το ταξίδι απλά είναι αδύνατο.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα επανορθωτικής χειρουργικής το 2010 για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη παροχής φροντίδας εξαιτίας των περιορισμών αυτών στις μετακινήσεις. Χειρουργοί και αναισθησιολόγοι έρχονται από άλλες χώρες για να βοηθήσουν την παλαιστινιακή ομάδα νοσηλείας μας να πραγματοποιήσει σύνθετες επεμβάσεις που δεν είναι εφικτές στη Γάζα.
Για πολλούς μήνες, οι κάτοικοι της Γάζας είχαν ρεύμα μόλις δύο με τρεις ώρες την ημέρα, συχνά τη νύχτα. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε την περασμένη άνοιξη εξαιτίας της εσωτερικής διαμάχης μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής και της Χαμάς. Εκείνη την περίοδο, πολλοί ασθενείς έλεγαν στις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ότι η γυναίκα τους σηκωνόταν μέσα στη νύχτα για να μαγειρέψει και να βάλει πλυντήριο.
«Η γυναίκα μου είναι ήρωας!» μάς είπε ένας ασθενής μια μέρα. «Να χρησιμοποιήσω αυτές τις δύο ώρες ρεύμα για να φορτίσω το κινητό μου; Να δω κινούμενα σχέδια; Να βάλω λίγο χυμό στο ψυγείο;» τα παιδιά του Αμπού Αμπέντ, ιατρικού συμβούλου για το πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γάζα, έρχονται αντιμέτωπα με τέτοια ερωτήματα.
Το καλοκαίρι, που η θερμοκρασία στη Γάζα πολλές φορές ξεπερνά τους 40 βαθμούς, είναι αδύνατο να διατηρηθούν κρύα τα τρόφιμα.
Ο ηλικίας 14 μηνών Ουσαΐντ νοσηλεύτηκε με εγκαύματα στα χέρια. «Τις ώρες που έχουμε ρεύμα, προσπαθούμε να κάνουμε τα πάντα ταυτόχρονα. Έτσι βιαζόμαστε, οπότε αυξάνεται ο κίνδυνος για τα παιδιά μας» εξηγεί η γιαγιά του. Το 35% των ασθενών στις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι κάτω των 5 ετών, ενώ το 60% είναι κάτω των 15.
Οι συνθήκες ζωής στη Γάζα χειροτερεύουν αργά αλλά σταθερά. Μπορεί σχεδόν όλα τα κτίρια που ισοπεδώθηκαν στη διάρκεια των συγκρούσεων του 2014 να έχουν ξαναχτιστεί (κυρίως χάρη στη διεθνή βοήθεια), όμως σχεδόν ο μισός πληθυσμός δεν έχει εξασφαλισμένη την καθημερινή τροφή του. Οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να τα βγάζουν πέρα όπως μπορούν, και η μόνη διέξοδος είναι η οικογενειακή αλληλεγγύη.
«Όταν δεν έχω αρκετά χρήματα για φαγητό, ζητάω από γνωστούς. Μερικές φορές μού δανείζει η μητριά μου 15 σέκελ. Ντρέπομαι φοβερά. Λέει όμως ότι είμαστε μια οικογένεια, ότι είμαι σαν γιος της και πως πρέπει να στηρίζουμε ο ένας τον άλλον» λέει ο Αμπντέλ Ραχίμ, ένας 30χρονος ασθενής που νοσηλεύτηκε σε κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γάζα.
Ένα σημαντικό πρόβλημα για τους κατοίκους της Γάζας είναι να βρουν καθαρό νερό. Πάνω από το 95% του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα είναι ακατάλληλο, ενώ το νερό της βρύσης είναι πολύ αλμυρό. Υπάρχουν ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης που παρέχουν νερό, αλλά αποτελούν ένα μικρό μέρος μόνο της λύσης.
Επίσης, το σύστημα αποχέτευσης και επεξεργασίας των λυμάτων απέχει πολύ από το να είναι αποτελεσματικό και τα λύματα καταλήγουν στη Μεσόγειο. Η θάλασσα, που θα μπορούσε να είναι μια πηγή εσόδων για τους κατοίκους της Γάζας, έχει τους δικούς της περιορισμούς, συγκεκριμένα περιορισμούς ρύπανσης και αλιείας που έχουν επιβάλλει οι Ισραηλινοί.
Πολλές οικογένειες ζουν σε φτωχικά σπίτια, και τα γεύματα είναι μια ευκαιρία να μοιραστούν εύθυμες στιγμές. Κάποιοι ακόμη μαγειρεύουν και φτιάχνουν τσάι σε σόμπες ή σε φωτιές στο έδαφος. Έτσι, δεν αποφεύγονται τα οικιακά ατυχήματα. Πολλοί ασθενείς παραπέμπονται στις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με σοβαρά εγκαύματα. Τα δύο τρίτα των εγκαυμάτων προκαλούνται από κάποιο υγρό που βράζει.
Αυτό συνέβη στην ηλικίας 15 μηνών Σαχέντ πριν από τρεις μήνες. Όλο το νερό μιας τσαγιέρας που ζεσταινόταν πάνω σε μια φωτιά έπεσε πάνω της στη διάρκεια μιας οικογενειακής συγκέντρωσης. «Μας ραγίζει την καρδιά να βλέπουμε την κόρη μας έτσι. Δεν έχουμε ξανακάνει τσάι από τότε» λέει η μητέρα της. Στην περίπτωση της Ασμά, 6,5 ετών, έπεσε πάνω της μια κατσαρόλα με νερό που έβραζε ο πατέρας της για να πλυθεί.
Επίσης συνηθισμένα είναι τα εγκαύματα που προκαλούνται από την έκρηξη των γεννητριών που χρησιμοποιούν ορισμένοι λόγω των διακοπών ρεύματος, καθώς και τα εγκαύματα που οφείλονται στην άμεση επαφή με φωτιά.
«Είμαστε μορφωμένοι, δεν είμαστε χαζοί. Μαζεύουμε πτυχία, αλλά στο τέλος δεν έχουμε δουλειά. Δεν μπορούμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια αν δεν δουλεύουμε» λέει ο 22χρονος Χασάν, τεταρτοετής φοιτητής λογιστικής.
Οι περιορισμοί που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη μετακίνηση των αγαθών και των ανθρώπων μπλοκάρουν την οικονομία της Γάζας. Για παράδειγμα, τα οικοδομικά υλικά καθηλώνονται στα σύνορα, καθώς και ορισμένα ιατρικά είδη επειδή υπάρχει φόβος ότι θα χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.
Το τρίτο τρίμηνο του 2017 το συνολικό ποσοστό ανεργίας ήταν 46,6%, ενώ η ανεργία των νέων έφτανε το 64,9%.
Ο Αμπντέλ Ραχίμ, 30 ετών, πυροβολήθηκε στο πόδι και το χέρι ενώ διαδήλωνε στα σύνορα, έπειτα από την ανακοίνωση του Προέδρου των ΗΠΑ ότι αναγνωρίζει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ. Τώρα είναι ακινητοποιημένος και μεταφέρεται με φορείο στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα τρεις φορές την εβδομάδα.
Παλιότερα δούλευε σε οικοδομές. «Έναν μήνα έχεις δουλειά, και μετά τίποτα για τους επόμενους τρεις μήνες. Τους μήνες που δεν είχα δουλειά πήγαινα στην αγορά χαλκού. Αγόραζα χαλκό με 20 σέκελ, ελπίζοντας να τον πουλήσω για 25. Όμως μια φιάλη υγραερίου μόνο κοστίζει 60 με 70 σέκελ» λέει.
Έπειτα από συγκρούσεις μεταξύ υποστηρικτών της Χαμάς και της Φατάχ το 2007, τρεις πολεμικές επιχειρήσεις του Ισραήλ το 2008-2009, το 2012 και το 2014, καθώς και 10 χρόνια αποκλεισμού, οι άνθρωποι αγωνίζονται να σταθούν όρθιοι και οι νέοι είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον στη Λωρίδα της Γάζας.
Πολλοί ζουν κάνοντας περιστασιακές δουλειές, με διαστήματα ανεργίας. «Έχω δουλέψει ως ψαράς και ως μπογιατζής, σε οικοδομές και σε εστιατόρια. Από τότε που τραυματίστηκα δεν ξαναδούλεψα. Ξέρω να κάνω επτά δουλειές, αλλά δεν έχω καθόλου τύχη» λέει ο 22χρονος Μοχάμεντ Μ., που πυροβολήθηκε τον Ιούνιο του 2017 στα σύνορα με το Ισραήλ όπου είχε πάει για να διαμαρτυρηθεί, με μια παλαιστινιακή σημαία στο χέρι. Ο Φαρίς είναι συνομήλικός του και πριν από λίγες εβδομάδες είχε την ίδια τύχη με τον Μοχάμεντ. Από τότε που γνωρίστηκαν στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, έχουν γίνει αχώριστοι. «Ό,τι κερδίζεις εδώ, στο τέλος το χάνεις» προσθέτει.
Αυτή την άποψη έχουν πολλοί νέοι άντρες, που πηγαίνουν συχνά στα σύνορα με το Ισραήλ για να εκφράσουν τον θυμό και το αίσθημα αδικίας που έχουν, με κίνδυνο να τραυματιστούν σοβαρά ή ακόμη και να χάσουν τη ζωή τους. Από τον Δεκέμβριο του 2017, πολλοί νέοι έχουν πάρει μέρος σε διαδηλώσεις που οργάνωσαν διάφορες αρχές στη Γάζα για να διαμαρτυρηθούν για την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Ακόμη, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαπιστώνουν μεγάλη αύξηση των ασθενών με τραύματα που εισάγονται στις κλινικές τους στη Γάζα: από 19 τον Νοέμβριο σε 162 τον Δεκέμβριο και σχεδόν 200 τον Ιανουάριο. Τα περισσότερα τραύματα είναι από σφαίρες στα κάτω άκρα.
Όπως λέει ο Μοχάμεντ Χ., οι νέοι έχουν μεγαλώσει μέσα σε αυτή τη βία. «Όταν είδα το πόδι μου να ανοίγει από μια σφαίρα, δεν λιποθύμησα καν. Είμαστε συνηθισμένοι σ' αυτά τα πράγματα εδώ. Έχουν γίνει πόλεμοι κι έχουμε δει τους φίλους μας να πληγώνονται».
Η αίσθηση ότι δεν έχεις τίποτα να χάσεις είναι πανταχού παρούσα. «Πρέπει να θυμίζουμε στον εαυτό μας ότι υπάρχουμε. Ποιος άλλος θα το κάνει;» ρωτά ο Αμπντέλ Ραχίμ. «Είναι ο μόνος τρόπος που έχουμε για να δείξουμε τι αισθανόμαστε, τι αισθάνεται η Γάζα. Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;» προσθέτει ο Μουσταφά.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται στην Παλαιστίνη από το 1989, ενώ το 2000 άρχισαν να προσαρμόζουν τη φροντίδα που παρέχουν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των κατοίκων της Γάζας. Οι ομάδες της οργάνωσης προσφέρουν τώρα μετεγχειρητική φροντίδα (επίδεση, φυσικοθεραπεία και επανεκπαίδευση) σε σχεδόν 5.000 ανθρώπους με εγκαύματα ή τραύματα στις τρεις κλινικές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
